Daremność i nadzieja
Wnikliwa i poruszającą opowieść o sytuacji osób z chorobami psychicznymi. O daremności terapeutycznych zabiegów psychiatrii, uprzedmiotowieniu, wykluczeniu, opresji szpitalnej, ale też o nadziei na uwolnienie, bliskości
W 1933 roku przy szpitalu psychiatrycznym w
Choroszczy koło Białegostoku została zainicjowana
opieka rodzinna, program oparty na przekazywaniu „chronicznych pacjentów” pod opiekę wybranych, niespokrewnionych z nimi wiejskich rodzin, zamieszkujących położone w pobliżu szpitala wsie. Zgodnie z taką koncepcją psychiatryczną, pacjentom umożliwiało to życie w warunkach bliższych „naturalnym”, rodzinnym, opiekunowie zaś zyskiwali zapłatę od szpitala oraz dodatkowe ręce do pracy w gospodarstwach.
Książka ukazuje opiekę rodzinną jako ideę, u której podstaw leżały
daremność terapeutycznych zabiegów psychiatrii oraz chęć przeciwstawienia się uprzedmiotowieniu, wykluczeniu i chroniczności, będących skutkiem chorób, hospitalizacji psychiatrycznej i stygmatyzacji. Zanegowanie odrzucenia i izolacji osób z ciężkimi chorobami psychicznymi uruchamiało złożone praktyki społeczne i doświadczenia.
Daremność i nadzieja Andrzeja Perzanowskiego jest wnikliwą i poruszającą opowieścią o naszym podejściu do osób z chorobami psychicznymi […] uważam ją za książkę niesłychanie wartościową, krytyczną, bazującą na fascynujących badaniach, nowatorską, opowiadającą o bardzo słabo znanym zjawisku.
Z recenzji Agnieszki Kościańskiej
Spis treści
Wstęp / 9
Rozdział 1. Dyskurs, instytucja i praktyka. Ujęcie teoretyczne i główne problemy / 21
Dyskurs i urządzenie psychiatrii / 28
Teorie, które nie marginalizują / 36
Daremność / 44
Nadzieja / 48
Nadzieja, opieka i praca / 56
Pytania badawcze i tezy / 60
Terminologia / 64
Rozdział 2. Schronisko, Geel i Ainay-le-Château. Opieka rodzinna i badanie antropologiczne / 68
Schronisko i narodziny domu dla obłąkanych /72
Legenda Gees /82
Projekt Badawczy Geel /95
„Opieka rodzinna to interes /102”
Kolonia Rodzinna w Ainay-le-Château /111
Podsumowanie / 119
Rozdział 3. Opieka rodzinna na świecie. Między dyskursem psychiatrii i ideologią / 140
Rozdział 4
Ośrodki opieki rodzinnej na terenach polskich /157
Kolonie na Wileńszczyźnie /162
„Sumaszedszaja Kołonja”//165
„Kolonia chrześcijańska” Janieliszki /173
„Krajowy Zakład Psychiatryczny Dziekanka” /183
Pozostałe ośrodki w Polsce /192
Podsumowanie /202
Rozdział 5
Historia opieki rodzinnej w Choroszczy /206
Początki: 1933–1939 /210
Druga wojna światowa /220
Okres powojenny /223
Dobrostan, reintegracja społeczna i „terapia pracą” /229
Ekonomia szpitala i schyłek opieki rodzinnej /237
Podsumowanie /247
Rozdział 6
Dyskurs opieki rodzinnej /252
Autokrytyczny dyskurs psychiatrii /253
Psychiatryczna etnografia wsi i rodziny /259
Opieka rodzinna i misja szpitala /266
Poza dyskursem psychiatrii /270
Rozdział 7
Etnografia opieki rodzinnej /276
O badaniach terenowych /279
Badanie opieki rodzinnej i głos pacjentów /288
Badania i główne problemy /295
Rozdział 8
Między wykluczeniem a bliskością. Historie opiekunów, pacjentów i perspektywa personelu /306
Bolesław /306
Bolesław, jego rodzina i opiekunowie /308
Bolesław i szpital /312
Podstawy i schyłek opieki /315
Anna /319
Stanisław /325
Wspólne życie /327
Opieka i kontrola szpitalna /331
Opieka i zagrożenie /334
Rodzina D. / 340
Bliskość, lęk i kontrola /344
Właściwa opieka /348
Opieka i doświadczenie moralne /351
Ekonomia opieki /354
Personel szpitala. Lekarze, pielęgniarki i pracownicy socjalni /357
Szpital, społeczność lokalna i opieka rodzinna. Bliskość, dyscyplina i terapia /361
Rodziny i opuszczenie pacjentów /370
Personel wobec schyłku opieki /372
Między urządzeniem psychiatrii i narracją. Podsumowanie badań /381
Narracje i praca opieki /386
Rozdział 9
Chroniczność, etnografia daremności i opieka rodzinna /393
Opieka rodzinna i wytwarzanie chroniczności /396
Instytucja zamknięta jako warunek uwolnienia /402
Daremność jako część praktyki psychiatrii i wymiar opieki rodzinnej /409
Podsumowanie /415
Rozdział 10
Praktykowanie nadziei i logika opieki /420
Uwagi o nadziei jako kategorii analitycznej i praktyce społecznej /423
Ekonomia opieki rodzinnej. Integracja, eksploatacja i historia podporządkowania /428
Dystans, dyscyplina i wytwarzanie bliskości /437
Podsumowanie /439
Aneks 1
Regulamin obowiązujący opiekunów, członków Stowarzyszenia Opieka Rodzinna nad Psychicznie Chorymi w Województwie Wileńskiem /445
Aneks 2
Okólniki Ministerstwa Opieki Społecznej z roku 1934 dotyczące organizacji opieki rodzinnej /449
Wykaz cytowanych rozmówców /452
Mapa terenu badań /454
Bibliografia /455
Indeks rzeczowy /478
Indeks osób /485
Contents /490
