Studia i szkice z socjologii polityki
Na niniejszy wybór składa się ponad dwadzieścia opracowań z dziedziny socjologii polityki, pogrupowanych tematycznie w różnych działach.
W pierwszym dziale Makrostruktury społeczne i polityka czytelnik znajdzie trzy teksty omawiające kluczowe kategorie, które wiążą politykę z jej społecznym kontekstem. Wojciech Modzelewski pisze o ruchach społecznych – ważnej formie działań zbiorowych – kładąc nacisk na ich wielopostaciowość i zmienną rolę w procesach społecznych i politycznych. Marek Żyromski podejmuje próbę rekonstrukcji podstawowych założeń teorii elit, a Marek Tabin prezentuje kontrowersje związane z pojęciem narodu, starając się je przedstawić w świetle klasycznych ujęć teoretycznych. Wszystkie trzy teksty mają systematyzujący charakter – podsumowują ważne w socjologii polityki obszary badań i refleksji.
Następne dwa działy dotyczą problematyki różnych typów reżimów politycznych. Jacek Ziółkowski omawia i analizuje różnice pomiędzy autorytaryzmem i totalitaryzmem. Za bliską tematycznie należy uznać analizę przemocy w polityce, autorstwa Daniela Midera. Jak pisze autor, przemoc to zjawisko niezmiennie towarzyszące ludzkości, trwale wpisane w naszą egzystencję. W tekście Jerzego Szczupaczyńskiego znajdujemy omówienie treści pojęcia demokracji proceduralnej, ważnego dla naszej cywilizacji wzoru ustrojowego, który stał się najbardziej rozpowszechnioną ideą polityczną – ideą nadal dyskutowaną i podlegającą przewartościowaniom. Z tym tekstem koresponduje szkic Mikołaja Rakusy-Suszczewskiego, przypominający koncepcje Alexisa de Tocqueville’a, ważnej postaci dziewiętnastowiecznej refleksji nad liberalną demokracją.
Kolejny dział zatytułowany Zachowania polityczne i ich źródła zawiera trzy teksty poświęcone socjalizacji i aktywności/bierności politycznej. Barbara Frątczak-Rudnicka podkreśla znaczenie procesów, w wyniku których jednostka przyswaja w czasie dzieciństwa i młodości określone wartości, poglądy i postawy wobec polityki. Natomiast Lech Szczegóła dokumentuje znaczenie, jakie z punktu widzenia praktycznej polityki mają studia nad partycypacją wyborczą.
W ostatnim dziale prezentujemy trzy omówienia dotyczące metod badawczych stosowanych w socjologii polityki. Celem tekstu Jerzego Bartkowskiego jest przedstawienie zarysu tych metod, ich możliwości, stosowalności i ograniczeń.
Natomiast szkice Elżbiety Firlit i Wojciecha Modzelewskiego dotyczą sondażu diagnostycznego jako najczęściej wykorzystywanej metody. Jak widać z powyższego przeglądu, nie stawialiśmy sobie za cel objęcie całości problematyki socjologii polityki w jej aktualnym kształcie. Przyznajemy się jednak do takich ambicji, które będziemy chcieli zrealizować. Istnieje bowiem potrzeba wydania w języku polskim całościowych syntez z dziedziny socjologii i psychologii polityki, które uwzględniałyby najnowszą literaturę przedmiotu i żywo dyskutowane współcześnie problemy.
Mirosław Chałubiński
Jerzy Szczupaczyński
