Platon

Głosił, iż idee, czyli pojęcia ogólne (szczególnie moralne i logiczne), istnieją realnie jako czyste własności (powszechniki) bądź jako niezmienne prawzory zmiennych rzeczy. W kosmologii przyjmował, że świat jest urządzony celowo i harmonijnie przez swego sprawcę (Demiurga), który go zbudował z odwiecznej materii. Przejął od Sokratesa i rozwinął koncepcję duszy nieśmiertelnej jako czynnika witalnego (źródło życia), moralnego (czyniła z człowieka podmiot moralny) oraz racjonalnego (pozwalała poznać prawdy wieczne). W późniejszym okresie Platon nadał jej również znaczenie kosmologiczne twierdząc, że człowiek to dusza władająca ciałem.

Przyjmował niezależność duszy od ciała, które jest jego więzieniem i uważał, że śmierć jest wyzwoleniem dla duszy. Z koncepcją preegzystencji duszy łączył pogląd o posiadaniu przez nią wiedzy wrodzonej (natywizm), uświadamianej przez przypominanie (anamneza).

Sądził, że jedynym poznaniem o charakterze wiedzy jest rozumowe poznanie idei (racjonalizm, idealizm), będące ujęciem powszechnie obowiązujących prawd apriorycznych. Przeciwstawiał tę wiedzę mniemaniu wyrażającemu prawdy względne, tymczasowe i warunkowe. W związku z tym utożsamiał filozofię z dialektyką, stanowiącą uporządkowany system hipotez dotyczących sensu pojęć ogólnych lub bezpośrednim ogarnięciem idei przez rozum.

W etyce uważał, że cnota jest ładem i harmonią duszy oraz wprowadził klasyfikację cnót. Postulował stopniowe osiąganie dóbr idealnych (u ich szczytu znajduje się idea dobra), do których człowiek dochodzi przez dobra realne.

Platon sformułował też koncepcję idealnego państwa, zgodnie z koncepcją ustroju autorytarno-nomokratycznego, uzasadnianego hierarchicznym zróżnicowaniem dusz ludzkich według ich moralnej predyspozycji do rodzenia (rolnicy), walki (żołnierze) i rządzenia (mędrcy). W estetyce stawiał za wzór twórcę jako natchnionego boskim szałem pośrednika między bogami a ludźmi. Pogardzał twórcą będącym jedynie naśladowcą rzeczy.

Koncepcje Platona wywarły znaczny wpływ na rozwój filozofii starożytnej oraz średniowiecznej (chrześcijańskiej), stały się inspiracją późniejszych kierunków i szkół filozoficznych. Dzieła Platona niemal w całości przetrwały do naszych czasów. Mają przeważnie charakter dialogów. Do najważniejszych należą: Sofista, Polityk, Uczta, Fajdros, Gorgiasz, Teajtet, Państwo, Timajos, Fedon, Prawa (liczne tłumaczenia, zwł. od XIX w., m.in. W. Witwickiego — ostatnie niepełne wydanie zbiorowe 1957–61).