Traumatologia narządu ruchu
Mechaniczne zespolenia poprzedniej epoki zbyt często utrudniały zrost i generowały liczne powikłania, w tym zapalne. Obecna biomechaniczna stabilizacja sprzyja poszczególnym etapom zrostu kostnego, doprowadzając do wygojenia złamania w optymalnym czasie.
Autorzy przedstawiają w sposób syntetyczny praktyczne, biologiczne zasady postępowania w zaopatrywaniu poszczególnych obrażeń narządu ruchu, dotyczących tkanek miękkich, stawów i kości. Część szczegółowa dopełnia cześć ogólną i rozszerza ją o wiedzę warsztatową (praktyczne elementy instrumentacji, triki operacyjne, sposoby unikania powikłań).
Książka opisuje alternatywne rozwiązania operacyjne, z uwzględnieniem różnic między ośrodkami w zakresie możliwości, jakimi dysponują. Jest przeznaczona dla ortopedów o zróżnicowanym stopniu wtajemniczenia zawodowego, zarówno rezydentów, jak i specjalistów o zróżnicowanym statusie, a ponadto dla fizjoterapeutów.
1. Zarys biomechaniki i antropometrii narządu ruchu – Wojciech J. Marczyński 1
Biomechanika 1
Antropometria 3
Piśmiennictwo 4
2. Ortopedia i traumatologia narządu ruchu wczoraj i dziś – zarys – Wojciech J. Marczyński 5
Piśmiennictwo 8
3. Najczęstsze sytuacje zagrażające życiu związane z szeroko pojętym urazem wielonarządowym – Zbigniew Rybicki 9
Masywny krwotok 10
Optymalizacja poszczególnych składników krwi w leczeniu masywnych krwotoków 14
Leczenie antyfibrynolityczne 16
Rekombinowany aktywny czynnik VII – rFVIIa 16
Podsumowanie najważniejszych faktów dotyczących stosowania preparatów krwi i płynów krwiozastępczych w krwotoku 16
Ostra niewydolność oddechowa 18
Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych 19
Niewydolność oddechowa spowodowana urazami klatki piersiowej 19
Złamania żeber, niestabilna klatka piersiowa 19
Niewydolność oddechowa związana z oparzeniem 20
Zespół ostrej niewydolności oddechowej 20
Urazy ośrodkowego układu nerwowego 21
Obrażenia głowy 21
Uraz rdzenia kręgowego 23
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa 23
Resuscytacja kobiet w ciąży 25
Resuscytacja osób w hipotermii 25
Piśmiennictwo 26
4. Zasady diagnostyki obrazowej po urazach tkanek miękkich i stawów – Jerzy Walecki, Ewa Nawrocka-Laskus, Łukasz Paluch 27
Ultrasonografia 27
Skóra 28
Tkanka podskórna 28
Mięśnie 30
Ścięgna 32
Nerwy 34
Rezonans magnetyczny 35
Mięśnie w obrazie rezonansu magnetycznego 35
Diagnostyka nerwów w rezonansie magnetycznym 40
Więzadła i ścięgna 40
Naczynia 42
Piśmiennictwo 42
5. Diagnostyka obrazowa obrażeń tkanki kostnej – Jan Świątkowski, Krzysztof Piłat 43
Metody obrazowe 43
Rentgenodiagnostyka 43
Tomografia komputerowa 43
Artrografia-TK 43
Angiografia-TK 44
Rezonans magnetyczny 44
Scyntygrafia 44
Ultrasonografia 44
Przyczyny błędnej interpretacji 44
Rola metod obrazowych w poszczególnych typach urazów 45
Diagnostyka obrazowa powikłań obrażeń narządu ruchu 84
Piśmiennictwo 85
6. Zarys odmienności diagnostyki i leczenia złamań u dzieci – Marek Synder 86
Epidemiologia 86
Patomechanizm 87
Zasady diagnostyki obrazowej 88
Podział złamań kości u dzieci 88
Leczenie 89
Piśmiennictwo 91
7. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych goleni – fasciotomia – Marek Maruszyński, Mirosław Dziekiewicz 92
Historia 92
Patofizjologia 92
Występowanie 93
Rozpoznanie 93
Wskazania 94
Czas wykonania 94
Technika 94
