Przekład jako aneksja kulturowa dzieła
Tom zawiera rozprawy poświęcone przekładom dzieł obcych na język polski oraz dzieł polskich na włoski i niemiecki. W centrum problematyki translatologicznej sytuują się akty przeniesienia tekstu na grunt kultury przyjmującej oraz strategie jego przyswojenia omawiane w odniesieniu do dzieł wybranych z szerokiego spektrum historycznego: od XVI do XX wieku. Autorami rozpraw są badacze polscy oraz uczeni zagraniczni, łączący kompetencje badaczy i tłumaczy literatury polskiej.
Tom jest pokłosiem naukowych spotkań Międzywydziałowego Zespołu Komparatystyki, afiliowanego na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. […] Książka Przekład jako
aneksja kulturowa dzieła jest – jak ją określa we wprowadzeniu Alina Nowicka-Jeżowa – zbiorem studiów przypadków. Zbiór jest obszerny i bogaty, a przypadki interesująco naświetlają zarówno właściwości aneksyjne, jak i walory eksportowe polskiego obszaru kulturowego. Różnorodność wziętych pod uwagę relacji, zastosowanych metod i teoretycznych podstaw daje możliwość poznania wielu naukowych indywidualności. Dojrzali badacze prezentują się jako mistrzowie, a młodzi imponują dojrzałością. Fakt, iż autorzy ukazują dalsze perspektywy, zapowiadają kontynuację badań lub kolejne przekłady świadczy o tym, że zgromadzone prace sytuują się w żywym nurcie badań nad przekładem i praktyki translatorskiej. (Z recenzji dr hab. Justyny Łukaszewicz, prof. UWr)
[Niniejszy] tom, poza istotnym merytorycznym wkładem w polskie studia translatologiczne, posiada także liczne zalety „miękkie”, których obecność wzbogaca poznawczy walor lektury […]. Otóż zza naukowego dyskursu wychylają się sylwetki translatologów i tłumaczy – ich wrażliwość i upodobania, niekiedy emocje, a także refleksje nad własną historią zawodowych doświadczeń. Zaproponowane przez nich analizy przekładów oraz przybliżanych całościowo przedsięwzięć translatorskich ukazują najważniejsze problemy metodologiczne, kulturowe i oczywiście językowe, z którymi mierzyli się i mierzą tłumacze przyswajający literaturom narodowym dzieła wyrosłe z innego doświadczenia historii, zasilane sokami odmiennych tradycji literackich, naturalizowane […] czy też przyswajane […]. (Z recenzji dr hab. Agnieszki Czechowicz, prof. KU)
*********
Translation as
Cultural Annexation of the Work
The book contains dissertations on translating foreign works into Polish and the Polish ones into Italian and German. What constitutes translatology is the transfer of a text into new culture and the strategies used to assimilate it. They are discussed in reference to selected works from the 16th to the 20th century. The authors are Polish and foreign scholars who are both researchers and translators of Polish literature.
*********
Prof. dr hab. Alina Nowicka-Jeżowa (ORCID 0000-0001-5917-9015) - profesor Uniwersytetu Warszawskiego, badaczka kultury i literatury od XV do XVII wieku,
komparatystka, kierownik pracowni "Humanizm. Hermeneutyka wartości" na Wydziale "Artes Liberales" Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.
Kierowała projektami „Humanizm polski. Dziedzictwo i współczesność” (opublikowano 12 tomów monografii syntetycznych i 12 tomów edycji krytycznych), „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości” (opublikowano 12 tomów monografii). Autorka ok. 300 publikacji naukowych, w tym 8 monografii.
Dr Michał Fijałkowski (ORCID 0000-0002-3733-0252) – doktor filologii niemieckiej (doktorat na Uniwersytecie Warszawskim – "Pieśń ludowa u Johanna Gottfrieda Herdera. Impulsy, źródła, recepcja", opublikowany w 2017 roku) oraz magister teatrologii (Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza w Warszawie). Jego zainteresowania badawcze obejmują komparatystykę literatury, historyczne i literackie konteksty literatur słowiańskich i niemieckiej, XVIII- i XIX-wieczny dramat, studia nad folklorem w literaturach europejskich, literaturę dziecięcą i młodzieżową w przekładzie oraz
translatorykę. Od 2017 roku jest współsekretarzem Międzywydziałowego Zespołu Komparatystyki afiliowanego przy Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Tłumacz z języka czeskiego.
