Doping w sporcie

• Druk: Warszawa, 2020
• Redakcja naukowa: Andrzej Pokrywka, Artur Mamcarz, Magdalena Bujalska-Zadrożny
• Wydawca: PZWL

Doping w wielu krajach coraz częściej zaczyna być problemem społecznym, na tyle poważnym, że istnieje coraz większa potrzeba wdrażania programów terapeutycznych mających pomóc osobom uzależnionym od stosowania środków dopingujących. Substancji tych przybywa z roku na rok. Ich nielegalna produkcja i wprowadzanie do obrotu jest coraz częściej kontrolowane przez grupy i organizacje przestępcze. Przeciwdziałanie tej patologii polega na ciągłych zmianach regulacji sportowych i powszechnie obowiązującego prawa. Część państw wprowadza do porządku prawnego sankcje karne za łamanie reguł antydopingowych. Najbardziej zatrważający jest fakt, że wspomaganie farmakologiczne przestało dotyczyć wyłącznie zawodników profesjonalnych i coraz częściej publikowane są dane na temat wspomagania farmakologicznego wśród sportowców amatorów.

Niniejsza książka porusza różne aspekty dopingu. Także i te, które dowodzą, że nie zawsze w przypadku pozytywnego wyniku badań antydopingowych, sportowiec zasługuje na potępienie czy ostracyzm. Każdego z nas może dotyczyć niebezpieczeństwo zastosowania w dobrej wierze produktów z niedeklarowanymi w składzie substancjami, groźnymi dla zdrowia i życia. Świadomość tego problemu i jego powaga, wymaga wiedzy wśród lekarzy, farmaceutów, fizjoterapeutów, dietetyków, trenerów, sportowców, działaczy, dziennikarzy, czy też kibiców. Wzrost świadomości na temat zagrożeń związanych ze stosowaniem niedozwolonych substancji wspomagających, pomoże toczyć walkę z dopingiem, nie tylko w sporcie profesjonalnym lecz również amatorskim.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Medycyna
• Redakcja: Andrzej Pokrywka, Artur Mamcarz, Magdalena Bujalska-Zadrożny
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-200-5940-3
• ISBN druku: 978-83-200-5919-9
• Liczba stron: 490

WPROWADZENIE 1
1. Rys historyczny 3
	1.1. Definicja dopingu 3
	1.2. Starożytność i średniowiecze 4
	1.3. Czasy współczesne 6
	1.4. Doping na igrzyskach olimpijskich 8
	1.5. Od Bukowskiego do V Światowej Konferencji Antydopingowej 12
2. Reguły prawne 19
	2.1. Definicja systemu reguł antydopingowych 19
	2.2. Przepisy międzynarodowe 20
		2.2.1. Konwencja Antydopingowa Rady Europy 21
		2.2.2. Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie 23
		2.2.3. Światowy Kodeks Antydopingowy i standardy międzynarodowe 25
	2.3. Reguły prawa krajowego 28
		2.3.1. Ustawa o zwalczaniu dopingu w sporcie 28
		2.3.2. Ustawa o sporcie 32
		2.3.3. Przepisy Polskiej Agencji Antydopingowej 33
3. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 37
FARMAKOLOGIA ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH 47
4. Środki anaboliczne 49
	4.1. Steroidy anaboliczno-androgenne 49
		4.1.1. Testosteron (T) 49
		4.1.2. Działanie anaboliczne SAA 51
		4.1.3. Endogenne SAA 52
		4.1.4. Wskaźnik miotroiczno-androgenny SAA 55
		4.1.5. Zastosowanie SAA w medycynie 58
		4.1.6. Działania niepożądane SAA 60
		4.1.7. Potencjalne korzyści ze stosowania SAA przez sportowców 63
	4.2. Inne środki anaboliczne 65
		4.2.1. Selektywne modulatory receptora androgenowego 65
		4.2.2. Inne związki o działaniu anabolicznym 69
5. Hormony peptydowe i czynniki wzrostu 71
	5.1. Erytropoetyny i środki wpływające na erytropoezę 71
		5.1.1. Ogólna charakterystyka 71