Rokowanie i powikłania 95
Zamykanie 95
Piśmiennictwo 96
8. Obrażenia naczyń – wybrane zagadnienia – Mirosław Dziekiewicz, Andrzej Obara, Marek Maruszyński 98
Historia 98
Pourazowe pęknięcie aorty piersiowej 99
Leczenie 99
Obrażenia zamknięte aorty brzusznej 102
Rozpoznanie i leczenie 102
Obrażenia tętnic kończyn dolnych 104
Rozpoznanie i badanie 104
Leczenie chirurgiczne 106
Obrażenia tętnic kończyny górnej 107
Mechanizm urazu 108
Obrażenia naczyń towarzyszące złamaniom miednicy 112
Uszkodzenia dużych tętnic i żył miednicy małej 113
Uszkodzenia małych tętnic i żył miednicy małej 113
Obrażenia naczyń w wybranych złamaniach kości miednicy 114
Leczenie 115
Obrażenia tętnic dogłowowych 116
Leczenie 118
Obrażenia tętnicy kręgowej 119
Obrażenia otwarte 119
Leczenie 120
Obrażenia zamknięte 120
Piśmiennictwo 121
9. Obrażenia tkanek miękkich, zasady leczenia – Julian Dutka, Andrzej Pawelec, Paweł Maleta 123
Rodzaje uszkodzeń tkanek miękkich 123
Obrażenia tępe 123
Zespół Morel–Lavallée 124
Rany z przerwaniem ciągłości tkanek 124
Rany postrzałowe 125
Uszkodzenia mięśni, nerwów, naczyń 125
Zespół przedziałów powięziowych 126
Ogólne zasady zaopatrywania ran 127
Czynniki wpływające na gojenie ran. Terapie wspomagające 128
Postępowanie w obrażeniach tkanek miękkich w zależności od regionu ciała 130
Bark i ramię 130
Łokieć i przedramię 131
Nadgarstek i ręka 133
Udo 136
Kolano i 2/3 bliższe goleni 137
Dalsza 1/3 podudzia i kostki 140
Stopa 142
Tułów i miednica 143
Piśmiennictwo 143
10. Charakterystyka obrażeń postrzałowych tkanek miękkich – Andrzej Obara, Mirosław Dziekiewicz, Marek Maruszyński 144
Współczesna amunicja strzelecka 144
Rozległość rany postrzałowej 144
Ochrona ciała ludzkiego przed pociskami i odłamkami 145
Zaburzenia krążenia tkankowego 146
Działanie amunicji obezwładniającej energią kinetyczną 148
Pociski słabo penetrujące 149
Zranienia odłamkowe 150
Piśmiennictwo 152
11. Metabolizm tkanki kostnej, gojenie złamań i pourazowych ubytków tkanki kostnej, więzadeł i ścięgien oraz warunki przebudowy przeszczepów kostnych i ścięgnistych – Artur Kamiński, Izabela Uhrynowska-Tyszkiewicz 154
Budowa tkanki kostnej 154
Biologia metabolizmu tkanki kostnej 156
Regulacja biologiczna metabolizmu tkanki kostnej 157
Budowa ścięgien i więzadeł 161
Biologia gojenia złamań kości 161
Gojenie uszkodzeń ścięgien i więzadeł 163
Bankowanie tkanek i mechanizmy przebudowy przeszczepów kostnych 163
Mechanizmy przebudowy przeszczepów tkanek mięśniowo-szkieletowych 165
Piśmiennictwo 166
12. Rola komórek macierzystych i płytkowych czynników wzrostu w leczeniu złamań, zaburzeń zrostu i obrażeń tkanek miękkich – Jolanta Korsak 168
Komórki macierzyste 168
Źródła i rodzaje komórek macierzystych 168
Komórki macierzyste w leczeniu obrażeń tkanek miękkich 174
Płytkopochodne czynniki wzrostu 175
Piśmiennictwo 177
13. Biologia leczenia złamań z możliwością stymulacji zrostu kostnego –Wojciech J. Marczyński 179
Elementy biomechaniczne leczenia 179
Elementy biologiczne leczenia 180
Piśmiennictwo 181
14. Krótka historia zespoleń płytowych jako przyczyn niepowodzeń leczenia – Wojciech J. Marczyński 182
Przyczyny powikłań zespoleń płytowych, w tym kątowo stabilnych 182
Stabilizacja płytami – ewolucja mechaniczna 182
„Biomechanika traumatologiczna” w stabilizacji płytą blokowaną 183
