Psychologia tremy
[Czuję] wyjątkowo przykry stan, tę okropną nie do opisania mękę, zwaną tremą. Odbiera ona nie tylko odwagę, ale i pozbawia sił – istna męczarnia.
Ignacy Jan Paderewski
Praca zawodowego muzyka jest jednym z najbardziej złożonych rodzajów działalności. Podstawą sukcesu są tu wieloletnie codzienne ćwiczenia, wymagające dużego wysiłku fizycznego i psychicznego. Można powiedzieć, że występ publiczny jest „wierzchołkiem góry lodowej” w życiu muzyka, na którym za każdym razem ważą się losy muzyka-wykonawcy i muzyka-osoby. Jeśli muzyk pozytywnie ocenia obie te sfery, owocuje to poczuciem dobrostanu psychicznego, co stwarza dobre warunki do dalszego twórczego rozwoju. Dlatego już sama myśl o możliwości niepowodzenia wzbudza lęk, który doprowadzić może do dezorganizacji procesu gry i radykalnego spadku jakości wykonania.
Zjawisko tremy z pewnością znane jest każdej osobie występującej publicznie, doświadczamy tego uczucia w najważniejszych dla nas momentach życiowych. Dla większości zawodów problem tremy nie jest tak istotny ze względu na to, że występy publiczne są w nich zjawiskiem okazjonalnym. Natomiast w zawodach artystycznych, wykonawczych umiejętność radzenia sobie z tremą jest często czynnikiem decydującym o możliwości wykonywania zawodu.
Mamy do czynienia z książką na wskroś nowoczesną, która dostarcza gotowych narzędzi do zrozumienia zjawiska tremy jako fenomenu umysłowego.
Z recenzji dr. hab. Kamila Imbira,
prof. UW
Autorka wykazała się erudycją i w ciekawy sposób oraz dobrym językiem pomaga zrozumieć czytelnikowi psychologiczne mechanizmy tremy muzyków.
Z recenzji dr hab. Agaty Błachnio,
prof. KUL
„Zwalcz tremę” – zachęcają hasła promujące poświęcone niej warsztaty. Można by stąd wysnuć wniosek, że trema jest wirusem, który atakuje zdrowy organizm i grozi poważną infekcją w przypadku niepodjęcia terapii. Nic dziwnego – z przytoczonych w książce Julii Kaleńskiej-Rodzaj badań wynika, że zarówno młodzież szkolna, jak i muzycy profesjonalni postrzegają tremę jako jeden z podstawowych problemów, z którymi mierzą się w edukacji i w praktyce zawodowej. Doświadczane w sytuacji koncertowej niepewność i lęk, połączone z poczuciem bezsilności oraz przekonaniem, że „wybitni artyści nie mają tremy”, nierzadko prowadzą do trwałego obniżenia nastroju, spadku motywacji, żalu wobec siebie, a nawet do porzucenia zawodu.W konsekwencji studia nad tremą koncentrują się na jej negatywnych aspektach, określając przedmiot badań jako stage fright (strach/lęk sceniczny) lub music performance anxiety (muzyczny lęk wykonawczy). Opierając się na wiedzy i doświadczeniu 17 lat pracy nad tym zagadnieniem oraz na bezpośrednim kontakcie z muzykami, autorka zauważa, że taka perspektywa jest niekompletna: nie uwzględnia głosu osób, którzy tremę uznają za zjawisko pozytywne; nie tłumaczy, dlaczego mimo tremy artyści występują i odnoszą sukcesy estradowe; pomija emocje, które obok lęku towarzyszą koncertowym wykonaniom. Proponuje znacznie bardziej zniuansowane spojrzenie, traktujące tremę nie jako zaburzenie, lecz jako emocję złożoną, której doświadczamy w sytuacjach dla nas ważnych, i zawierającą równocześnie odczucia o różnym charakterze (odwaga, ciekawość, niepewność, obawa).
