Kalwarie polskie
Praca jest próbą opisu naukowego najważniejszych i najbardziej reprezentatywnych kalwarii w ich rozwoju czasowym, znajdujących się obecnie na terenie Polski. I tak obok powszechnie znanych obiektów pochodzących z XVII wieku, takich jak Kalwaria Zebrzydowska, Pakoska, Wejherowska, Pacławska, Krzeszowska czy Wambierzycka, oraz kalwarii z XVIII wieku, takich jak Kalwaria Annogórska, opisowi poddane zostały również mniej znane obiekty architektoniczno-krajobrazowe, XIX-wieczne i z I połowy XX wieku, np. Kalwaria Piekarska, Głotowska, Ujska, tzw. małe kalwarie słupowe na Dolnym Śląsku, Kalwarie Wielewska, Panewnicka, oraz te całkiem współczesne, z końcówki wieku XX i XXI, jak Kalwaria Gietrzwałdzka, Kodeńska, Golgota Beskidów, Kalwaria w Wąsoszu Górnym, w Wierszach na obrzeżach Puszczy Kampinoskiej, w Pratulinie na Podlasiu czy też w Kurzętniku na Pojezierzu Brodnickim.
Uwzględnienie tych najnowszych założeń na równych prawach i z jednakową dokładnością, jak w przypadku ich utytułowanych barokowych poprzedniczek, umożliwiło całościowy ogląd fenomenu polskich kalwarii, ich rangi artystycznej i miejsca w dziedzictwie kulturowym, kształtującym naszą narodową tożsamość. Przy czym zastosowanie aparatury teorii komunikacji pozwoliło wykazać, jak skomplikowanym i wielopiętrowym są one tekstem kultury. Komunikują się językiem przestrzeni, będąc systemem „przestrzennych podpór” pamięci kulturowej (Assmann), językiem dekoracji plastycznej i towarzyszących im napisów, dzięki konsekwentnej teatralizacji i oralizacji programów treściowych, również językiem gestu i ciała, poprzez właściwe im praktyki cielesne (Connerton). Całość wzbogaca oryginalny autorski materiał fotograficzny, będący wynikiem wielu lat pracy „w terenie” i stanowiący organiczny element samego wywodu.
*********
Polish
Calvaries. A Communicative Perspective
The author attempts to describe scientifically the most important and representative calvaries located in Poland. Apart from the well-known, seventeenth-century places such as Kalwaria Zebrzydowska, Pakoska, Wejherowska, Pacławska, Krzeszowska, Wambierzycka or the eighteenth-century ones such as Kalwaria Annogórska, he also writes about less known architectural and landscape objects from the 19th century and the first half of the 20th century and describes the modern ones from the end of the 20th and 21st centuries.
*********
Prof. Marek Prejs (ORCID 0000-0002-9368-7002) – bada zjawiska kultury i literatury głównie w zakresie epok dawnych. Wykłada na Uniwersytecie Warszawskim w Instytucie Kultury Polskiej na Wydziale Polonistyki. Prowadzi seminaria, wykłady oraz konwersatoria z zakresu historii kultury staropolskiej, tradycji biblijnych w kulturze, a także metodologii badań związanych z teorią komunikacji. Opublikował m.in. książki: "Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian" (1989), "Egzotyzm w literaturze staropolskiej" (1999), "Staropolskie kręgi inspiracji" (2004) oraz w serii „Communicare” "Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej" (2009), współredaguje półrocznik „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”.
Wstęp 7
Kalwaria jako system „przestrzennych podpór” pamięci kulturowej 15
Nie od razu kalwarię zbudowano 30
Pamięć o Adrychomiuszu i „orkiestralna” koncepcja
komunikacji 72
Zapomniany mnemotopos 119
Teatralizacja i oralizacja 167
Motoryka i werbomotoryka wspinania 230
Zakończenie 266
Nota bibliograficzna 276
Bibliografia 277
Indeks osób 284
Indeks nazw geograficznych 290
Spis ilustracji 292