Złamania pozastawowe 183
Złamania śródstawowe 184
Analiza przyczyn powikłań zespoleń płytami kątowo stabilnymi 184
Piśmiennictwo 184
15. Zasady, wskazania i przeciwwskazania do stabilizacji zewnętrznej złamań – Jerzy Białecki, Marcin Para 185
Budowa i podział stabilizatorów zewnętrznych 187
Biomechanika stabilizacji 187
Wskazania dotyczące stabilizacji zewnętrznej 188
Przeciwwskazania dotyczące stabilizacji zewnętrznej 189
Zasady stosowania stabilizacji zewnętrznej 189
Postępowanie i kontrola po stabilizacji 190
Pielęgnacja stabilizatora 191
Powikłania 191
Piśmiennictwo 192
16. Biologia i biomechanika metody Ilizarowa w leczeniu złamań i powikłań zrostu – Sławomir Żarek 193
Elementarne zasady zespalania złamań aparatem Ilizarowa 194
Złamania, w których metoda Ilizarowa jest wskazana 195
Złamania otwarte 195
Złamania otwarte, zmiażdżeniowe z ubytkiem kości. Transport segmentu kości 196
Złamania, w których metoda Ilizarowa jest leczeniem z wyboru lub jest zalecana jako optymalna 199
Zastosowanie metody Ilizarowa w leczeniu zaburzeń zrostu kostnego (stawów rzekomych i ubytków kości) 207
Przeciwwskazania do leczenia metodą Ilizarowa 217
Najczęstsze problemy i powikłania mogące wystąpić podczas leczenia chorób pourazowych metodą
Ilizarowa 217
Piśmiennictwo 219
17. Kliniczne zastosowanie stabilizatorów Dynastab 2000 we współczesnej traumatologii w leczeniu złamań otwartych oraz w leczeniu czynnościowym – Jarosław Deszczyński, Jarosław Michał Deszczyński 220
Stabilizator zewnętrzny Dynastab 2000-T (trzon) w czasowym leczeniu otwartych złamań piszczeli 220
Stabilizator Dynastab 2000-S (skok) w leczeniu złamań dalszej nasady kości piszczelowej typu pilon fracture 222
Zastosowanie kliniczne stabilizatora Dynastab 2000-M (miednica) w leczeniu niestabilnych uszkodzeń miednicy 226
Wybrane przypadki kliniczne 227
Czynnościowe leczenie złamań stawowych kolana z wykorzystaniem stabilizatora Dynastab-DK (kolano) i Dynastab-Galileo 230
Leczenie czynnościowe złamań nadkłykciowych i śródstawowych dalszej nasady kości ramiennej z wykorzystaniem stabilizatora Dynastab 2000-L (łokieć) 233
Leczenie czynnościowe złamań nadkłykciowych i śródstawowych stawu łokciowego za pomocą stabilizatora zewnętrznego Dynastab-L (łokieć) 235
Zastosowanie kliniczne stabilizatora Dynastab 2000-N (nadgarstek) w leczeniu złamań stawowych i okołostawowych dalszej nasady kości promieniowej 240
Piśmiennictwo 243
18. Biomechanika zespoleń złamań. Biomateriały – Romuald Będziński, Agnieszka Kaczmarek-Pawelska, Piotr Kowalewski 244
Uwarunkowania biomechanicznej osteosyntezy stabilnej 244
Piśmiennictwo 251
19. Biologia i biomechanika leczenia złamań śródstawowych – Wojciech J. Marczyński 253
Wprowadzenie . 253
Biologia leczenia 254
Biomechanika leczenia 254
Analiza morfologii złamania 254
Rozpoznanie 254
Dobór metody 254
Przywrócenie trybologii stawu 255
Wybrane złamania 256
Złamania bliższej nasady i przynasady kości ramiennej 256
Złamania śródstawowe w obrębie dalszej nasady kości ramiennej 258
Złamania śródstawowe odcinka dalszego kości udowej 259
Złamania śródstawowe odcinka bliższego kości piszczelowej 261
Piśmiennictwo 263
20. Charakterystyka obrażeń chrząstki stawowej, patomorfologia a zasady biologii leczenia – Janusz Popko, Tomasz Guszczyn 264
Budowa chrząstki stawowej 264
Patomechanizm uszkodzenia chrząstki stawowej 265