		5.1.2. Mechanizm działania 74
		5.1.3. Potencjalne korzyści w sporcie 77
		5.1.4. Zastosowanie w medycynie 78
		5.1.5. Działania niepożądane 79
	5.2. Hormony peptydowe i czynniki je uwalniające 80
		5.2.1. Gonadotropina kosmówkowa i hormon luteinizujący 80
		5.2.2. Kortykotroiny 84
		5.2.3. Hormon wzrostu 86
	5.3. Czynniki wzrostu i modulatory czynników wzrostu 90
		5.3.1. Insulinopodobny czynnik wzrostu typu 1 91
		5.3.2. Mechaniczny czynnik wzrostu 92
		5.3.3. Tymozyna β4 93
		5.3.4. Naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu 93
		5.3.5. Czynnik wzrostu hepatocytów 94
		5.3.6. Płytkopochodny czynnik wzrostu 94
		5.3.7. Czynniki wzrostu fibroblastów 95
6. β2-mimetyki 97
	6.1. Podział β2-mimetyków 97
	6.2. Struktura chemiczna β2-mimetyków 98
	6.3. Budowa receptora β2-adrenergicznego 99
	6.4. Główne efekty biologiczne pobudzenia receptora β2-adrenergicznego 101
	6.5. Regulacja odpowiedzi na β2-mimetyk 102
	6.6. β2-mimetyki a doping 103
	6.7. Działania niepożądane β2-mimetyków 105
7. Modulatory hormonów i metabolizmu 107
	7.1. Inhibitory aromatazy 107
		7.1.1. Mechanizm działania IA 108
		7.1.2. Zastosowanie IA w medycynie 109
		7.1.3. Zastosowanie IA w dopingu 111
		7.1.4. Działania niepożądane IA 113
	7.2. Selektywne modulatory receptora estrogenowego 116
		7.2.1. Mechanizm działania SERMs 117
		7.2.2. Zastosowanie SERMs w medycynie 118
		7.2.3. Działania niepożądane SERMs 119
		7.2.4. Potencjalne zastosowanie SERMs w dopingu 121
	7.3. Inne substancje antyestrogenowe 124
		7.3.1. Klomifen 124
		7.3.2. Fulwestrant 126
		7.3.3. Cyklofenil 127
		7.3.4. Potencjalne zastosowanie substancji antyestrogenowych w dopingu 128
	7.4. Środki zapobiegające aktywacji receptora aktywiny IIB 130
		7.4.1. Rodzina receptorów dla miostatyny i aktywiny 130
		7.4.2. Antagoniści receptora aktywiny IIB 132
		7.4.3. Przeciwciała przeciwko receptorowi aktywiny IIB 133
		7.4.4. Inhibitory miostatyny 133
		7.4.5. Regulatory masy mięśniowej jako środki dopingujące 134
	7.5. Modulatory metabolizmu 137
		7.5.1. Pigułki wysiłku 137
		7.5.2. Insulina 142
		7.5.3. Meldonium 143
		7.5.4. Trimetazydyna 145
8. Diuretyki i środki maskujące 149
	8.1. Mechanizm działania leków moczopędnych 150
	8.2. Tiazydy i leki tiazydopodobne 151
	8.3. Diuretyki pętlowe 152
	8.4. Inhibitory anhydrazy węglanowej 153
	8.5. Diuretyki osmotyczne 154
	8.6. Leki moczopędne oszczędzające potas 154
	8.7. Antagoniści receptora dla aldosteronu 155
	8.8. Zastosowanie leków moczopędnych 155
	8.9. Działanie diuretyków w trakcie wysiłku 􀏐izycznego 156
	8.10. Zastosowanie diuretyków i innych środków maskujących w dopingu 158
9. Stymulanty 161
	9.1. Mechanizm działania stymulantów 163
		9.1.1. Amfetamina 164
		9.1.2. Kokaina 164
		9.1.3. Efedryna 165
	9.2. Potencjalne korzyści ze stosowania stymulantów w sporcie 165
	9.3. Zastosowanie stymulantów w medycynie 167
	9.4. Działania niepożądane stymulantów 169
10. Narkotyki 175
	10.1. Mechanizm działania opioidów 176
	10.2. Potencjalne korzyści ze stosowania opioidów w sporcie 178
	10.3. Zastosowanie opioidów w medycynie 179
	10.4. Działania niepożądane opioidów 181
11. Kanabinoidy 185
	11.1. Mechanizm działania kanabinoidów 186
	11.2 Potencjalne korzyści ze stosowania kanabinoidów w sporcie 188
	11.3. Zastosowanie kanabinoidów w medycynie 190
	11.4. Działania niepożądane kanabinoidów 192
12. Glikokortykoidy 199
	12.1. Mechanizm działania GK 201
