Synkretyzm a podziały religijne w bułgarskich Rodopach

• Druk: Warszawa, 2012
• Autor: Magdalena Lubańska
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Przedmiotem pracy jest analiza wierzeń i praktyk religijnych muzułmańsko-prawosławnych społeczności lokalnych Rodopów Zachodnich, badanych pod kątem stosunku tych społeczności do sąsiadów-innowierców. Problem ten, o niewątpliwym znaczeniu lokalnym, wydaje się ważny także w kontekście zaostrzających się globalnych konfliktów ze światem islamu i narastającej islamofobii.

Prezentowane studium dotyczy społeczności muzułmańsko-prawosławnych z Rodopów Zachodnich, które łączy podobieństwo losów historycznych z mieszkańcami terenów mieszanych pod względem konfesyjnym w Macedonii czy Bośni. Chodzi tu przede wszystkim o kilkuwiekową przynależność do imperium osmańskiego, która wywarła duży wpływ na kulturę życia codziennego, w tym specyfikę dobrosąsiedzkich relacji w mieszanych religijnie - i często etnicznie - społecznościach.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Religia i teologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-235-1711-5
• ISBN druku: 978-83-235-0837-3
• Liczba stron: 340

Pobierz spis treści»

Podziękowania      9

1. Wprowadzenie     11

1.1. Metodologia     14
1.2. Zasady pisowni terminów i nazw obcojęzycznych     16
1.3. Charakterystyka terenu badań oraz doświadczeń terenowych     17
1.3.1. Ribnowo     18
1.3.2. Satowcza     21
1.3.3. Gyrmen     23
1.4. Opis badanej grupy     24
1.4.1. Bułgarskojęzyczni muzułmanie – Pomacy     25
1.4.2. Prawosławni     34

2. „Synkretyzm religijny” – historia pojęcia i problematyka badań     39

2.1. Teorie synkretyzmu religijnego. Stan badań     39
2.2. Problemy badań nad synkretyzmem muzułmańsko-chrześcijańskim w Europie Południowo-Wschodniej i w Bułgarii     47

3. Dobrosąsiedztwo a resentymenty względem sąsiadów innowierców     62

3.1. Dobrosąsiedztwo jako strategia kulturowa     62
3.2. Narracja o dobrosąsiedztwie     66
3.3. Granice dobrosąsiedztwa     78
3.4. Narracja resentymentalna     83
3.5. „Wszystkiemu są winni politycy”     95

4. Prawosławie adatowe     99

4.1. Kurban w życiu religijnym prawosławnych rozmówców     101

5. Muzułmanie. Między islamem adatowym a salafickim     113

5.1. Islam adatowy     116
5.1.1. Elementy praktyk obrzędowych związanych z kalendarzem prawosławnym w życiu religijnym Pomaków     124
5.1.2. Przesypianie dla zdrowia w cerkwi św. Jerzego w Chadżidimowie     133
5.2. Islam salaficki     143
5.2.1. Stosunek do islamu adatowego     144
5.2.2. Stosunek do „Zachodu”     162

6. Chrześcijaństwo w muzułmańskich narracjach religijnych     170

6.1. Chrześcijanie jako „krzywoprzysięzcy” i „gorsze dzieci Adama i Ḥawwy”     176
6.2. Chrześcijanie jako wyznawcy „gorszej księgi”. Spór o prawdziwe Słowo Boże     190
6.3. Chrześcijaństwo jako religia „nieporozumień” i „fałszywego kultu Syna Bożego”     195
6.3.1. Herezje apostoła Pawła     199
6.3.2. Antysakralna historia chrześcijańskiego kultu krzyża     202
6.3.3. Zgubne reformy papieża Grzegorza I     206

7. Narracje chrześcijan o bułgarskojęzycznych muzułmanach     209

7.1. „Bułgarzy najczystszej krwi” czy „konformiści i zdrajcy”?     210
7.2. „Kryptochrześcijanie” czy „poturczeńcy”?     222
7.2.1. Pomacy jako kryptochrześcijanie     222
7.2.2. Pomacy jako „poturczeńcy” – „ludzie Orientu”     232

8. Życie religijne Pomaków w oczach chrześcijan     239

8.1. Opowieści o uzdrowieniach i zachowaniu muzułmanów w chrześcijańskich miejscach świętych     239
8.2. Rytuały muzułmańskie – rytuały chrześcijańskie     249
8.3. „Prawosławny muzułmanin” – „synkretysta” z „Wodino”     259

9. Korzystanie z usług uzdrowicieli innowierców jako przejaw antysynkretyzmu religijnego     275

10. Zakończenie     296

10.1. Synkretyzm „płytki”     296
10.1.1. Synkretyzm jako efekt lęku i fascynacji obcym sacrum     296
10.1.2. Synkretyzm jako przejaw komszułuku     297
10.1.3. Synkretyzm jako strategia misjonarska     299
10.2. Synkretyzm „głęboki”     300

Aneksy     301

Aneks 1. Spis rozmówców     302
Aneks 2. Słowniczek terminów religijnych     308

Bibliografia     314

Summary     331

Indeks osób     336