Klasyfikacja uszkodzeń chrząstki stawowej 266
Rozpoznanie 268
Leczenie 271
Piśmiennictwo 277
21. Patogeneza zaburzeń zrostu kości, biologia i biomechanika postępowania – Wojciech J. Marczyński 279
Epidemiologia 279
Rola tkanek miękkich 279
Morfologia zaburzeń zrostu 279
Taktyka pooperacyjna 281
Planowane leczenie 282
Piśmiennictwo 284
22. Protezoplastyki pourazowe stawu biodrowego – Wojciech J. Marczyński, Adam Caban 285
Diagnostyka 286
Rozpoznanie 286
Zasady leczenia 286
Piśmiennictwo 290
23. Endoprotezoplastyka pourazowa stawu kolanowego –Jacek Kowalczewski292
Piśmiennictwo 298
24. Złamania okołoprotezowe stawu biodrowego – Jerzy Białecki, Maciej Kogut300
Epidemiologia 300
Zasady postępowania 300
Klasyfikacja 300
Czynniki ryzyka złamań okołoprotezowych kości udowej 302
Śródoperacyjne złamania panewki stawu biodrowego 302
Złamania wokół endoprotez powierzchniowych 302
Leczenie złamań okołoprotezowych 303
Materiał własny 305
Piśmiennictwo 306
25. Złamania okołoprotezowe stawu kolanowego – Paweł Małdyk 307
Złamania otoczenia komponentu udowego 307
Zasady leczenia 307
Złamania otoczenia komponentu piszczelowego 309
Złamania rzepki 310
Piśmiennictwo 310
26. Zasady leczenia złamań niskoenergetycznych i złamań u chorych z osteoporozą – Wojciech J. Marczyński 312
Osteoporoza pomenopauzalna 312
Osteoporoza polekowa 312
Kryteria osteoporozy 313
Biologia i biomechanika złamań osteoporotycznych 313
Biologia i biomechanika zespoleń 314
Piśmiennictwo 317
27. Współczesne zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego w złamaniach patologicznych – Tomasz Mazurkiewicz 318
Zmiany łagodne 318
Nowotwory pierwotnie złośliwe 320
Powikłania leczenia 322
Piśmiennictwo 323
28. Zespół Sudecka, zespół algodystroficzny, kompleksowy zespół bólu regionalnego – Karolina Turżańska, Mirosław Jabłoński 324
Wprowadzenie 324
Definicja 324
Epidemiologia 325
Kryteria diagnostyczne 325
Patofizjologia 326
Klasyczna charakterystyka faz rozwoju zespołu algodystroficznego. Aspekty kliniczne 327
Zapobieganie 328
Leczenie 328
Rokowanie 329
Piśmiennictwo 329
29. Złamania otwarte i postrzałowe – Wojciech J. Marczyński 331
Złamania otwarte 331
Sposób postępowania operacyjnego w okresie ostrym pourazowym 332
Złamania postrzałowe 335
Piśmiennictwo 338
30. Obrażenia czaszkowo-mózgowe – Andrzej Radek, Maciej Radek 339
Patologia i biologia uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego 339
Uraz pierwotny a uraz wtórny 339
Epidemiologia i przyczyny 340
Diagnostyka obrażeń czaszkowo-mózgowych 340
Badanie neurologiczne 341
Leczenie operacyjne 344
Zespoły ciasnoty wewnątrzczaszkowej 346
Piśmiennictwo 348
31. Urazowe uszkodzenia rdzenia kręgowego – etiopatogeneza, podstawy diagnostyki neurologicznej i radiologicznej oraz zasady postępowania leczniczego – Włodzimierz Jarmundowicz 349
Wstęp 349
Epidemiologia urazów rdzenia kręgowego 349
Etiopatogeneza urazowych uszkodzeń rdzenia kręgowego 350
Etiologia 350
Patofizjologia 350
Klinika urazowych uszkodzeń rdzenia kręgowego 352
Kliniczne postacie częściowego uszkodzenia rdzenia kręgowego 354
Szok rdzeniowy 355
Wstrząs neurogenny 355
Zespół uszkodzenia rdzenia kręgowego bez radiologicznych objawów uszkodzenia kręgosłupa 355
Zespół urazowego uszkodzenia kręgosłupa bez objawów uszkodzenia rdzenia kręgowego 355