		12.1.1. Receptor dla GK 202
		12.1.2. Genomowy mechanizm działania GK 203
		12.1.3. Niegenomowy mechanizm działania GK 203
		12.1.4. Niegenomowy wpływ GK na metabolizm kwasu arachidonowego 205
		12.1.3. Wpływ wziewnych GK na przebudowę dróg oddechowych 205
	12.2. Zastosowanie GK w medycynie 206
	12.3. Działania niepożądane GK 208
	12.4. Potencjalne korzyści ze stosowania GK w sporcie 210
13. β-blokery 215
	13.1. Adrenalina i noradrenalina 215
	13.2. Działanie β-blokerów 216
	13.3. β-blokery a sport 219
	13.4. Działania niepożądane 220
14. Manipulacje krwią i jej składnikami 223
	14.1. Mechanizm działania 224
	14.2. Potencjalne korzyści w sporcie 225
	14.3. Zastosowanie w medycynie 227
	14.4. Działania niepożądane 228
15. Manipulacje chemiczne i fizyczne 231
	15.1. Zamiana moczu 232
	15.2. Manipulacje chemiczne 235
	15.3. Infuzje i iniekcje dożylne 237
16. Doping genowy i komórkowy 241
	16.1. Geny aktywności fizycznej 242
		16.1.1. Wytrzymałość 244
		16.1.2. Siła skurczu mięśni i szybkość 245
		16.1.3. Struktura ścięgien i ryzyko kontuzji 246
		16.1.4. Uwarunkowania psychologiczne 247
	16.2. Terapia genowa 247
	16.3. Doping genowy 249
STANDARDY ŚWIATOWEJ AGENCJI ANTYDOPINGOWEJ (WADA) 251
17. Kontrola dopingu 253
	17.1. Ogólny zarys postępowania 254
	17.2. Etapy kontroli 257
		17.2.1. Planowanie kontroli 257
		17.2.2. Powiadamianie zawodnika wytypowanego do kontroli 258
		17.2.3. Przygotowanie sesji pobierania próbek 262
		17.2.4. Pobieranie próbek 264
		17.2.5. Czynności po pobraniu próbek 268
		17.2.6. Transport próbek 269
		17.2.7. Analiza laboratoryjna 269
		17.2.8. Zarządzanie wynikami badań 274
18. Wyłączenia dla celów terapeutycznych 277
	18.1. Komitet ds. Wyłączeń dla Celów Terapeutycznych 278
	18.2. Warunki przyznania TUE 278
	18.3. Retroaktywne TUE 281
	18.4. Składanie wniosków o TUE 282
	18.5. Decyzje Komitetu TUE 284
19. Badania laboratoryjne 287
	19.1. Analityka środków dopingujących 287
		19.1.1. Postępowanie z próbkami 288
		19.1.2. Techniki analityczne 289
		19.1.3. Zakres badań 289
		19.1.4. Najczęściej wykrywane substancje dopingujące 292
	19.2. Organizacja laboratorium antydopingowego 295
		19.2.1. Wymagania akredytacyjne 296
		19.2.2. Polskie Laboratorium Antydopingowe 299
	19.3. Paszport biologiczny sportowca 303
		19.3.1. Koncepcja paszportu biologicznego sportowca 304
		19.3.2. Moduł hematologiczny 306
		19.3.3. Moduł steroidowy 308
		19.3.4. Moduł endokrynologiczny 311
	19.4. Alternatywny materiał biologiczny 314
		19.4.1. Ślina 315
		19.4.2. Włosy 317
		19.4.3. Paznokcie 322
MEDYCZNE ASPEKTY STOSOWANIA ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH 327
20. Kardiologiczne aspekty stosowania środków dopingujących 329
	20.1. Steroidy anaboliczno-androgenne 329
	20.2. Erytropoetyna 332
	20.3. Hormon wzrostu i insulinopodobny czynnik wzrostu 333
	20.4. β2-mimetyki 333
	20.5. Diuretyki 334
	20.6. Środki pobudzające 334
21. Wybrane endokrynologiczne aspekty stosowania środków dopingujących 337
	21.1. Epidemiologia stosowania SAA 338
	21.2. Sposób stosowania SAA 339
	21.3. Rozpoznawanie i potwierdzanie stosowania SAA 340
	21.4. Wskaźnik T/E 341
	21.5. Testosteron w rywalizacji sportowej kobiet 342
	21.6. Powikłania dopingu SAA 343
		21.6.1. Powikłania sercowo-naczyniowe 343
		21.6.2. Powikłania neuroendokrynne u mężczyzn 344
		21.6.3. Powikłania neuroendokrynne u kobiet 345
		21.6.4. Powikłania psychiatryczne 345
