Adam Mickiewicz - Juliusz Słowacki Psychobiografia naukowa

• Druk: Kraków, 2012
• Autor: Anita Całek
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Czy Mickiewicz cierpiał na depresję? Na co chorowała jego żona Celina? Gdzie po studiach chciał zamieszkać Juliusz Słowacki? Co Salomea myślała o wyjeździe syna na emigrację? Jak wyglądały relacje Mickiewicza ze Słowackim podczas ich spotkań w Paryżu? Dlaczego obaj poeci tak łatwo uwierzyli Andrzejowi Towiańskiemu? Dlaczego wreszcie po opuszczeniu towiańczyków Mickiewicz przestał pisać, a Słowacki - wręcz przeciwnie?

Te kwestie, jak i wiele innych, wciąż powracają w biografiach obu wielkich romantyków. Książka " Adam Mickiewicz – Juliusz Słowacki: psychobiografia naukowa" przypomina pytania, które interesowały zarówno literaturoznawców, jak i wielbicieli twórczości wybitnych romantyków. Jej interdyscyplinarny paradygmat, dający możliwość wykorzystania zarówno wiedzy literaturoznawczej, jak i metodologii psychologicznej, pozwala inaczej niż dotychczas odpowiedzieć na wiele z nich. Równocześnie pojawiają się zagadnienia nowe, zwłaszcza pytania o odmienność drogi twórczej Mickiewicza i Słowackiego w świetle psychologii twórczości, a także o specyfikę rozwoju osobowości każdego z nich.

Prezentowana książka poświęcona jest również biografice i biografistyce w naukach humanistycznych. Zawiera zaktualizowany opis gatunków biograficznych, rozważania na temat wykorzystywania metod psychologicznych w badaniach literaturoznawczych oraz kwestię statusu badań biograficznych w kontekście tez narratywistycznej filozofii historii.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-233-3248-0
• ISBN druku: 978-83-233-3248-0
• Liczba stron: 506

WPROWADZENIE   11

I. BIOGRAFIA – KILKA UWAG WSTĘPNYCH   15

1. Rzut oka na współczesną biografikę i biografistykę   17
1.1. Badania biograficzne w naukach humanistycznych   17
1.2. Badania biograficzne w naukach społecznych   22
1.3. Badania biograficzne wybitnych twórców „ponad podziałami”?   26

2. W jaki sposób można napisać biografię?   29
2.1. Biografie literackie   32
2.2. Biografie faktograficzne   40
2.3. Psychobiografia naukowa: nowa propozycja gatunkowa biografii faktograficznej   44
2.3.1. Czym jest literaturoznawcza psychobiografia naukowa?   45
2.3.2. Od metody badawczej do narracji o życiu i twórczości   46

3. Specyficzne zniekształcenia spostrzegania w biografii   51
3.1. Ukryta teoria osobowości: konstruowanie sylwetek innych   52
3.2. Stereotypy i schematy jako podstawa konstruowania biografii   54

4. Problemy z narracją biograficzną   59
4.1. Literacki charakter narracji i dokumentów historycznych   60
4.2. Zniekształcenia wynikające ze specyfiki poznania historycznego   61
4.3. Prawda historyczna – fikcja literacka   62
4.4. Co dalej z narracją biograficzną?   66
4.2.1. Obiektywizm i prawda w biografii   67
4.2.2. Miejsce teorii psychologicznych w narracji biograficznej i psychobiograficznej   69