Niektóre osobliwości uszkodzenia rdzenia kręgowego w różnych odcinkach kręgosłupa 356
Połączenie czaszkowo-kręgosłupowe obejmujące kłykcie kości potylicznej oraz kręgi C1 i C2 356
Odcinek C3–C4 356
Odcinek C5–Th1 357
Odcinek Th2–Th11 357
Odcinek Th12–L1 357
Diagnostyka obrazowa w urazowych uszkodzeniach rdzenia kręgowego 357
Postępowanie lecznicze w urazowych uszkodzeniach rdzenia kręgowego . 357
Postępowanie lecznicze na etapie przedszpitalnym 358
Postępowanie diagnostyczne i lecznicze na etapie szpitalnym 358
Pryncypia leczenia chirurgicznego urazowych uszkodzeń rdzenia kręgowego 359
Leczenie farmakologiczne w urazowych uszkodzeniach rdzenia kręgowego 360
Biologiczne terapie uszkodzeń rdzenia kręgowego 360
Piśmiennictwo 361
32. Uszkodzenia nerwów obwodowych –Jan Skowroński 363
Uwagi anatomiczne i patofizjologiczne 363
Uraz nerwu i jego regeneracja 364
Klasyfikacje uszkodzeń urazowych nerwów 365
Ocena kliniczna uszkodzeń nerwów obwodowych 366
Ocena zaburzeń i ubytków czucia 366
Ocena zaburzeń wegetatywnych 368
Ocena motoryki 368
Badania elektroneurograficzne 369
Leczenie urazowych uszkodzeń nerwu 370
Leczenie operacyjne uszkodzeń nerwów obwodowych 370
Sposoby rekonstrukcji pni nerwowych 371
Obrazy kliniczne uszkodzeń poszczególnych nerwów 376
Splot ramienny 376
Nerw pachowy 376
Nerw nadłopatkowy 377
Nerw mięśniowo-skórny 377
Nerw promieniowy 377
Nerw łokciowy 378
Nerw pośrodkowy 378
Splot lędźwiowo-krzyżowy 379
Nerw udowy 379
Nerw kulszowy 379
Nerw strzałkowy 379
Nerw piszczelowy 380
Piśmiennictwo 380
33. Replantacje amputowanych kończyn i ich części. Zastosowanie mikrochirurgii w traumatologii – Andrzej Żyluk 381
Rys historyczny 381
Wiadomości ogólne 381
Rodzaje amputacji 381
Amputacje kończyny górnej i dolnej 382
Mechanizm amputacji 382
Czas wykonania replantacji 385
Wskazania, brak wskazań i przeciwwskazania do replantacji w obrębie kończyny górnej 385
Zasadność wykonywania replantacji 386
Epidemiologia amputacji 386
Przygotowanie amputowanej kończyny i pacjenta do transportu 386
Przygotowanie części kończyny całkowicie amputowanej 386
Przygotowanie części amputowanej częściowo lub prawie całkowicie 386
Przygotowanie pacjenta 387
Wykonywanie replantacji 388
Warunki konieczne do przeprowadzenia replantacji 388
Znieczulenie 388
Kolejność wykonywanych rekonstrukcji 388
Zespolenie kości 388
Zespolenia naczyniowe 389
Szycie ścięgien 390
Rekonstrukcja nerwów 390
Fasciotomia przedramienia 390
Postępowanie pooperacyjne 390
Skuteczność replantacji (przeżywalność replantowanych części) 391
Przykłady wyników po replantacjach 391
Piśmiennictwo 393
34. Ewolucja zasad biologii leczenia zapaleń kości – Wojciech J. Marczyński 394
Klasyfikacja zakażeń 394
Historia zapaleń 394
Historia i ewolucja metod leczenia 395
Stan obecny 395
Piśmiennictwo 396
35. Pourazowe zapalenia kości – Adrian Brychcy, Piotr Walczak, Stanisław Rak 397
Klasyfikacje 397
Wrota zakażenia 397
Rozległość infekcji 397
Czas wystąpienia infekcji 397
Diagnostyka obrazowa 399
Diagnostyka laboratoryjna 402
Diagnostyka mikrobiologiczna 403
Leczenie chirurgiczne 403
Antybiotykoterapia 404
Nowoczesne techniki leczenia pourazowych przewlekłych zapalnych ubytków tkanki kostnej 405
Rekonstrukcje ubytków odcinkowych 406
Piśmiennictwo 406
36. Chirurgiczne leczenie pourazowych ubytków tkanek miękkich goleni– Jarosław Wenda 407