Łucja Siedlik,
Źródło: https://ruchmuzyczny.pl/article/2118-tragarze-logistycy-czy-muzycy-
Wstęp IX
CZĘŚĆ I
Zjawisko tremy w opisach muzyków i psychologów muzyki 1
Rozdział 1. Doświadczanie tremy 3
1.1. Trema w opisach doświadczeń znanych muzyków 4
1.2. Trema w opisach doświadczeń młodych muzyków 7
1.3. Trema jako specyficzny problem wykonawstwa muzycznego 9
1.4. Psychologiczne definicje tremy 13
1.5. Podsumowanie: porządkowanie terminologii – pobudzenie, stres, lęk, strach, trema 18
CZĘŚĆ II
Trema z perspektywy psychologii sportu 21
Rozdział 2. Trema jako wzrost pobudzenia 23
2.1. Optymalny stan koncertowy 23
2.2. Mechanizmy wyjaśniające powstawanie tremy – poziom pobudzenia a jakość wykonania 26
2.2.1. Modele uwzględniające dynamikę czasową 27
2.2.2. Teorie uwzględniające kontekst społeczny i trudność zadania 31
Motywacyjne źródła efektu facylitacji społecznej 33
2.2.3. Struktura temperamentu: wyjaśnienie z obszaru różnic indywidualnych 36
Temperament a pobudzenie 37
Temperament a efektywne działanie na scenie 38
2.2.4. Teorie uwzględniające ocenę poznawczą pobudzenia 42
2.3. Podsumowanie: pobudzenie jako nieodłączny element występowania 46
CZĘŚĆ III
Trema z perspektywy psychologii klinicznej 49
Rozdział 3. Trema jako lęk 51
3.1. Perspektywa kliniczna: triada objawów lęku 52
3.1.1. Objawy fizjologiczne 53
3.1.2. Objawy behawioralne 55
3.1.3. Objawy poznawcze 59
3.2. Podsumowanie: współwystępowanie objawów 64
Rozdział 4. Cechy zwiększające podatność na tremę 65
4.1. Czynniki osobowościowe 65
4.1.1. Neurotyczność, ekstrawersja i introwersja 66
4.1.2. Lęk jako cecha i lęk jako stan 69
4.2. Czynniki moderujące: wiek i płeć 72
4.3. Czynniki motywacyjne 75
4.3.1. Poczucie własnej skuteczności 75
4.3.2. Samoocena i perfekcjonizm 80
4.4. Podsumowanie: rozwojowy schemat powiązań 84
Rozdział 5. Trema jako lęk społeczny 87
5.1. Trema a lęk społeczny: podobieństwa i różnice 89
5.2. Trema a inne zaburzenia kliniczne 91
5.3. Wieloczynnikowe modele wyjaśniające występowanie tremy 94
5.3.1. Teoria i model tremy Alberta LeBlanca 94
5.3.2. Model tremy Iouli Papageorgi, Susan Hallam i Grahama Welcha 98
5.3.3. Model tremy Dianny Kenny 101
5.4. Podsumowanie: profilaktyka lęku scenicznego (tremy) 104
CZĘŚĆ IV
Trema z perspektywy psychologii emocji 105
Rozdział 6. Trema jako złożone zjawisko emocjonalne 107
6.1. Emocje przedkoncertowe z perspektywy psychologii emocji 107
6.1.1. Emocje przedkoncertowe – proste czy złożone? 107
6.1.2. Dlaczego rozpoznawanie i precyzyjne nazywanie emocji jest tak ważne? 111
6.1.3. Zanim powstanie emocja: przekonania na temat emocji a rodzaj doświadczanych stanów emocjonalnych 114
6.2. Poszerzenie perspektywy: wyjście poza lęk 117
6.3. Trema jako złożony stan emocjonalny: wnioski z badań własnych 120
6.3.1. Różnorodność emocji przedkoncertowych 122
6.3.2. Struktura emocji przedkoncertowych – profile emocjonalne 122
6.3.3. Emocje przedkoncertowe: przyczyny i konsekwencje 125
6.3.4. Wnioski z badań i implikacje praktyczne 126
6.4. Optymalny stan koncertowy i optymalne emocje. Korzyści z ujmowania tremy jako złożonego stanu emocjonalnego 128
6.4.1. Pozytywna interpretacja wzrostu pobudzenia 128
6.4.2. Nazywanie i akceptacja różnorodnych emocji 129
6.4.3. Integracja doświadczanych emocji – „moja trema” 135
6.5. Podsumowanie: trema z perspektywy psychologii emocji 136
CZĘŚĆ V
Radzenie sobie z tremą – regulacja emocji przedkoncertowych 139
Rozdział 7. Radzenie sobie z tremą – zastosowanie teorii w praktyce 141
7.1. Ryzykowne strategie radzenia sobie z tremą 145
7.1.1. Beta-blokery 145
7.1.2. Maratony ćwiczeniowe 148
7.2. Adaptacyjne strategie radzenia sobie z tremą demobilizującą 155
7.2.1. Procesy poznawcze: techniki zarządzania uwagą i myśleniem 158
Uwaga 158
Styl myślenia 162
7.2.2. Reakcja emocjonalna: techniki regulacji pobudzenia 169
7.2.3. Oswojenie się z sytuacją: techniki stopniowanej ekspozycji i wizualizacji 175
7.3. Podsumowanie: plan psychologicznego przygotowania się do występu 180
Rozdział 8. Psychologiczne przygotowanie wykonawcy do występu publicznego 183
8.1. Budowanie tożsamości artysty – poczucie sensu 184
8.2. Wspierające środowisko – poczucie wspólnoty 189
8.3. Rozwijanie umiejętności dbania o kondycję psychiczną i fizyczną – poczucie skuteczności 193
8.4. Podsumowanie: dobrostan psychiczny muzyka 198
Bibliografia 201
Indeks rzeczowy 229
Indeks nazwisk 235
O Autorce 243
Strony 3-9_REP.pdf(pdf)
53 KB