II. ANALIZY PSYCHOLOGICZNE W DOTYCHCZASOWYCH BIOGRAFIACH MICKIEWICZA I SŁOWACKIEGO   73

1. Psychologia w biografiach Adama Mickiewicza   75
1.1. Pierwsze monografie Mickiewicza   76
1.1.1. Biografia w zarysie – monografia Piotra Chmielowskiego   76
1.1.2. Mickiewicz doskonały – monografia Józefa Kallenbacha   79
1.1.3. Portret Mickiewicza czy portret epoki? – monografia Stanisława Szpotańskiego   82
1.1.4. Pełne czy nieukończone opus vitae?– monografia Juliusza Kleinera 83
1.2. Biografie psychoanalityczne Mickiewicza   91
1.2.1. Próba zbadania „duszy” Mickiewicza – psychobiografia Stanisława Maciaszka   91
1.2.2. Mickiewicz u psychoanalityka – psychobiografia Jean-Charles’a Gille-Maisaniego   94
1.3. Współczesne monografie Mickiewicza   99
1.3.1. Słowo i czyn Mickiewicza – monografia Aliny Witkowskiej   100
1.3.2. W polemicznym lustrze – „antymonografia” Jana Walca   106
1.3.3. Mickiewicz mityczny – praca Bojana Biołczewa   110
1.4. Opracowania biografii Mickiewicza – kierunki rozwoju badań   114

2. Psychologia w biografiach Juliusza Słowackiego   117
2.1. Pierwsze monografie Słowackiego   118
2.1.1. Słowacki w korespondencyjnym „lustrze” – monografia Antoniego Małeckiego   118
2.1.2. Biografia „hipotetyczna” Słowackiego – praca Ferdynanda Hoesicka 119
2.1.3. Słowacki a Mickiewicz – monografia Józefa Tretiaka   122
2.1.4. Słowackiego „poezja życia” – monografia Tadeusza Grabowskiego   125
2.1.5. W poszukiwaniu pełni – monografia Juliusza Kleinera   128
2.2. Biografie psychoanalityczne i artykuły psychobiograficzne   134
2.2.1. W czeluściach duszy Słowackiego – psychobiografia Gustawa Bychowskiego   135
2.2.2. Biografia „testerem” psychoanalizy – artykuły psychobiograficzne Stefana Baleya   138
2.2.3. Od Freuda do Fromma – analizy psychobiograficzne Ewy Łubieniewskiej   143
2.3. Współczesne monografie Słowackiego   152
2.3.1. Rewolucjonista od narodzin do śmierci – biografia Eugeniusza Sawrymowicza   152
2.3.2. Słowacki w zbliżeniach – próba monografii problemowej Aliny Kowalczykowej   156
2.4. Opracowania biografii Słowackiego – co jest, czego brakuje?   159

III. WPROWADZENIE DO PSYCHOBIOGRAFII NAUKOWEJ   161

1. Bieg życia człowieka według modelu Charlotte Bühler   163
1.1. Trzy rodzaje danych biograficznych   164
1.1.1. Dane obiektywne – perspektywa biologiczno-biograficzna   165
1.1.2. Dane subiektywne – perspektywa przeżyć   167
1.1.3. Dane dotyczące dokonań – perspektywa osiągnięć   169
1.2. Struktura życia człowieka w perspektywie rozwojowej   170
1.2.1. Typologia struktur życia w koncepcji Charlotte Bühler   172
1.2.2. Wyznaczanie fazy kulminacyjnej życia   173
1.3. Przełom połowy życia a koncepcja Charlotte Bühler   174
1.3.1. Charakterystyka przełomu połowy życia   175
1.3.2. Kryzys połowy życia u twórców   176
1.3.3. Syndrom Gauguina lub powrót do marzeń młodości   177

2. Współczesne psychologiczne teorie twórczości   179
2.1. Przegląd dawnych i współczesnych ujęć twórczości w psychologii   181
2.2. Proces twórczy, czyli „jak” powstaje wielkie dzieło   185
2.2.1. Od prywatnej idei do dzieła – koncepcja Howarda Gardnera   187
2.2.2. Natchnienie: między romantycznym mitem a rzeczywistością psychologiczną   189
2.2.3. Wgląd i przepływ jako psychologiczne ekwiwalenty natchnienia   190
2.2.4. Koncepcja interakcji twórczej Edwarda Nęcki   192
2.3. Osobowość twórcza – próba charakterystyki wielkiego twórcy   193
2.4. Modelowa biografi a twórcy   195
2.4.1. „Trójkąt twórczości” Csikszentmihalyiego   195
2.4.2. „Modelowy Twórca” Howarda Gardnera   196
2.4.3. Cztery typy twórców – uzupełnienie koncepcji Modelowego Twórcy 203
2.4.4. Od twórczości uniwersalnej do osiągnięć wybitnych   204