Wstęp 407
Definicja 407
Ogólne zasady postępowania 407
Kwalifikacja do leczenia w trybie ostrego dyżuru 409
Technika operacyjna 409
Przykłady 410
Piśmiennictwo 414
37. Zapalenia kręgosłupa – Stanisław Łukawski 415
Wstęp 415
Epidemiologia 415
Patomorfologia 415
Etiologia 416
Objawy 416
Rozpoznanie 417
Badania obrazowe 417
Badania laboratoryjne 417
Zasady leczenia 418
38. Zasady usprawniania chorych po urazach leczonych nieoperacyjnie i operacyjnie – Mirosław Jabłoński, Karolina Turżańska, Tomasz Blicharski 422
Wprowadzenie 422
Możliwości współczesnej rehabilitacji i fizjoterapii 422
Współczesny stan możliwości leczenia złamań oraz innych uszkodzeń narządu ruchu a postępowanie usprawniające 424
Postępowanie ogólnoustrojowe 425
Wybrane zagadnienia leczniczego usprawniania chorych po urazach leczonych nieoperacyjnie i operacyjnie 427
Zasady leczniczego usprawniania po uszkodzeniach nerwów obwodowych 431
Lecznicze usprawnianie po zwichnięciach stawów 431
Usprawnianie „rany pooperacyjnej” 432
Pacjent leżący 432
Piśmiennictwo 433
39. Profilaktyka zakrzepowo-zatorowa w traumatologii – Dariusz Chmielewski 434
Piśmiennictwo 437
40. Zapobieganie nadmiernej utracie krwi w traumatologii – Barbara Lisowska 439
Definicja krwotoku i ocena stopnia krwawienia 439
Patofizjologia wstrząsu krwotocznego 440
Rekomendacje postępowania w krwotokach urazowych 442
Piśmiennictwo 444
41. Zastosowanie metod medycyny manualnej w traumatologii – Jerzy Stodolny 445
Wprowadzenie 445
Zasady ogólne medycyny manualnej 446
Cele zabiegów manualnych 447
Lecznicze postępowanie manualne w traumatologii 448
Stany pourazowe z przerwaniem ciągłości tkanek narządu ruchu 448
Stany pourazowe z niewielkimi uszkodzeniami lub bez uszkodzeń morfologicznych 450
Piśmiennictwo 453
42. Biomechaniczna rola wkładek ortopedycznych w doleczaniu obrażeń stóp i wyższych pięter narządu ruchu – Joanna Stodolna-Tukendorf, Wojciech J. Marczyński 454
Piśmiennictwo 458
43. Leczenie operacyjne urazowych złamań kręgosłupa – zasady ogólne – Andrzej Nowakowski 459
Definicja 459
Epidemiologia 459
Patomechanizm 459
Postępowanie na etapie diagnozowania urazowych złamań kręgosłupa 459
Wywiad 460
Badanie kliniczne 460
Zasady diagnostyki obrazowej 460
Systemy klasyfikacji . 461
Objawy neurologiczne 461
Leczenie operacyjne 461
Procedury leczenia operacyjnego 461
Zapobieganie powikłaniom śródoperacyjnym 462
Postępowanie pooperacyjne wczesne 462
Postępowanie pooperacyjne późne 462
Piśmiennictwo 463
44. Obrażenia kręgosłupa, zasady postępowania – Krzysztof Krauze 464
Epidemiologia 464
Zarys anatomii i biomechaniki 464
Diagnostyka 465
Zasady leczenia złamań 467
Złamania odcinka szyjnego kręgosłupa 467
Zasady leczenia 467
Złamania odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa 470
Zasady leczenia 474
Piśmiennictwo 475
45. Obrażenia tkanek miękkich barku – Leszek Romanowski, Przemysław Lubiatowski 476
Obrazowanie barku 476
Zwichnięcie stawu ramiennego, ostra niestabilność stawu ramiennego 477
Zwichnięcie przednie 477
Zwichnięcia tylne 478
Zwichnięcia dolne 478
Zwichnięcia górne 478
Nawykowe zwichnięcie stawu ramiennego, niestabilność przewlekła stawu ramiennego 479
Zerwanie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia 480
Zwichnięcie stawu barkowo-obojczykowego 480
Uszkodzenia pierścienia rotatorów 481