		21.6.5. Powikłania wątrobowe 347
		21.6.6. Powikłania mięśniowo-szkieletowe 347
		21.6.7. Powikłania nerkowe 348
		21.6.8. Powikłania immunologiczne 348
		21.6.9. Powikłania dermatologiczne 348
	21.7. Leczenie uzależnienia od SAA 348
	21.8. Inne hormony uznane za środki dopingujące 350
22. Diabetogenne działanie środków dopingujących 353
	22.1. Aktywność fizyczna a cukrzyca 353
	22.2. Doping a ryzyko wystąpienia cukrzycy 355
	22.3. Wpływ środków dopingujących na przebieg cukrzycy 357
	22.4. Insulinoterapia sportowca z cukrzycą 359
23. Postępowanie ze sportowcami z zaburzeniami rozwoju płciowego 363
	23.1. Płeć a rywalizacja sportowa – aspekty historyczne 364
	23.2. Transpłciowość a sport 366
	23.3. Diagnostyka i leczenie zespołu dezaprobaty płci w świetle wytycznych WADA 368
24. Leki psychotropowe a doping 371
	24.1. Układy monoaminoergiczne 371
		24.1.1. Układ serotoninergiczny 372
		24.1.2. Układ dopaminergiczny 373
		24.1.3. Układ noradrenergiczny 373
	24.2. Wpływ neuroprzekaźników monoaminowych na wysiłek i zmęczenie 373
	24.3. Substancje psychoaktywne w sporcie 375
		24.3.1. Kanabinoidy 377
		24.3.2. Substancje pobudzające 378
	24.4. Leki przeciwdepresyjne a zdolności wysiłkowe 380
	24.5. Leki przeciwpsychotyczne w sporcie 387
25. Leczenie astmy a doping 391
	25.1. Leczenie astmy w świetle przepisów antydopingowych 392
	25.2. Wpływ leczenia astmy na zdolność do wysiłku – kontrowersje i rzeczywistość 394
	25.3. Zbyt pochopne rozpoznawanie astmy u sportowców? 396
26. Problem dopingu w praktyce lekarza medycyny sportowej 401
	26.1. Sportowcy amatorzy a doping 401
	26.2. Sportowcy wyczynowi a doping 402
		26.2.1. Otwarty charakter listy WADA 403
		26.2.2. Leki i suplementy diety 405
		26.2.3. Wyłączenia dla celów terapeutycznych 406
VARIA 409
27. Doping nieświadomy 411
	27.1. Suplementy diety zanieczyszczone lub zafałszowane środkami dopingującymi 412
		27.1.1. Przypadek Jakuba Wawrzyniaka 413
		27.1.2. Przypadek Konrada Bukowieckiego 415
	27.2. Minimalizowanie ryzyka pozytywnych wyników badań antydopingowych 416
	27.3. Substancje zabronione w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego 418
	27.4. Środki anaboliczne w produktach pochodzenia zwierzęcego 420
		27.4.1. Przypadek Adama Seroczyńskiego 421
	27.5. Bierne palenie 423
	27.6. Metabolizm substancji dozwolonych do zabronionych 424
28. Doping a zdrowie publiczne 429
	28.1. Doping w sporcie amatorskim 430
	28.2. Wspomaganie żywieniowe osób o wysokiej aktywności fizycznej 431
	28.3. Rynek produktów spożywczych dla sportowców w Polsce 432
	28.4. Negatywne skutki zdrowotne dopingu 435
	28.5. Doping mózgu 436
29. Toksykologia środków dopingujących 439
	29.1. Klasyczne środki dopingujące 440
	29.2. Nowe związki psychoaktywne 442
		29.2.1. Syntetyczne kanabinoidy 442
		29.2.2. Syntetyczne katynony 444
		29.2.3. Pochodne fenyloetyloaminy 445
		29.2.4. Pochodne tryptaminy i piperazyny 446
		29.2.5. Pochodne opiatów 447
30. Przestępczość farmaceutyczna a doping 451
	30.1. Historia walki z przestępczością farmaceutyczną 452
	30.2. Zorganizowana przestępczość farmaceutyczna a przestępczość narkotykowa 459
	30.3. Nielegalne i sfałszowane steroidy anaboliczno-androgenne 460
	30.4. Sfałszowane suplementy diety i odżywki dla sportowców 462
	30.5. Ustawodawstwo związane ze zwalczaniem przestępczości farmaceutycznej 465
31. Krwawe opowieści, czyli dziennikarstwo na dopingu 469
Skorowidz 477