3. Uwagi wstępne do psychobiografii naukowej Adama Mickiewicza   209
3.1. Materiał źródłowy   210
3.2. Wyniki badań ilościowych – obszar danych obiektywnych   212
3.2.1. Twórczość i rozwój intelektualny   213
3.2.2. Życie osobiste   220
3.2.3. Życie towarzyskie   223
3.2.4. Życie społeczne   226
3.3. Wyniki badań ilościowych – tematyka korespondencji   227
3.4. Przebieg życia Adama Mickiewicza z perspektywy danych obiektywnych 228

4. Uwagi wstępne do psychobiografii naukowej Juliusza Słowackiego   232
4.1. Materiał źródłowy   232
4.2. Wyniki badań ilościowych – obszar danych obiektywnych   233
4.2.1. Twórczość i rozwój intelektualny   233
4.2.2. Życie osobiste   240
4.2.3. Życie towarzyskie   244
4.2.4. Życie społeczne   246
4.3. Wyniki badań ilościowych – tematyka korespondencji   247
4.4. Przebieg życia Juliusza Słowackiego z perspektywy danych obiektywnych 248

IV. PSYCHOBIOGRAFIA PORÓWNAWCZA ADAMA MICKIEWICZA I JULIUSZA SŁOWACKIEGO   251

1. Dzieciństwo – pierwsze fascynacje tworzeniem   253
1.1. Dzieciństwo Adama Mickiewicza   254
1.2. Dzieciństwo Juliusza Słowackiego   260
1.3. Podsumowanie: dzieciństwo i lata szkolne     262

2. Dojrzewanie i dorosłość wyłaniająca się – czas pierwszych decyzji   265
2.1. Młody Mickiewicz – między medycyną, fizyką a literaturą   266
2.2. Młody Słowacki – między wiejską idyllą a karierą w Warszawie   272
2.3. Podsumowanie: okres studiów   275
2.4. Mickiewicz jako młody dorosły: między Kownem a Rosją   276
2.4.1. Kowieńskie dylematy: poeta za szkolnym biurkiem   276
2.4.2. Samotność w Kownie – czas dochodzenia do ekspertywności   278
2.4.3. Przekład jako inspiracja twórczości własnej   281
2.4.4. Kryzys przed pierwszym przełomem twórczym   283
2.4.5. Pierwszy przełom twórczy: czas tworzenia Dziadów kowieńskich   285
2.4.6. Przeznaczenie definitywne – pojawienie się celu życia   291
2.5. Słowacki jako młody dorosły: między Warszawą a Genewą   294
2.5.1. Pierwsze kroki w dorosłość   294
2.5.2. Drezdeńskie dylematy: mamo, czy dobrze zrobiłem?   298
2.5.3. Poeta przeszłorocznych wydarzeń   300
2.5.4. Spotkanie mistrza z uczniem   303
2.5.5. Pierwszy kryzys przed definitywnym wyborem przeznaczenia   304
2.5.6. Pierwszy przełom twórczy: pisanie Kordiana   308
2.5.7. Rywalizacja z Mickiewiczem   310
2.5.8. Twórczość jako realizacja przeznaczenia definitywnego   313
2.6. Podsumowanie: okres pierwszego przełomu twórczego   315