Piśmiennictwo 485
46. Złamania łopatki – Andrzej Bohatyrewicz, Artur Dzieżyc 486
Anatomia chirurgiczna 486
Epidemiologia 486
Patomechanizm złamań łopatki 486
Diagnostyka kliniczna i obrazowa 487
Poszczególne rodzaje złamań łopatki i sposoby leczenia 488
Zasady obowiązujące przy planowaniu leczenia operacyjnego łopatki 491
Zasady obowiązujące w leczeniu zachowawczym i przy doleczaniu po leczeniu operacyjnym łopatki 492
Piśmiennictwo 492
47. Obrażenia obojczyka – Maciej Wąs 494
Obrażenia stawu mostkowo-obojczykowego 494
Epidemiologia 495
Patomechanizm 495
Objawy 496
Diagnostyka obrazowa 496
Podział 497
Leczenie 497
Powikłania 500
Złamania obojczyka 501
Epidemiologia 501
Patomechanizm 501
Objawy 502
Diagnostyka obrazowa 502
Podział 502
Leczenie 503
Powikłania 514
Obrażenia stawu barkowo-obojczykowego 518
Epidemiologia 518
Patomechanizm 518
Objawy 518
Diagnostyka obrazowa 519
Podział 519
Leczenie 520
Powikłania 521
Piśmiennictwo 521
48. Złamania kości ramiennej 526
Złamania bliższej nasady kości ramiennej – Robert Spławski 526
Epidemiologia 526
Badania kliniczne 526
Rozpoznanie 526
Podział złamań według Neera 529
Kwalifikacja do operacji 529
Metody operacyjne 530
Piśmiennictwo 537
Przezskórna stabilizacja złamań bliższej nasady kości ramiennej – Marcin Obrębski 539
Wstęp 539
Diagnostyka obrażeń bliższego końca kości ramiennej 539
Klasyfikacja złamań bliższego końca kości ramiennej 544
Leczenie 548
Piśmiennictwo 554
Złamania trzonu kości ramiennej – Wojciech J. Marczyński 556
Epidemiologia 556
Patomechanizm 556
Powikłania pourazowe 556
Diagnostyka złamań 557
Biologia i biomechanika leczenia 557
Zaburzenia zrostu, postępowanie 561
Piśmiennictwo 562
Złamania nasady dalszej kości ramiennej – Jan Kiryluk 562
Aspekty anatomiczne 562
Epidemiologia, patomechanizm 562
Podział prognostyczny 562
Zasady diagnostyki 563
Leczenie 563
Analiza powikłań leczenia 566
Piśmiennictwo 566
49. Zwichnięcia stawu łokciowego – Stanisław Pomianowski, Wojciech J. Marczyński 567
Wstęp 567
Podział 567
Patomechanizm 567
Obraz kliniczny 568
Diagnostyka obrazowa 568
Leczenie 568
Pourazowa niestabilność stawu łokciowego 569
Piśmiennictwo 570
50. Złamania kości przedramienia – Wojciech J. Marczyński 571
Złamania trzonów kości przedramienia 571
Złamania głowy kości promieniowej 572
Złamania wyrostka łokciowego i przynasady bliższej kości łokciowej 575
Złamania dalszej nasady kości promieniowej 577
Piśmiennictwo 580
51. Złamania kości śródręcza i palców ręki –Jakub Jodkowski, Ariane Asmus, Simon Kim 581
Wstęp 581
Złamania I kości śródręcza 582
Złamania II–V kości śródręcza 584
Złamania paliczków palców i kciuka 588
Piśmiennictwo 600
52. Ogólne zasady chirurgii ręki urazowej z obrażeniami skóry i innych tkanek ręki –Wojciech Witkowski 602
Piśmiennictwo 606
53. Złamania miednicy – Adam Caban 607
Złamania w obrębie pierścienia miednicy 607
Wstęp 607
Epidemiologia 607
Anatomia 607
Patomechanizm urazu i podział złamań 608
Diagnostyka 611
Zasady leczenia 614
Planowanie definitywnego leczenia ortopedycznego 616
Leczenie nieoperacyjne 616
Leczenie operacyjne 621
Powikłania i komplikacje związane z leczeniem złamań obręczy miednicy 637
Uszkodzenia wczesne – jatrogenne związane z leczeniem operacyjnym 638
Dyskusja 638
Piśmiennictwo 642
Złamanie panewki stawu biodrowego – Adam Caban 643
Wstęp 643