-----------
Prof. dr hab. Alina Nowicka-Jeżowa (ORCID 0000-0001-5917-9015) – a Full Professor at the University of Warsaw, a researcher of 15th–17th century culture and literature, a comparatist. Member of Polish Academy
of Arts and Sciences (PAU), Warsaw Science Society, Adam Mickiewicz Society. She guided laboratories: “Polish Humanism. Heritage and contemporaneity” (edited series:
12 volumes of monographs and 12 of critical editions), "The Culture of 1st Rzeczpospolita in dialogue with Europe. The Hermeneutics of Values" (edited series: 12 volumes of monographs). Author of about three hundred publications, including 8 monographs.
Dr Michał Fijałkowski (ORCID 0000-0002-3733-0252) – has PhD in German Studies (University of Warsaw, the dissertation: "Folk song in work of Johann Gottfried Herder: impulses, sources", reception published
in Polish in 2017) and MA in Theatre Studies (The Aleksander Zelwerowicz National Academy of Dramatic Art in Warsaw). His research interests include literature comparatistics, historical and literary contexts of Slavic and German literatures, 18th and 19th century drama, study of folklore in European literatures, children’s and youth literature in translation and translatology. Since 2017 Co-Secretary of the Inter-faculty Comparative Unit affiliated with the Faculty of “Artes Liberales”, University of Warsaw. Translator of Czech literature.
Alina Nowicka-Jeżowa, Michał Fijałkowski, W kręgu badaczy, krytyków i autorów przekładu literackiego 7
Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, W łańcuchu translacji: „Desiderosus” Kaspra Wilkowskiego 25
Piotr Salwa, Petrarka spolszczony i nieznany 43
Joanna Partyka, Autorzy jako autorki i jak radzi sobie z tym tłumacz: podwójne zawłaszczanie. O przekładach „Heroid” i „Listów portugalskich” 57
Alina Nowicka-Jeżowa, Kilka uwag o losach „Epody II” Horacego w poezji ziemiańskiej. Strategie nostryfikacji 68
Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Strategie przekładowe czterech staropolskich longsellerów. Polskie wersje historii o Meluzynie, Magielonie, Otonie i Fortunacie
w porównaniu z ich niemieckimi pierwowzorami 93
Tadeusz Rubik, Postylla katolicka mniejsza z 1590 roku – Nowy Testament z 1593 roku – Biblia z 1599 roku. Tendencje akulturacyjne jako element strategii translatorskich „Biblii Wujka” 108
Wojciech Kordyzon, Gatunkowe i kulturowe innowacje w spolszczeniu „Trajedyi o Mszej” (1560) Bernardina Ochina 144
Albert Kozik, Kim właściwie jest Jezus? Yang Guangxian i jego krytyka jezuickiego projektu translatorskiego w siedemnastowiecznych Chinach 164
Alessandro Amenta, Między „szarym przebraniem” a „trudnym znojem”. O włoskich tłumaczeniach „Italii” Marii Konopnickiej 187
Michał Fijałkowski, Aneksja kulturowa „Ani z zielonego Wzgórza” Lucy Maud Montgomery w Polsce 208
Jakub Masztakowski, Chcąc oswoić polskość, czyli o przekładach „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego na język niemiecki 232
Luigi Marinelli, Między krytyką tekstu a krytyką przekładu: włoskie perypetie wiersza „Campo di Fiori” Czesława Miłosza 255
Andrea Ceccherelli, Po kładce nad urwiskiem, przymrużając oko. O tłumaczeniu poezji humorystycznej na przykładzie „Rymowanek” Szymborskiej 272
Dario Prola, Transgresja elementu znaczącego: opowiadania Gombrowicza i ich nowy włoski przekład 296
Tomasz Wójcik, Inkrustacje. Praktyka wielojęzyczności w poezji Jarosława Iwaszkiewicza. Formy i funkcje 322
Maciej Abramowicz, Tadeusz Boy-Żeleński, tłumacz dawnej literatury francuskiej 333
Karol Sauerland, Aneksja poezji polskiej przez Karla Dedeciusa 353
Rolf Fieguth, Myśli starego tłumacza 363
Indeks osób 367
Biogramy autorów 380