3. Dorosłość właściwa – definitywność wyborów  319
3.1. Mickiewicz w fazie dorosłości właściwej   319
3.1.1. Między pierwszym a drugim przełomem – okres terminowania twórcy   320
3.1.2. Autonomia i nonkonformizm: wchodzenie w rolę mistrza   323
3.1.3. Poeta jako człowiek zobowiązany do rozwoju   333
3.1.4. Przygotowanie do drugiego przełomu twórczego – faza gromadzenia doświadczeń   336
3.1.5. Kryzys w realizacji przeznaczenia – Mickiewicz a powstanie listopadowe   342
3.1.6. Depresja Mickiewicza: dramat niedziałania   345
3.1.7. Mickiewicz w Wielkopolsce: między rozpaczą a ucieczką od poczucia winy   350
3.1.8. Pokonanie depresji: od przeżycia własnej klęski do sformułowania nowych celów   352
3.1.9. Dojrzałe i pełne zaangażowanie w realizację przeznaczenia   354
3.1.10. Drugi przełom twórczy: tworzenie Dziadów drezdeńskich   356
3.1.11. Pan Tadeusz jako ukoronowanie drugiego przełomu twórczego   362
3.1.12. Poezja w zetknięciu z prozą życia – jak realizować przeznaczenie? 366
3.2. Słowacki w fazie dorosłości właściwej   367
3.2.1. Rozwój twórczości po pierwszym przełomie   368
3.2.2. Zadania rozwojowe okresu dorosłości i bezradność Słowackiego   370
3.2.3. W poszukiwaniu wsparcia – Słowacki jako syn, kochanek, przyjaciel 375
3.2.4. „Męska” przygoda – podróż duchowa   380
3.2.5. Twórczość między pierwszym a drugim przełomem   383
3.2.6. Walka o autonomię: ambiwalencja w relacjach z matką   383
3.3. Podsumowanie: Mickiewicz i Słowacki w fazie dorosłości właściwej   388

4. Średnia dorosłość – bilans życia   391
4.1. Adam Mickiewicz w okresie średniej dorosłości   391
4.1.1. Mickiewicz jako przywódca i autorytet: pełnia dorosłości   392
4.1.2. Czas ostatecznych decyzji: małżeństwo czy kapłaństwo?   397
4.1.3. Trudna paryska codzienność – jak zjednoczyć emigrację?   399
4.1.4. Życie w cieniu choroby psychicznej żony   402
4.1.5. Mickiewicz jako Mistrz – wykłady w College de France   406
4.1.6. Kryzys połowy życia – niemożliwe osiągnięcie jedności?   409
4.1.7. Dlaczego Mickiewicz uwierzył Towiańskiemu?   410
4.1.8. Jedność jako wiara w jedną ideologię – okres przynależności do Towiańskiego   413
4.1.9. Jedność jako realizowanie tej samej idei różnymi środkami   419
4.1.10. Dlaczego przestał publikować, chociaż dalej pisał?   424
4.2. Juliusz Słowacki w okresie średniej dorosłości   428
4.2.1. Ku pełnej autonomii: podmiotowa kulminacja życia   429
4.2.2. Kryzys wieku średniego: czas przewartościowań   432
4.2.3. Słowacki wśród towiańczyków   435
4.2.4. Czy towiańczyk może być poetą?   439
4.2.5. Zmiana dominanty życiowej jako rezultat pokonania kryzysu wieku średniego   440
4.2.6. Zerwanie z towiańczykami   443
4.2.7. Przeżycie drugiego przełomu twórczego: poeta jako rewelator tajemnic genezyjskich   445
4.2.8. Słowacki w okresie genezyjskim: obraz epistolarny   448
4.2.10. Znaczenie drugiego przełomu twórczego w rozwoju Słowackiego   454
4.3. Podsumowanie: kryzys połowy życia i sposób wyjścia z niego   456

5. Późna dorosłość – czas pożegnań   459
5.1. Mickiewicz na początku piątej fazy życia   459
5.1.1. Między nadzieją a rozpaczą   460
5.1.2. Spróbować jeszcze raz…   463
5.2. Słowacki w piątej fazie życia   465
5.2.1. Starość jako motyw korespondencji Słowackiego przed piątą fazą   465
5.2.2. Relacje z matką w piątej fazie: między miłością a rozczarowaniem   467
5.2.3. Życie ze świadomością bliskiej śmierci   469
5.3. Podsumowanie: piąta faza wyznacznikiem pełnego biegu życia   473

6. Struktura przebiegu życia Mickiewicza i Słowackiego   475
6.1. Przebieg życia Adama Mickiewicza i jego struktura  475
6.2. Przebieg życia Juliusza Słowackiego i jego struktura   477

ZAKOŃCZENIE  481	 
BIBLIOGRAFIA PRAC CYTOWANYCH   483
INDEKS OSOBOWY   495
INDEKS NAJWAŻNIEJSZYCH POJĘĆ   503