Pokolenia PRL na ekranie w kontekście dokumentów prasowych z epoki

• Druk: Katowice, 2018
• Autor: Jakub Zajdel
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Autor podejmuje próbę opisania wielostronnych i złożonych relacji łączących w okresie PRL kinematografię, propagandę i widzów. W drugiej połowie XX wieku komuniści po przejęciu władzy w Polsce prowadzili intensywne działania propagandowe w celu wytworzenia wrażenia, że mają poparcie społeczne. Wśród różnych wątków rozwijanych w tekstach propagandowych był wątek pokoleniowy. Obejmował on wprowadzane stopniowo trzy mity pokoleniowe. Pierwszy z nich Autor nazywa mitem pokolenia walki, drugi – mitem pokolenia pracy, a trzeci – mitem pokolenia powinności. Informacji, które miały je uprawdopodobnić dostarczały pamiętniki i wspomnienia zbierane w trakcie konkursów organizowanych przez redakcje gazet i czasopism. Kino natomiast ze względu na swoje masowe oddziaływanie miało spopularyzować wymienione mity. Jednak filmowcy częściowo z powodów politycznych, a przede wszystkim – artystycznych dążyli na ogół do zaprezentowania własnej reakcji na któryś w mitów pokoleniowych zamiast do oczekiwanego przez decydentów kinematografii zilustrowania danego mitu. Omawiając wybrane filmy fabularne, Autor próbuje opisać, jak relacja pomiędzy mitem pokoleniowym a jego filmowym wysłowieniem rysowała się perspektywie odbiorczej. Należy dodać, że zamiarem Autora jest odtworzenie odbioru filmów w okresie po ich premierze, a nie przymierzanie współczesnej miary do dzieł sprzed lat. Niewątpliwie trudno w pełni odtworzyć te znaczenia, które kiedyś stanowiły dla widzów istotny kontekst dla zrozumienia filmów. W swojej próbie osiągnięcia tego celu Autor koncentruje uwagę na znaczeniach podsuwanych widzom za pośrednictwem prasy, przywołując trzy grupy tekstów. Do grupy pierwszej należą teksty propagandowe, w których Autor odnajduje werbalizacje mitów pokoleniowych. Do grupy drugiej należą wspomnienia pokoleniowe w ich wersjach wydrukowanych w prasie (ukazywały się też ich wersje książkowe). Wspomnienia te dawały podbudowę dla mitów pokoleniowych, dostarczając szczegółów, które znajdowały uogólnienie w treściach mitów. Trzecią grupę stanowią recenzje filmowe. Ich zadaniem było ukierunkowanie odbioru danego filmu. Punktem odniesienia dla prezentowanego w nich odczytania sensu ideologicznego opisanych filmów był rozpowszechniany ówcześnie przez propagandę obraz pokoleń. W rezultacie czytelnik otrzymuje zarys niektórych mechanizmów kształtujących pamięć kulturową w latach istnienia PRL. (Streszczenie)

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Kultura i sztuka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-226-3317-5
• ISBN druku: 978-83-226-3316-8
• Liczba stron: 326

Spis treści

Wstęp | 7

Filmy dla trzech pokoleń | 8
Recenzje filmów dla trzech pokoleń | 12
Pokolenie jako konstrukt kulturowy | 15
Pamięć kulturowa | 18
Nadawanie znaczenia wspomnieniom pokoleniowym | 20
Mit pokoleniowy w pamięci kulturowej | 21
Zinstytucjonalizowana mnemotechnika pokoleniowa | 24
Ograniczenia zinstytucjonalizowanej mnemotechniki | 29
Granice filmowej ilustracji mitów pokoleniowych | 32

I. Konkursy na wspomnienia i ich funkcje | 35
II. Dwa wymiary pokoleniowych konkursów prasowych | 53
III. Dominacja polityki partyjnej nad tradycją ideową w powojennych prasowych konkursach pokoleniowych | 69
IV. Mity pokoleniowe w propagandzie PRL | 79
V. Nakłanianie twórców do realizacji filmów o pokoleniach | 95

VI. Mit pokolenia walki | 107
Wysłowienie chybione | 108
Wysłowienie zredukowane | 126
Pożegnanie z mitem pokolenia walki | 142

VII. Mit pokolenia pracy | 157
Dwie brygady – pierwsza reakcja na mit pokolenia pracy | 163
Reakcja na mit, która miała być zaproszeniem do dyskusji | 178
Człowiek pracy musi być przedstawiony realistycznie | 195
Anachroniczność mitu pokolenia pracy | 202
Przodownik pracy w wielkiej skali | 204
Nieszczęśliwy przodownik pracy niszczy wysłowienie mitu | 207
W wysłowieniu mitu pokoleniowego niezmiennie najważniejszy jest realizm | 210
Pokolenie pracy nie wspomina propagandowych wysłowień swojego mitu | 215

VIII. Mit pokolenia powinności | 229
Album polski – wysłowienie mitu przez skojarzenie | 235
Krytycy szukają wysłowienia mitu w Albumie polskim | 236
Wysłowienie mitu było – w zasadzie – jasne | 239
Uciec jak najbliżej – młodzi wahają się w sprawie powinności | 246
Adresat mitu pokolenia powinności dochodzi do głosu | 248
Młody reżyser ma warsztat, żeby wysłowić mit… | 250
…ale młody reżyser nie wysłowił mitu | 254
Jak nie można było zareagować na mit? | 259

Zakończenie | 267
Bibliografia | 273
Filmografia | 307

Indeks osobowy | 309
Summary | 319
Zusammenfassung | 321