Prasa Piotrkowa Trybunalskiego 1805-1939
Książka jest pierwszą monografią naukową prezentującą prasę Piotrkowa Trybunalskiego, począwszy od XVIII wieku do 1939 roku. Zakres tego nowatorskiego, całościowego opracowania, wypełniającego istotną lukę w wiedzy naukowej obejmuje prasę polską, ale też rosyjską, żydowską i ukraińską. Dlaczego warto poznać tę prasę? Ponieważ jest ona zwierciadłem dziejów niezwykłego miasta, ważnego w historii Polski. Piotrków Trybunalski legitymuje się bogatą przeszłością historyczną jako miejsce niegdysiejszych obrad Sejmu Rzeczypospolitej, siedziba Trybunału Koronnego, stolica guberni pod zaborem rosyjskim, a w czasie I wojny światowej ośrodek myśli niepodległościowej – siedziba Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego i miejsce formowania Legionów Polskich. "Dzięki szerokiemu pod względem metodologicznym oglądowi opisywanych przez Autorkę czasopism stworzony przez nią ich wizerunek jest wnikliwy i wszechstronny. Monografia z uwagi na swe walory naukowe oraz piękną polszczyznę zasługuje w pełni na upowszechnienie." prof. zw. dr hab. Stanisław Frycie (z recenzji) "Autorka podjęła z wielkim powodzeniem gatunek, jakim jest monografia prasy jednego miasta. Jej rozprawa spełnia z naddatkiem wszelkie wymogi i kryteria stawiane publikacjom prasoznawczym." dr hab. Marian Śliwiński, prof. UJK (z recenzji) Opracowanie może zainteresować nie tyko badaczy prasy, dziennikarzy, politologów, historyków, socjologów, regionalistów, studentów, ale także szeroki krąg czytelników, którzy chcieliby zbliżyć się do fascynującego świata minionej prasy i zrozumieć jej fenomen, spoglądając nań z perspektywy miasta o bogatej historii sejmowej, trybunalskiej i niepodległościowej.
Wykaz skrótów 11
Wprowadzenie. Podstawy metodologiczne badań 13
Przedmiot, cele badań 13
Problemy i hipotezy badawcze 19
Koncepcja pracy. Stan badań 23
Rozdział 1 U zarania dziejów prasy piotrkowskiej 29
Portret miasta 29
Pierwociny prasowe. Gazety pisane (rękopiśmienne) i drukowane gazety ulotne 31
Druki okolicznościowe 34
Rubryka Z Piotrkowa w „Kuryerze Polskim” 1729–1760 38
Pijarska oficyna drukarska w Piotrkowie w latach 1792–1801 42
Pierwsze czasopismo piotrkowskie – „Magazyn Literatury Polskiej” (1805)
Maksymiliana J.P. Skóraszewskiego 44
Funkcje informacyjne szkolnych wydawnictw periodycznych 1829–1839 48
Bilans czasów. Od pierwocin prasowych do pierwszego czasopisma 51
Rozdział 2 Rozwój prasy piotrkowskiej w warunkach zaboru rosyjskiego 55
Prasa w okresie gubernialnym 1867–1914 55
Warunki rozwoju piotrkowskiego rynku prasowego w latach 1867–1914 55
Warunki polityczne 55
Warunki prawne. Cenzura 56
Warunki społeczno-kulturowe 61
Warunki ekonomiczne 63
Warunki techniczne. Drukarnie. Dystrybucja prasy 64
Czytelnictwo prasy w Piotrkowie. Struktura publiczności prasowej. Preferencje czytelnicze 66
Udostępnianie prasy w księgarniach, bibliotekach i czytelniach 72
Rozwój, zadania i specyfika prasy prowincjonalnej 75
Typologia prasy piotrkowskiej 79
Rozwój prasy piotrkowskiej 81
„Tydzień” (1873–1906) A. Porębskiego – M. Dobrzańskiego. Program, problematyka, znaczenie 83
Dzieje wydawnicze „Tygodnia” 83
Redaktorzy i wydawcy „Tygodnia” 85
Program, idee, przemiany „Tygodnia” 87
Zmagania „Tygodnia” z cenzurą 89
Współpracownicy „Tygodnia” 91
Zawartość „Tygodnia”. Gatunki dziennikarskie i literackie w „Tygodniu”.
