Szkoła jako przestrzeń uznania
Szkołę można badać, opisywać i analizować z bardzo różnych perspektyw. Perspektywa przyjęta w tej książce wywodzi się z koncepcji uznania Axela Honnetha. Potrzeba uznania, deficyt uznania, odmowa uznania są to stany uruchamiające odmienne praktyki społeczne.
Ludzie konstruują swoją tożsamość w różny sposób, w zależności od towarzyszących im relacji społecznych. Oparty na walce o uznanie konflikt moralny musi być przez pedagogikę: rozpoznany, opisany i zrozumiany na poziomie teoretycznym. Na poziomie praktycznym powinien zmierzać do budowania pedagogicznej kultury uznania. Uznanie będące warunkiem każdej tożsamości trzeba – w moim przekonaniu – włączyć dzisiaj w normatywny system celów wychowania/edukacji. Jeśli tak, to spojrzenie na szkołę przez pryzmat teorii uznania może otworzyć przed nami nowe, nieodkryte jeszcze obszary jej funkcjonowania. I właśnie takie spojrzenie na współczesną edukację i polską szkołę jest przedmiotem prezentowanej książki. Próbuję w niej pokazać zarówno potencjał zmian i możliwości rozwiązywania współczesnych problemów, jaki niewątpliwie tkwi w procesach edukacji jak i banalizację i pozór wpisany w tę praktykę społeczną i opisujące ją kategorie pojęciowe. Koncentruję się na edukacji na różnych poziomach instytucjonalnej organizacji. Pytaniem, na które staram się odpowiedzieć jest zarówno problem zmiany w edukacji, szkole oraz wśród uczestników procesów edukacyjnych, jak i zagadnienie związane z tym, czy szkoła jest, czy być może przestrzenią uznania? Czy instytucja szkoły, czy jej edukacyjna koncepcja dają realna szanse na uznanie, czy pojawia się ona we wzajemnych relacjach wszystkich uczestników procesów edukacyjnych? Czy uznanie, jako warunek konstruktywnej, samodzielnej pracy nad własną tożsamością jest obecne w warunkach polskiej szkoły? Czy oparta o uznanie tożsamość może być budowana w instytucji, której podstawowe cele wpisują się dzisiaj w opozycję: rynek pracy czy emancypacja? Odpowiedzi na te pytania szukam w badaniach narracyjnych, które prowadziłam w oparciu o autorską, oryginalną metodologię skoncentrowaną na następujących etapach badawczych: krytyce-narracji-rozumieniu-zmianie.
Książka przeznaczona jest dla badaczy oraz uczestników procesów edukacyjnych.
Autorka identyfikuje się w prowadzonych w książce narracjach z pedagogiką zorientowaną na wartości i na zmianę świata, w którym żyjemy – zmianę na rzecz godności i upodmiotowienia, na rzecz szacunku i sprawiedliwego uznania. W ten sposób wpisuje się w najlepsze tradycje wspomnianej pedagogiki krytycznej i polskiej pedagogiki społecznej. Profesor dr hab. Mirosława Nowak-Dziemianowicz potwierdza w książce swoje nadzwyczajne kompetencje do prowadzenia dyskursu naukowego oraz znakomite dyspozycje zarówno do bardzo abstrakcyjnych rozważań i uogólnionej refleksji, jak i detalicznych rekonstrukcji oraz unikatową umiejętność łączenia analiz stricte teoretycznych z badaniami empirycznymi.
prof. dr hab. Zbyszko Melosik (z recenzji),
