Struktura pojęć emocjonalnych
Choć od [powstania] klasycznego już dylematu ubiegłego wieku ujmowanego skrótowo „emocja vs. poznanie” minęło ponad 30 lat, to wydaje się, że publikacja Barbary Gawdy […] próbuje go nadal rozwiązać. Jednak czyni to w sposób wyjątkowy […].
Dzięki autorskiej propozycji projektu badawczego […] docieramy do istoty tego, o czym mówiła, wielokrotnie cytowana w publikacji, Anna Wierzbicka […], iż znaczenie potoczne pojęcia oznacza to, co ludzie „myślą” lub „mają na myśli”, kiedy używają nazwy tego pojęcia […]. Na uznanie, szczególnie w zakresie opracowania uzyskanych, niełatwych do obróbki danych jakościowych, zasługuje zgrabne połączenie aspektu treściowego i strukturalnego pojęć dotyczących emocji, a także krok dalej w kierunku analizy procesualnej/dynamicznej […]. Za niezwykle cenne uważam zaprezentowanie polskiemu czytelnikowi wyników badań Shavera, […], które dotąd nie zostały w polskiej literaturze przedmiotu [ukazane] w pełni. Praca jest […] trochę przewrotna, ponieważ „mówi o emocjach bez emocji”, co tym bardziej interesujące, że emocje jako doznania afektywne są stanami chwilowymi, […] natomiast wiedza o nich czy pojęcia pozostają w ludzkim doświadczeniu znacznie dłużej, a niekiedy nawet całe życie […].
Z recenzji dr hab. Aleksandry Jasielskiej (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Wstęp 7
1. Pojęcia emocjonalne 11
2. Teorie pojęć emocjonalnych 17
2.1. Modele dymensyjne 17
2.2. Modele jednostek semantycznych 20
2.3. Modele prototypów 22
2.4. Modele sieci semantycznych 32
3. Funkcje pojęć emocjonalnych 37
4. Pojęcia w języku: techniki fluencji werbalnej jako sposoby opisu pojęć emocjonalnych 47
5. Pojęcie miłość i pojęcia ze spektrum miłości 63
5.1. Koncepcja miłości według R. Sternberga 64
5.2. Koncepcja miłości według E. Fromma 66
5.3. Teoria miłości według E. Hatfield 68
5.4. Typologia miłości według J. Lee 69
5.5. Prototypowe ujęcie miłości według B. Fehr 72
5.6. Pojęcie miłość wyłonione na podstawie zadań fluencji emocjonalnej 75
5.6.1. Walencja pojęć ze spektrum miłości 77
5.6.2. Namiętność, intymność i zaangażowanie w pojęciach ze spektrum miłości 79
5.6.3. Pojęcie miłość – uczucie bezwarunkowe, temporalne, pełne symboli czy refleksji egzystencjalnych 80
5.6.4. Style miłości według Lee w pojęciach ze spektrum miłości: sympatia, zakochanie i miłość 81
5.6.5. Relacje pomiędzy elementami struktury pojęć sympatia, zakochanie i miłość 82
5.6.6. Inne uwarunkowania struktury pojęcia miłość 87
5.6.7. Podsumowanie 88
6. Pojęcia z rodziny strachu 91
6.1. Strach a lęk 92
6.2. Typy lęku według A. Kępińskiego 93
6.3. Egzystencjalny i inne typy lęku 95
6.4. Lęk jako stan i jako cecha 96
6.5. Funkcje lęku/strachu 97
6.6. Lęk/strach w języku. Struktura pojęć ze spektrum strachu wyłoniona na bazie fluencji werbalnej 97
6.6.1. Liczba słów i natężenie określeń 98
6.6.2. Struktura klasterów w pojęciach obawa, lęk, panika 100
6.6.3. Struktura pojęć strach i lęk 104
6.6.4. Sztywność poznawcza a złożoność kategorii i struktura klasterów w pojęciu 107
6.6.5. Płeć a struktura pojęć strach/lęk 110
6.6.6. Pojęcie wina: lęk moralny 112
6.6.7. Typy lęku według Kępińskiego: zróżnicowanie pod względem płci 115
6.6.8. Osobowościowe uwarunkowania struktury pojęć strach/lęk 116
6.6.9. Podsumowanie 122
7. Pojęcia z rodziny smutku 125
7.1. Smutek jako emocja w świetle literatury psychologicznej 125
7.2. Struktura pojęcia smutek wyłoniona na bazie fluencji werbalnej 129
7.3. Uwarunkowania struktury pojęcia smutek 134
7.4. Podsumowanie 135
8. Pojęcia ze spektrum złości 137
8.1. Złość i gniew – rozważania terminologiczne 137
8.2. Struktura pojęcia złość wyłoniona na podstawie zadań fluencji werbalnej 143
8.3. Struktura pojęcia gniew wyłoniona w zadaniach fluencji werbalnej 145
8.4. Pojęcie zemsta: relacja ‘złość–mściwość–zemsta’ 147
8.4.1. Zemsta w świetle literatury psychologicznej 147
8.4.2. Struktura pojęcia zemsta na podstawie techniki fluencji afektywnej 149
8.4.3. Uwarunkowania struktury pojęcia zemsta 152
8.5. Podsumowanie 155
9. Pojęcia z rodziny radości 159
9.1. Szczęście 159
9.2. Radość 165
9.3. Zadowolenie, przyjemność, optymizm/nadzieja 169
9.4. Lingwistyczne badania uczuć z rodziny radości 175
9.5. Struktura pojęć ze spektrum radości wyłoniona na bazie fluencji werbalnej 178
9.5.1. Struktura pojęcia szczęście 178
9.5.2. Struktura pojęć radość, satysfakcja, zachwyt 184
9.5.3. Uwarunkowania struktury pojęć radość, szczęście, zachwyt, zadowolenie 187
9.5.4. Struktura pojęcia nadzieja 188
9.6. Podsumowanie 192
10. Model struktury pojęć emocjonalnych 195
Literatura cytowana 209
Aneks 231
