Behemot Narodowy socjalizm - ustrój i funkcjonowanie 1933˗1944
Książka Franza Neumanna jest klasycznym studium ustroju Trzeciej Rzeszy. To pierwsza, a zarazem klasyczna analiza ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego III Rzeszy. Jej fenomen polega na tym, że książka powstała poza Niemcami, a autor korzystał tylko z dostępnych dokumentów i obejmuje ona okres do 1944 roku. Jej najnowsze wydanie pochodzi z wiosny 1944 roku. Zatem autor w chwili publikacji swojej pracy nie znał wyniku wojny.
Trzecia Rzesza, tytułowy Behemot to pole rozgrywki pomiędzy czterema ośrodkami władzy (partia nazistowska, administracja państwowa, siły zbrojne, wielki biznes).
Autor książki był prawnikiem i politologiem, a w Republice Weimarskiej zajmował się prawem pracy. Behemot to znakomite opracowanie prawodawstwa, zagadnień konstytucyjnych i praktyki prawnej nazistowskich Niemiec, zawierające także krytyczne omówienia i analizy aktualnych do dzisiaj koncepcji teoretyczno-prawnych (Hans Kelsen, Carl Schmitt). Można by powiedzieć, że współcześni historycy „myślą Neumannem”.
Ze wstępu Petera Hayesa:
Bezpośrednio po wojnie, gdy Neumann był członkiem zespołu prokuratorskiego przygotowującego procesy głównych zbrodniarzy wojennych w Norymberdze, Behemot wywarł wpływ zarówno na koncepcję amerykańskiej części aktu oskarżenia, jak i na sposób uporządkowania dokumentów procesowych. „Spisek” w celu popełnienia zbrodni przeciw pokojowi i przeciw ludzkości.
(…)
W 1948 r. Franz Neumann rozpoczął pracę na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, gdzie spotkał młodego studenta Raula Hilberga, na którym ogromne wrażenie zrobił fakt, iż Behemot skupiał się na machinie władzy nazistowskiej i sposobach, w jakie istniejące wcześniej struktury oddały swoje zdolności i doświadczenie służbie zbrodni. Po ukończeniu pracy magisterskiej, której promotorem był Neumann, opisującej rolę administracji niemieckiej w eksterminacji Żydów europejskich, Hilberg poprosił go, by został też promotorem jego rozprawy doktorskiej, która miała być jeszcze obszerniejszym studium, obejmującym partię nazistowską, biznes oraz siły zbrojne. Profesor Neumann wyraził zgodę, przestrzegając, że podjęcie tego tematu oznacza zawodowe samobójstwo, nie ma bowiem zbyt wielu zainteresowanych tą kwestią. Neumann zginął w wypadku samochodowym w 1954 r., rok przed zakończeniem przez Hilberga pracy nad doktoratem, nigdy więc nie dowiedział się, że Behemot stał się inspiracją monografii opublikowanej pod tytułem Zagłada Żydów europejskich — monumentalnego dzieła, wydanego pierwotnie w 1961 r., które ostatecznie przyjęto jako podstawowy tekst w historiografii Zagłady. Neumann nie dożył również innych dzieł o trwałej wartości inspirowanych Behemotem:
Timothy Mason wykazał „prymat polityki” w nazizmie (formuła, na którą Neumann zwrócił uwagę jako pierwszy),
William Sheridan Allen użył Neumannowskiej definicji pojęcia atomizacji, by wyjaśnić nazyfikację społeczeństwa niemieckiego,
Martin Broszat opisał brak spójności w ideologii nazistowskiej,
Hans Mommsen rozwinął funkcjonalistyczne wyjaśnienie polityki nazistowskiej,
Peter Huttenberger akcentował „polikratyczny” charakter rządów nazistowskich itd.
(…)
