Biblioteki i książki w życiu nastolatków
Tom studiów z serii NAUKA – DYDAKTYKA – PRAKTYKA prezentuje badania obejmujące działalność i problemy współcześnie istniejących bibliotek, ich znaczenie w kształtowaniu kultury czytelniczej młodego pokolenia, sposobów realizacji tego zadania oraz preferencji czytelniczych dzieci i młodzieży. Autorzy zwracają uwagę na wzajemne oddziaływanie i obustronne relacje między czytelnikami i bibliotekami jako ośrodkami oferującymi dostęp do literatury oraz informacji, podkreślają potrzebę istnienia tych placówek, ich znaczenie dla rozwijania zamiłowań czytelniczych, ukazują niedomagania w zakresie sposobów zachęcania młodego pokolenia do lektury i proponują działania naprawcze. Wypowiedzi te wpisują się w nurt publikacji poświęconych zagadnieniom działalności bibliotek, formom prowadzonej przez nie aktywności, roli pracy bibliotekarzy w życiu czytelniczym i społecznym; są również wyrazem troski o rozwój kultury literackiej młodych ludzi. Podkreślają tym samym potrzebę ciągłego czuwania, nadzorowania i stymulowania u dzieci i młodzieży tej niezwykle ważnej aktywności ludzkiej. Podjętych w tomie rozważań nie da się przecenić. Problem rozbudzania kultury literackiej i skutecznego zachęcenia do satysfakcjonującego obcowania z książką jest otwarty i nadal wymaga przemyśleń i badań. Czytanie, korzystanie z książki (literatury) jest czynnością intymną (nikt nie może jej za nas wykonać), intencjonalną i dowolną: czytamy, kiedy chcemy, gdzie chcemy i taki rodzaj literatury, jaki chcemy, w przeciwieństwie do obcowania z narzucaną przez media kulturą. Z książką obcować można wielokrotnie, a wraz ze wzrostem doświadczenia i kultury literackiej dzieło literackie odkryje przed nami nowe treści i walory. Wreszcie, czytanie, ze względu na to, że jest skomplikowaną czynnością neurofizjologiczną, jest również swoistym ćwiczeniem umysłu, a rozwinięty umysł jest podstawą mądrego istnienia w społeczeństwie. Problem wskazania różnorodnych sposobów zachęcania do satysfakcjonującego obcowania z literaturą, podobnie jak uświadomienie znaczenia i zadań bibliotek w tej kwestii, jest trudny i wymaga szerokiej wiedzy. Autorzy prezentowanych publikacji są teoretykami i praktykami; odwołują się nie tylko do bogatej literatury z zakresu podejmowanej przez nich problematyki, lecz także opierają się na badaniach własnych. Warto zwrócić uwagę na obecność w tomie wypowiedzi badaczy z ośrodków uniwersyteckich Łotwy, Czech i Rosji, uświadamiających ogólnokulturowy i ponadterytorialny charakter podejmowanych problemów.
Wstęp 10
I część: Biblioteki w ujęciu współczesnym: fakty, liczby i koncepcje. Libraries in contemporary terms: facts, figures and concepts 16
Grażyna Lewandowicz-Nosal, Biblioteki publiczno-szkolne w Polsce. Wczoraj, dziś, jutro? School-public libraries in Poland. Yesterday, today, tomorrow? 18
Grażyna Walczewska-Klimczak, Typologia bibliotek szkolnych w gminach wiejskich w świetle badań własnych i Raportu o stanie bibliotek szkolnych w Polsce z 2012 r. Typology of school libraries in rural communities according to individual research and the Report on the condition of the school libraries in Poland in 2012 34
Katerina Homolova, Library in intergenerational view – the meaning and purpose of library in children’s and adolescents’ conceptions. Biblioteka oczami pokoleń – znaczenie i cel biblioteki w koncepcjach dzieci i młodzieży 54
Aiga Grenina, Teenagers’ perception of a contemporary library. Współczesna biblioteka oczami nastolatka 66
Magdalena Wójcik, Strony internetowe bibliotek szkolnych jako narzędzie wspierające rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci. Porównanie wyników badań z lat 2012 i 2014. School libraries’ websites as a tool supporting development of children’s reading interests. Comparison of research studies’ results from the years 2012 and 2014 78
II część: Kultura czytelnicza nastolatków w świetle badań. Teenagers’ reading culture based on the research 90
Zofia Zasacka, Książki na papierze i ekranie w życiu codziennym nastolatków. Print and on-screen books’ reading in the adolescents’ daily life 92
Mariola Antczak, Kultura czytelnicza piątoklasistów szkół łódzkich w świetle badań własnych. Reading culture of fifth class pupils at primary schools in Łódź 110
Dominik Borowski, Czytają czy nie? O preferencjach czytelniczych krakowskich nastolatków. Do they read or not? Reading preferences of Cracow teenagers 148
Ekaterina Russkikh, Romantic fiction today: supply and demand. Literatura romantyczna dzisiaj: podaż i popyt 160
III część: Zachęcić do czytania: o sposobach na rozbudzanie zainteresowań czytelniczych nastolatków. Encourage reading: about the ways to stimulate the interest of teenagers’ reading 166
Maja Chacińska, Szwedzkie i norweskie dzieci w świecie książki. Wspieranie czytelnictwa – inicjatywy państwowe i oddolne. Swedish and Norwegian children in the world of books. Governmental and nongovernmental reading projects 168
Dorota Grabowska, Rola bibliotek w kształtowaniu postaw czytelniczych – wybrane problemy. The libraries’ role in reading habits development – selected issues 184
Bronisława Woźniczka-Paruzel, Rola multimediów w komunikacji głuchych dzieci i nastolatków oraz w ich dostępie do informacji i czytelnictwa. The role of multimedia in communication of deaf children and teenagers and in their access to information and reading 196
Urszula Lisowska-Kożuch, „Zapraszamy na konkurs” – czyli formy pracy w bibliotece. Garść refleksji z doświadczeń własnych. “Welcome to the contest” – forms of library’s work. Reflections based on the author’s experience 222