Korespondencje. Adresat. Problem przedruków 93
Zasięg oddziaływania, nakłady, dystrybucja, dodatki „Tygodnia” 97
Znaczenie piotrkowskiego „Tygodnia” 99
Wydawnictwa periodyczne stowarzyszeń piotrkowskich 100
Prasa piotrkowska po 1905 roku 104
Pisma Stronnictwa Postępowej Demokracji – „Echa Piotrkowskie” (1906–1909, 1910) i „Piotrkowianin” (1910) 105
Pisma Narodowej Demokracji. „Ziemia Piotrkowska” (1907) i „Obserwator” (1912–1913) pod hasłem trzymania ręki na pulsie życia publicznego prowincji 110
„Kronika Piotrkowska” (1910–1914) w duchu katolicko-narodowym 117
Miesięcznik teologiczno-pasterski „Wiadomości Pasterskie” (1905–1907). Z myślą o ożywieniu duchowieństwa parafialnego 123
Kalendarze piotrkowskie. Rola popularnego nurtu wydawnictw periodycznych 128
„Rocznik” (1871–1873, 1876) A. Porębskiego i jego kulturotwórcze oddziaływanie 128
Funkcja dydaktyczna i popularyzatorska dziewiętnastowiecznych kalendarzy piotrkowskich 136
Kalendarze o funkcjach komercyjnych 139
Prasa rosyjska 141
Uwagi o prasie piotrkowskiej pod zaborem rosyjskim w okresie gubernialnym (1867–1914) 144
Rozdział 3 Prasa piotrkowska w czasie pierwszej wojny światowej 1914–1918 147
Piotrków pod okupacją Austro-Węgier 147
Warunki funkcjonowania prasy 149
Drukarnie piotrkowskie w czasie pierwszej wojny światowej 151
Typologia prasy piotrkowskiej okresu pierwszej wojny światowej 152
Prasa urzędowa okupacyjnych władz Austro-Węgier w Piotrkowie 155
Prasa polityczna pierwszej wojny światowej wydawana w Piotrkowie 156
Piotrków siedzibą centralnych władz Polskiej Organizacji Narodowej. „Wici” (1914) i „Ruch” (1914) 156
„Nowiny” (1915) w funkcji agitacyjnej 161
Transmisja idei niepodległościowych do sfer włościańskich. Funkcje propagandowe „Chłopskiej Sprawy” (1913–1915) 164
Piotrkowski „Dziennik Narodowy” (1915–1939) pod auspicjami Naczelnego
Komitetu Narodowego, w służbie idei legionowej 169
Piotrkowskie „Wiadomości Polskie” (1914–1919) – najważniejszy organ
Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. Służba sprawie polskiej i idei Legionów 174
Inne wydawnictwa Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego .186
Prasa wojskowa. Pisma legionowe i pisemka obozowe 188 „Goniec Polowy Legionów” (1915–1916) 188
Pisma obozowe legionistów „Drut”, „Reluton” i inne 189
Pismo żołnierza polskiego „Dekada” (1917) jako dodatek do „Wiadomości Polskich” 191
Prasa ogólnoinformacyjna i społeczno-polityczna I wojny światowej w Piotrkowie 198
„Kronika Piotrkowska” (1910–1914) 198
„Tydzień Piotrkowski” (1914) 199
„Chwila Obecna” (1915) 200
„Życie” (1915) 201
„Piotrkowianin” (1915) 204
„Odrodzenie” (1915–1916) 205
„Głos Piotrkowski” (1916–1917) 208
„Kalendarz-Informator na rok 1914” 210
Pisma nielegalne 211
Uwagi o piotrkowskiej prasie I wojny światowej pod okupacją Austro-Węgier 212
Rozdział 4 Prasa piotrkowska w okresie międzywojennym 215
Warunki rozwoju rynku prasowego w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1918–1939 215
Warunki prawne 216
Warunki społeczno-polityczne, ekonomiczne, kulturalne i demograficzne 217
Warunki techniczne. Drukarnie piotrkowskie w okresie międzywojennym 220
Środowisko prasowe Piotrkowa 226
Konkurencja prasy wydawanej w innych ośrodkach 229
Typologia prasy piotrkowskiej 230
