Dwieście lat Gogola
Wesoła mistyka i gorzki, a czasami makabryczny śmiech pojawiają się wszędzie gdzie jest obecny Gogol, a jest obecny wszędzie – nie tylko w Rosji XIX wieku, lecz także w Polsce wieku XXI-go, a także w wielu innych obszarach geograficznych i historycznych. Czesław Miłosz pewnego razu zauważył, że cała potęga Rosji „zawsze jest potęgą centralnej władzy, a tymczasem w zaniedbanym prowincjonalnym miasteczku niezmiennie powtarza się Rewizor Gogola”. To prawda, ale prawdą jest także to, że zarówno Rewizora, jak i Ożenek obecnie wystawiają i będą jeszcze wielokrotnie wystawiać na scenach polskich nie po to wcale, by opowiedzieć widzom o tym jak kiepsko się żyje w Rosji, lecz dlatego że prawie każdy mężczyzna jest podobny do Chlestakowa lub Podkolesina i prawie każda kobieta przypomina Annę Andriejewnę lub Agafię Tichonownę. Więcej powiem: świat Gogola powstał rzecz jasna w wyobraźni mistyka i wizjonera, ale kto byłby w stanie udowodnić, że ten całkiem realny świat, w którym wszyscy żyjemy i który na pozór jest zupełnie normalny, nie jest pełen absurdu i nie jest tak samo groteskowy, jak Petersburg gdzie mieszkał niegdyś Akakij Akakiewicz Baszmaczkin?
Z artykułu wstępnego
Веселая мистика и горький, а порою страшноватый смех появляются там, где царит Гоголь, а он царит везде – не только в России позапрошлого века, но и в Польше нынешнего, а также во многих иных национальных мирах и эпохах. Чеслав Милош как-то заметил, что всё могущество России – „всегда лишь могущество центральной власти, а тем временем в захудалом провинциальном городишке неизменно повторяется сюжет гоголевского Ревизора”. Это правда, но правда и то, что и Ревизора, и Женитьбу ставили и будут ставить в нынешней Польше многочисленное число раз не затем вовсе, чтобы рассказать зрителям, как плохо жить в России, а потому что Хлестаков и Подколесин хотя бы в малой степени живут в каждом мужчине, в то время как Анна Андреевна или Агафья Тихоновна – очень во многих женщинах. Скажу больше: гоголевский мир – это, конечно, мир, созданный в воображении мистика и визионера, но кто в состоянии доказать, что тот реальный мир, в котором мы все живем, не бывает порою так же внешне похож на нормальную жизнь и так же полон гротеска и абсурда, как Петербург, где когда-то жил Акакий Акакиевич Башмачкин?
Из вступительной статьи
Od redaktora (Wasilij Szczukin) 11
MYŚL I MARZENIE GOGOLA 15
Kazimiera Lis, Mój Gogol 17
Ludmiła Łucewicz, Mikołaja Gogola Spowiedź autorska 27
Małgorzata Abassy, Mikołaj Gogol i inteligencja rosyjska lat czterdziestych XIX wieku 39
Barbara Olaszek, Gogolowskie „naprzód!”: o sposobach ujęcia idei postępu 51
PROBLEMY POETYKI 59
Ludmiła Jelnickaja, Metamorfozy w świecie Gogola 61
Arkadij Goldenberg, Przodkowie i potomkowie jako kategorie archetypowe czasoprzestrzeni gogolowskiej 69
Aleksandr Iwanickij, Gogolowski motyw uczłowieczenia psa: źródła i kontynuacje 83
DIKAŃKA I MIRGOROD JAKO CZAS I PRZESTRZEŃ 91
Inga Vidugiryte, Gogol i ówczesna geografia. Wokół jednego z pejzaży w Wieczorach na futorze koło Dikańki 93
Lina Bernstein (Jastrzebiniecka), Niemiecki romantyzm na małoruską modłę: „język obcy” Gogola 105
Ágnes Dukkon, Historyczna legenda w opowieści romantycznej. Straszna zemsta Mikołaja Gogola i legenda o Stefanie, księciu Siedmiogrodu 115
Ludmiła Chodanien, Mitologem „skarb” i motyw poszukiwania skarbów w opowieściach pisarzy rosyjskich lat trzydziestych XIX wieku (Orest Somow, Mikołaj Gogol) 123
Jelena Sozina, Scena nocnego lotu w opowiadaniu Mikołaja Gogola Wij i jej reperkusje w literaturze rosyjskiej przełomu XIX i XX wieku 139
Natalia Pierwuchina-Kamysznikowa, Czas przekształcający przestrzeń, czyli Ukraina we wspomnieniach Władimira Pieczerina (Pamiętniki zza grobu) 157
WOKÓŁ SZYNELU 165
Walentina Wysockaja, Czas Szynelu – 150 lat temu i dziś 167
Iryna Betko, „Praca skrybów, braci moich…”. Próba analizy rytualno-mitologicznej opowieści Мikołaja Gogola Szynel 175
Aleksandr Wołkowins’ki, Emfatyczność epitetów aliteracyjnych w opowieści Mikołaja Gogola Szynel 189
Małgorzata Szumna, Schować się pod płaszcz Gogola? О pewnej polemice Aleksandra Wata z Andriejem Siniawskim 205
Urszula Trojanowska, Baszmaczkin XX wieku – człowiek w obliczu losu i rzeczy.Refleksje na temat opowiadania Jeleny Dołgopiat Rola 215
„DAMA POD KAŻDYM WZGLĘDEM PRZYJEMNA” 223
Katarzyna Kosowska, Portret idealnej kobiety oczami Gogola (na materiale korespondencji pisarza) 225
Wasilij Szczukin, Dlaczego kobieta jest zakochana w diable? 237
DRAMATURGIA ŻYCIA I RYTM TEKSTU 251
Dmitrij Romanowskij, Lustro Chlestakowa 253
Władisław Kriwonos, Karamzin w Rewizorze Mikołaja Gogola 265
Iryna Wołkowins’kaja, Specyfi ka tektoniki i atektoniki utworów dramatycznych Mikołaja Gogola i Juliusza Słowackiego 273
STO LAT PÓŹNIEJ 285
Arkadij Nieminuszczij, Gogol w korespondencji Antoniego Czechowa: dialog czasów 287
Aleksandra Wieczorek, Twórczość Mikołaja Gogola w ocenie krytyki literackiej początku XX wieku 293
Maria Kschondzer, Gogol w ocenie Andrieja Biełego: współczesne spojrzenie 305
Grzegorz Przebinda, Jaskinia Gogola i Dostojewskiego w interpretacji teologa Pawła Jewdokimowa 313
DWIEŚCIE LAT PÓŹNIEJ 321
Galina Niefagina, Tekst Gogola w paradygmacie postmodernistycznym 323
Katarzyna Duda, Dwie odsłony jednego utworu. Nos Mikołaja Gogola i Andrieja Amalrika 337
Tatiana Pudowa, Staroświeccy ziemianie we współczesnym świecie (Nowoświeccy ziemianie Aleksandra Mielichowa) 347
Maria Litowskaja, Gogol w przestrzeni współczesnego miasta rosyjskiego 359
POST SCRIPTUM 371
Władisław Kriwonos, Król hiszpański 373
