Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 12 R. 2016
12. numer rocznika naukowego „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” wydawany przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN.
Wspólnym mianownikiem wielu publikwanych artykułów jest kontekst europejski. Zamieszczone teksty dotyczą m.in. zaangażowania francuskiego Kościoła w ukrywanie dzieci żydowskich (Eliot Nidam Orvieto), akcję wysyłania ich do Anglii (Anna M. Rosner), działania Sonderdienst w Genrelanym Gubernatoriskie (Peter Black), a także o postrzegania Żydów przez niemieckich cywilów zatrudnionych w aparacie okupacyjnym (Stephan Lehnstaedt).
Szczególnie polecamy artykuł Marty Janczewskiej, która analizując raport Jürgena Stroopa, interpretuje niemiecki język urzędowy opisujący żydowską śmierć.
Przybliżamy sylwetki postacie historyczne: „Frankensteina”, sadystycznego policjanta z getta warszawskiego (Jan H. Issinger), antykwariuszy Gutnajerów (Nawojka Cieślińska-Lobkowicz) oraz działacza politycznego, Eleazara Grünbauma (Jacek Dehnel).
W dziale „Punkty widzenia” publikujemy m.in. artykuł interpretujący polską literaturę o Zagładzie jako horror (Przemysław Czapliński), oraz teksty inspirowane lekturą Neumannowskiego Behemota (Raul Hilberg) czy porównujący w świetle tej książki faszyzm z komunizmem (Marcin Kula). W obszernym artykule omawiamy głośną książkę Mirosława Tryczyka Miasta śmierci (Krzysztof Persak).
W numerze działy:
Studia
Sylwetki
Konteksty
Z warsztatów badawczych
Materiały
Bilanse
Punkty Widzenia
Omówienia, recenzje, przeglądy
Wydarzenia
Curiosa
A w nich między innymi:
Marta Janczewska o niemieckim języku urzędowym w warszawskim getcie
Stephan Lehnsdaedt o zwykłych Niemcach w okupowanej Warszawie i ich wiedzy o Zagładzie
Peter Black o lokalnej kolaboracji na przykładzie Sonderdienst
Dagmara Swałtek-Niewińska o strategiach przetrwania w getcie w Bochni
Katrin Stoll o niemieckich kolejarzach odprawiających transporty do Treblinki
Agnieszka Haska i Karin Ohry o Żydach z getta warszawskiego w Bergen-Belsen
Jerzy Giebułtowski o kosztach rozbiórki pozostałości po warszawskim getcie
Przemysław Czapliński o przedstawianiu Zagłady w najnowszej literaturze polskiej jako horroru
Badania i pamięć Zagłady na Węgrzech i w Serbii
Powojenne rozliczenia w NRD
Piotr Forecki, Jan Grabowski i Dariusz Libionka o muzeum w Markowej
Od redakcji
Nagroda im. Israela Gutmana
IN MEMORIAM
Tomasz Blatt. Pamięć nie zna przedawnienia [Marek Bem]
Samuel Willenberg [Mikołaj Grynberg]
Imre Kertész [Kinga Piotrowiak-Junkiert]
STUDIA
Marta Janczewska, O śmierci w niemieckim języku oficjalnym na przykładzie raportu Jürgena Stroopa
Stephan Lehnstaedt, Niemieccy cywile w Warszawie a jawność Holokaustu
Peter Black, Sonderdienst w Generalnym Gubernatorstwie
Kinga Piotrowiak-Junkiert, Gettoizacja Budapesztu 1944–1945. Zarys problemu
Eliot Nidam Orvieto, Pomoc udzielana Żydom przez zakony we Francji podczas Zagłady. Wprowadzenie do zagadnienia
WARSZTATY BADAWCZE
Anna M. Rosner, Kindertransporty – brytyjskie akcje ratowania żydowskich dzieci w latach 1938–1939
Jan H. Issinger, Frankenstein w warszawskim getcie. Historia i legenda
Justyna Kowalska-Leder, „Coraz to nowe żądania, coraz to nowe grymasy” – relacja władzy i podporządkowania między Polakami a Żydami w kryjówkach po aryjskiej stronie
Dagmara Swałtek-Niewińska, Salomon Greiwer i Warsztaty Miejskie w Bochni
Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Śmierć antykwariusza na Chłodnej
MATERIAŁY
Katrin Stoll, Rozkład jazdy tylko w jedną stronę. Przesłuchania byłych urzędników Reichsbahn na temat deportacji Żydów z Prużan do Auschwitz w 1943 r.
