Mantykora
Publikacja w wyczerpujący i wieloaspektowy sposób przedstawia zagadnienie wczesnej historii encyklopedii, pogłębiając znacznie dotychczasowy stan badań nad tym zagadnieniem. Autor zarysowuje tytułową metaforę encyklopedii jako „mantykory” – hybrydowego bytu złożonego ze słów imitujących rzeczy, szczegółowo analizuje teoretyczne problemy kultury zachodniej wpisujące się w ideę
encyklopedyzmu, odwołując się przy tym do jej przednowoczesnych realizacji (od niezachowanego dzieła Hippiasza z Elidy po "Zwierciadło Większe" Wincentego z Beauvis i "Nowe Ateny" Benedykta Chmielowskiego). W książce wnikliwie omówiona została również "
Encyklopedia" Diderota oraz najważniejsze właściwości encyklopedii nowoczesnych.
Monografia prof. Majewskiego to książka bardzo wartościowa. Autor w sposób oryginalny i bardzo erudycyjnie, z uwzględnieniem najnowszej wiedzy, wieloaspektowo i wyczerpująco rozpatruje w niej tytułowe zagadnienie „wczesnej historii encyklopedii”, znacznie wzbogacając dotychczasowe ustalenia badaczy. Jest to cenna i odkrywcza monografia. Autor zaprezentował nowe ujęcie, omawiając historyczne stadia rozwoju encyklopedii, uporządkował wiedzę na ten temat, przedstawił ogląd całości. Zbudował ogromny kontekst literacki i naukowy, uwzględnił aspekt antropologiczny badań tytułowego zagadnienia, które ocenił również z punktu widzenia kulturoznawcy, wskazując na zjawisko komunikacji międzykulturowej. Badacz zaprezentował dojrzały, sprawny warsztat, subtelne, wnikliwe interpretacje. Wskazał nieznane lub mało znane karty z dziejów encyklopedyzmu, z historii badań tego zagadnienia, a także zamieścił szczegółowe informacje o studiach prowadzonych w całej Europie. Książka prof. Majewskiego stanowi cenny wkład w dorobek polskiej nauki. (Z recenzji prof. dr hab. Marii Wichowej)
*********
Manticore. The Early History of
Encyclopedia
The publication presents the early history of an encyclopedia in a detailed and multifaceted way, deepening the existing research on the issue. The author outlines the title metaphor of an encyclopedia as “manticore” – a hybrid entity composed of words imitating things, he thoroughly analyses theoretical problems of Western culture which are part of the
encyclopedism, referring to its pre-modern realizations (from the lost work of Hippias of Elis to "Great Mirror" of Vincent of Beauvais and
Benedykt Chmielowski’s "New Athens"). The books also explores Diderot’s "Encyclopédie" and the most important features of modern encyclopedias.
*********
Paweł Majewski (ur. 1978) (ORCID 0000-0002-8902-3641) – literaturoznawca i historyk kultury, pracownik Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. "Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema" (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, wyd. ang. 2018), "Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), "Tekstualizacja doświadczenia" (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015), "Lew, który mówi. Esej o granicach językowego wyrazu doświadczenia" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), "Święto języka. Szkice o relacjach między światem, słowem a umysłem ludzkim" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019), współautor m.in. "Kulturologia polska XX wieku. Tom 1-2" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), "Racjonalność a umysł piśmienny" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014), "Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), "Chopinowskie igrzysko. Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina 1927-2015" (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020).
Wstęp 9
Rozdział pierwszy. "Hommes des lettres" między
słowami a rzeczami 28
Konkret i abstrakt. Monboddo 28
Słowa i rzeczy. Swift 35
Słowa i fenomeny. Platon 39
Słowa i ciało. Filozofowie 44
Słowa i słowa. De Saussure i inni 48
Kwestia stylu 59
Kwestia prawdziwości 66
Kwestia pamięci 70
Książka – forma życia 76
Rozdział drugi. Fragmenty z dziejów encyklopedyzmu
europejskiego 86
Co to jest encyklopedia? 86
Hippiasz 93
Warron 99
Pliniusz 103
Izydor 125
"Suda" 149
Wincenty z Beauvais 155
Cechy encyklopedyzmu 168
Ekskurs pierwszy. "Nowe Ateny" albo koń jaki jest,
nie każdy widzi 196
Ekskurs drugi. "Venetus Marcianus 454" 216
Rozdział trzeci. "Encyklopedia" i encyklopedie 225
Zakończenie. Smużka wydzieliny 257
Nota o metodzie 262
Bibliografia dzieł i prac przywołanych 264
Spis ilustracji 279
Indeks nazw osobowych 280