Kryterium częstotliwości wydawania prasy. Stabilność tytułów. Efemerydy 230
Kryterium zasięgu terytorialnego 233
Kryterium formuły wydawniczej 234
Krąg odbiorców. Publiczność czytająca 235
Funkcje prasy 236
Właściciele i dysponenci. Status prawny prasy, poziom, język 236
Geografia polityczna prasy piotrkowskiej 237
Prasa prawicowa. „Dziennik Narodowy” (1915–1939) i inne pisma 239
„Dziennik Narodowy” (1915–1939) 239
„Gazeta Piotrkowska” (1921–1923) 243
„ABC Ziemi Piotrkowskiej” (1929–1933) 244
Prasa prawicowa obozu sanacji po 1926 roku 245
Inne pisma prawicowe 247
Mutacje 248
Prasa niezależna. „Głos Trybunalski” 1925–1938 252
Prasa lewicowa 256
Prasa ludowa 264
Czasopisma specjalistyczne 266
Pisma fachowe, branżowe i reklamowe 267
Pisma literackie 270
Czasopisma satyryczno-humorystyczne i rozrywkowe 277
Pismo religijne „Echo z Parzna” (1934) 282
Ukraiński epizod prasowy w 1921 roku w Piotrkowie 282
Bilans prasy okresu międzywojennego 285
Rozdział 5 Prasa piotrkowska dla młodego odbiorcy w latach 1914–1939 287
Czasopisma harcerskie 287
„Wiadomości Skautowe” (1916) pod hasłem Ojczyzna, Nauka, Cnota 289
„Trzeciak” (1918–1919) 294
„Życie Harcerskie” 296
Pisma szkolne 298
Pisma szkolne okresu I wojny światowej i pierwszych lat niepodległości pod
hasłem bycia szermierzami idei narodowej. „Razem” – na większą chwałę i pożytek Ojczyzny 299
Pisma szkolne w latach dwudziestych XX wieku. Od ideałów narodowych do ideałów państwowych. „Polot” i „Znicz” 311
Czasopisma szkolne w latach trzydziestych XX wieku 318
Pisma organizacji młodzieżowych i stowarzyszeń 325
Typologia pism młodzieżowych 326
Pisma młodzieżowe prawicowe z wpływami narodowymi. „Młoda Myśl” (1919) i „Orlę” (1923) 326
Prorządowa „Kolumna Młodolegionowa” (1934–1935) 330
Wydawnictwa Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego dla młodzieży 331
Wydawnictwa apolityczne dla młodego odbiorcy 333
Uwagi o prasie dla młodego odbiorcy 335
Rozdział 6 Prasa żydowska w Piotrkowie 339
Społeczność żydowska Piotrkowa Trybunalskiego 339
Rozwój piotrkowskiej prasy żydowskiej 340
Drukarnie żydowskie w Piotrkowie 343
Typologia prasy żydowskiej w Piotrkowie 345
Tytuły prasy żydowskiej w Piotrkowie 347
Piotrkowskie jednodniówki żydowskie 352
Periodyki żydowskie drukowane w Piotrkowie 354
Czytelnictwo warszawskiej prasy żydowskiej w Piotrkowie 357
Podsumowanie 359
Rozdział 7 Funkcje prasy piotrkowskiej w XIX i XX wieku 361
Funkcje prasy – kilka uwag teoretycznych 361
Funkcje popularyzacyjne prasy piotrkowskiej. Transmisja wartości, norm i wzorców 364
Prasa w procesie komunikacji społecznej i literackiej 371
Zakończenie 385
Zestawienia 393
Zestawienie bibliograficzne tytułów prasy piotrkowskiej (1805–1939) 393
Drukarnie, zecernie, litografie w Piotrkowie w latach 1792–1939 411
Twórcy prasy piotrkowskiej – wykształcenie , struktura zawodowa, związki z pismami innych ośrodków, funkcje pełnione poza prasą (wybór) 412
Udział stowarzyszeń piotrkowskich w wydawaniu periodyków , sprawozdań rocznych, druków okazjonalnych i inicjowaniu czytelnictwa w okresie gubernialnym (1867–1914) 418
Bibliografia (wybór) 421
Spis tabel 431
Spis zestawień 433
Spis ilustracji 435
Indeks nazwisk 437
Indeks tytułów prasy piotrkowskiej 453
Summary 459