Lista Soni Wajselfisz [Karin Ohry Lista Soni; Agnieszka Haska, „Setki znajomych osób”. Lista z Bergen-Belsen]
Aleksandra Bańkowska, Agnieszka Haska, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…”. Poszukiwania Archiwum Ringelbluma
Jerzy Giebułtowski, Dzieje jednej faktury. Glosa do przypisu, czyli Central Park Heinricha Himmlera
PUNKTY WIDZENIA
Krzysztof Persak, Wydmuszka. Lektura krytyczna Miast śmierci Mirosława Tryczyka
Przemysław Czapliński, Zagłada jako horror. Kilka uwag o literaturze polskiej 1985–2015
Marta Cuber-Tomczok, Demon pojednania. Dyskurs o współczesnych Sprawiedliwych w powieści popularnej
Jacek Dehnel, Wszystkie procesy Eleazara Grünbauma
Dan Michman, Społeczeństwo holenderskie i los Żydów: skomplikowana historia
Marcin Kula, Po lekturze Behemota
Raul Hilberg, O współczesnej aktualności Behemota
MAŁE FORMY
Tadeusz Bartoś, Wybaczyć
OMÓWIENIA
Kinga Piotrowiak-Junkiert, Stan badań nad Zagładą na Węgrzech Magdalena Bogusławska, Zagłada Żydów w serbskim porządku pamięci Katharina Friedla, Mit obrachunku z przeszłością. Ściganie zbrodni nazistowskich i wojennych w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec i Niemieckiej Republice Demokratycznej Jurij Radczenko, Popularnonaukowa propaganda i „walka z mitami”: stosunki ukraińsko-żydowskie w XX w. w tekstach Wołodymyra Wjatrowycza Adam Kopciowski, Sefer Praga. Księga pamięci warszawskiej Pragi
RECENZJE
Yehuda Bauer, Przemyśleć Zagładę [Monika Adamczyk-Garbowska]
Mietek Pachter, „Umierać też trzeba umieć”… [Bartłomiej Krupa]
Joshua D. Zimmerman, The Polish Underground and the Jews, 1939–1945 [Dariusz Libionka]
Alvin H. Rosenfeld, Kres Holokaustu [Justyna Majewska]
Łucja Pawlicka-Nowak, Świadectwa Zagłady [Przemysław Nowicki]
Karolina Wigura, Wina narodów [Stanisław Obirek]
Magdalena Tarnowska, Artyści żydowscy w Warszawie 1939–1945; Ocalałe/Salvaged. Kolekcja malarstwa, rysunku i rzeźby ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego [Nawojka Cieślińska-Lobkowicz]
Jan Borowicz, Nagość i mundur. Ciało w filmie Trzeciej Rzeszy [Tomasz Żukowski]
Martin Winstone, Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera [Tomek Frydel]
Jerzy Jurandot, Miasto skazanych. 2 lata w warszawskim getcie, Stefania Grodzieńska, Dzieci getta [Sławomir Buryła]
Anna Cichopek-Gajraj, Beyond Violence. Jewish Survivors in Poland and Slovakia, 1944–48 [Tomek Frydel]
Kinga Piotrowiak-Junkiert, Świadomość zwrócona przeciwko sobie samej. Imre Kertész wobec Zagłady [Marta Tomczok]
Angelika Benz, Handlanger der SS. Die Rolle der Trawniki-Männer im Holocaust [Katharina Friedla]
Nasz brat Max Aue. „Punkt zero: Łaskawe”, reż. Janusz Opryński, Teatr Provisorium [Jagoda Budzik]
UPAMIĘTNIANIE ZAGŁADY
Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów
Piotr Forecki, Muzeum zgody w Markowej
Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium i obywatelska pamięć Niemiec
Natalia Sineaeva-Pankowska, Jak zwiedzający odbierają galerię „Zagłada”. Z notatek przewodniczki
Barbara Kirshenblatt-Gimblett, Wystawa główna Muzeum Polin. Odpowiedź
WYDARZENIA
Agnieszka Stawiarska, Potrząsnąć społeczeństwem. O znaczeniu dla Litwy książki Rūty Vanagaitė Mūsiškiai
Kinga Piotrowiak-Junkiert, Wokół Syna Szawła
Elżbieta Cajzer, Archeologia zbrodni
CURIOSA
Dariusz Libionka, Jak hochsztaplerów na wyklętych przerobić. Uwagi o filmie Tora i miecz