Klasyfikacja 644
Mechanizm urazu 648
Diagnostyka 648
Leczenie nieoperacyjne 652
Leczenie operacyjne 653
Obrażenia dodatkowe, ich wpływ na planowanie leczenia 667
Zasady techniki zespalania 668
Powikłania 668
Wyniki, kontrowersje i nowe możliwości 671
Piśmiennictwo 680
54. Złamania kości udowej 683
Leczenie złamania szyjki kości udowej u dorosłych – Piotr Pruszyński, Grzegorz Prusek 683
Wstęp 683
Definicja i epidemiologia 683
Diagnostyka 684
Anatomia 685
Klasyfikacje 686
Protokół leczenia 688
Leczenie operacyjne 689
Postępowanie pooperacyjne . 709
Powikłania wczesne 709
Powikłania późne 712
Piśmiennictwo 714
Złamania masywu krętarzowego kości udowej – Jan Kiryluk 717
Elementy anatomiczne 717
Epidemiologia 717
Patomechanizm 717
Podział prognostyczny 718
Zasady diagnostyki 718
Leczenie 718
Analiza powikłań leczenia 720
Zapobieganie powikłaniom na poszczególnych etapach operacji 720
Postępowanie pooperacyjne wczesne (biologiczne) 720
Postępowanie pooperacyjne późne (biologiczne) 720
Alternatywne sposoby instrumentacji 721
Powikłania wczesne i późne 721
Powikłania a zabieg rewizyjny 722
Piśmiennictwo 724
Złamania podkrętarzowe kości udowej – Tomasz Przymorski 724
Definicja 724
Epidemiologia 724
Patomechanizm 725
Diagnostyka RTG 725
Podział prognostyczny 725
Zasady postępowania przedoperacyjnego 727
Zasady leczenia operacyjnego 727
Postępowanie pooperacyjne wczesne i późne 734
Modyfikacje sposobów leczenia z uwzględnieniem biologii zrostu 734
Powikłania wczesne i późne 736
Piśmiennictwo 738
Złamania trzonu kości udowej – Grzegorz Ratyński 739
Podział złamań 739
Diagnostyka 739
Postępowanie wczesne 739
Sposoby leczenia – postępowanie wstępne 739
Wybór sposobu leczenia operacyjnego 741
Uwarunkowania leczenia operacyjnego 743
Zespolenie złamania trzonu kości udowej 743
Postępowanie pooperacyjne 750
Piśmiennictwo 750
Złamania końca dalszego kości udowej – Tomasz Przymorski 751
Definicja, epidemiologia 751
Patomechanizm 751
Diagnostyka RTG 752
Podział złamań 752
Zasady leczenia 752
Postępowanie wczesne i późne 758
Powikłania 759
Piśmiennictwo 759
55. Złamania goleni 760
Złamania nasady bliższej kości piszczelowej 760
Złamana trzonu kości piszczelowej – Andrzej Kolbuszewski 760
Piśmiennictwo 762
Złamania nasady dalszej kości piszczelowej typu pilon – Jan Kiryluk 762
Definicja 762
Epidemiologia 762
Patomechanizm 763
Podział prognostyczny 763
Diagnostyka 763
Leczenie 763
Analiza powikłań 764
Piśmiennictwo 769
56. Obrażenia stopy 770
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych stopy – Leszek Lewczyk 770
Piśmiennictwo 772
Złamania kostek goleni – Edward Golec 772
Piśmiennictwo 785
Złamania kości skokowej – Edward Golec 785
Złamania kości stępu, śródstopia i palców – Edward Golec 788
Złamania kości łódkowatej 788
Złamania kości sześciennej 789
Złamania kości klinowatych 790
Złamania kości śródstopia 791
Złamania kości paliczków stóp 792
Zwichnięcia stawów stóp 793
Amputacje w obrębie stóp 795
Piśmiennictwo 796
Złamania kości piętowej – Andrzej Atras, Andrzej Bednarek, Wojciech J. Marczyński 797
Wstęp 797
Epidemiologia 797
Patomechanizm złamań 797
Diagnostyka 799
Klasyfikacje 800
Zasady leczenia 801
Leczenie tkanek miękkich 801
Leczenie nieoperacyjne 802
Leczenie operacyjne 802
Postępowanie pooperacyjne 806
Powikłania 806
Piśmiennictwo 808
Skorowidz 811
