Epidemiologia. Od teorii do praktyki
Publikacja Epidemiologia. Od teorii do praktyki jest pierwszym tak obszernym opracowaniem epidemiologii, którą ukazano nie tylko pod kątem teoretycznym, ale także praktycznym. Aby ułatwić zapoznanie Czytelnika z tytułową dziedziną, monografię podzielono na cztery główne części: wprowadzenie, podstawowe metody epidemiologii, badania epidemiologiczne oraz epidemiologię w praktyce. W podręczniku szczegółowo opisano sposoby zbierania materiału do badań epidemiologicznych, reguły, jakimi należy się kierować przy opisie epidemiologicznym, a także sposoby prowadzenia analiz, które pozwalają badać czynniki ryzyka chorób, ich przyczyny oraz skuteczność procedur leczniczych.
Publikacja jest kierowana do studentów uczelni medycznych oraz do osób wykorzystujących przedstawione metody badawcze na wczesnym etapie ich kariery, które chciałyby zgłębić wiedzę pozyskaną na studiach.
- Kategorie:
- Redakcja: Andrzej Zieliński, Bogdan Wojtyniak, Iwona Paradowska-Stankiewicz, Magdalena Rosińska
- ISBN: 978-83-200-6541-1
- ISBN druku: 978-83-200-6444-5
- Liczba stron: 630
-
Sposób dostarczenia produktu elektronicznegoProdukty elektroniczne takie jak Ebooki czy Audiobooki są udostępniane online po opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem na stronie Twoje konto > Biblioteka.Pliki można pobrać zazwyczaj w ciągu kilku-kilkunastu minut po uzyskaniu poprawnej autoryzacji płatności, choć w przypadku niektórych publikacji elektronicznych czas oczekiwania może być nieco dłuższy.Sprzedaż terytorialna towarów elektronicznych jest regulowana wyłącznie ograniczeniami terytorialnymi licencji konkretnych produktów.
-
Ważne informacje techniczneMinimalne wymagania sprzętowe:procesor: architektura x86 1GHz lub odpowiedniki w pozostałych architekturachPamięć operacyjna: 512MBMonitor i karta graficzna: zgodny ze standardem XGA, minimalna rozdzielczość 1024x768 16bitDysk twardy: dowolny obsługujący system operacyjny z minimalnie 100MB wolnego miejscaMysz lub inny manipulator + klawiaturaKarta sieciowa/modem: umożliwiająca dostęp do sieci Internet z prędkością 512kb/sMinimalne wymagania oprogramowania:System Operacyjny: System MS Windows 95 i wyżej, Linux z X.ORG, MacOS 9 lub wyżej, najnowsze systemy mobilne: Android, iPhone, SymbianOS, Windows MobilePrzeglądarka internetowa: Internet Explorer 7 lub wyżej, Opera 9 i wyżej, FireFox 2 i wyżej, Chrome 1.0 i wyżej, Safari 5Przeglądarka z obsługą ciasteczek i włączoną obsługą JavaScriptZalecany plugin Flash Player w wersji 10.0 lub wyżej.Informacja o formatach plików:
- PDF - format polecany do czytania na laptopach oraz komputerach stacjonarnych.
- EPUB - format pliku, który umożliwia czytanie książek elektronicznych na urządzeniach z mniejszymi ekranami (np. e-czytnik lub smartfon), dając możliwość dopasowania tekstu do wielkości urządzenia i preferencji użytkownika.
- MOBI - format zapisu firmy Mobipocket, który można pobrać na dowolne urządzenie elektroniczne (np.e-czytnik Kindle) z zainstalowanym programem (np. MobiPocket Reader) pozwalającym czytać pliki MOBI.
- Audiobooki w formacie MP3 - format pliku, przeznaczony do odsłuchu nagrań audio.
Rodzaje zabezpieczeń plików:- Watermark - (znak wodny) to zaszyfrowana informacja o użytkowniku, który zakupił produkt. Dzięki temu łatwo jest zidentyfikować użytkownika, który rozpowszechnił produkt w sposób niezgodny z prawem. Ten rodzaj zabezpieczenia jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika, ponieważ aby otworzyć książkę zabezpieczoną Watermarkiem nie jest potrzebne konto Adobe ID oraz autoryzacja urządzenia.
- Brak zabezpieczenia - część oferowanych w naszym sklepie plików nie posiada zabezpieczeń. Zazwyczaj tego typu pliki można pobierać ograniczoną ilość razy, określaną przez dostawcę publikacji elektronicznych. W przypadku zbyt dużej ilości pobrań plików na stronie WWW pojawia się stosowny komunikat.
Część I WPROWADZENIE DO EPIDEMIOLOGII 1 1. Wstęp Andrzej ZIELIŃSKI 3 2. Historia epidemiologii polskiej Józef Piotr KNAP 16 Część II PODSTAWOWE METODY EPIDEMIOLOGII 47 3. Przygotowanie i realizacja badania epidemiologicznego Tomasz ZDROJEWSKI, Adam WYSZOMIRSKI, Roman KONARSKI 49 3.1. Rys historyczny. Nowoczesne badania epidemiologiczne dotyczące czynników ryzyka w USA i w Polsce 49 3.2. Metody doboru próby i realizacja ogólnopolskich badań przekrojowych na przykładzie serii badań NATPOL i WOBASZ 52 3.2.1. Dobór próby 52 3.2.2. Wiązkowanie 54 3.2.3. Losowanie próby II stopnia 54 3.2.4. Losowanie próby III stopnia 55 3.2.5. Efektywność realizacji badania epidemiologicznego 56 3.2.6. Przyczyny odmowy udziału w badaniu 56 3.2.7. Zgodność protokołów badań epidemiologicznych z kryteriami diagnostycznymi w praktyce klinicznej 57 3.3. Etapy dotyczące przygotowania i analiz statystycznych badania epidemiologicznego 59 3.3.1. Przygotowanie protokołu badania 59 3.3.2. Analizy statystyczne 62 4. Populacja i próba Andrzej ZIELIŃSKI 66 4.1. Definicje 66 4.2. Ogólne zasady doboru próby w badaniach epidemiologicznych 70 4.2.1. Podstawowe rodzaje doboru próby w badaniach opisowych 71 4.2.2. Próbkowanie bez doboru losowego 73 4.2.3. Podstawowe źródła błędów w doborze próby 76 4.3. Dobór próby w obserwacyjnych badaniach analitycznych 77 4.4. Badania eksperymentalne (interwencyjne) 82 4.5. Oszacowania liczebności próby 84 5. Źródła danych i pomiar Anna POZNAŃSKA 87 5.1. Wprowadzenie 87 5.2. Dane dotyczące stanu zdrowia 87 5.2.1. Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN) 88 5.2.2. Krajowy Rejestr Zachorowań na Gruźlicę 90 5.2.3. Rejestr zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i zachorowań na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) 91 5.2.4. Centralny Rejestr Chorób Zawodowych 92 5.2.5. Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych 94 5.2.6. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych 95 5.2.7. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych 96 5.2.8. Inne źródła danych 97 5.2.9. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Szpitalnej Ogólnej (OBChSO) 98 5.2.10. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Psychiatrycznej 99 5.2.11. Zdrowie i ochrona zdrowia 100 5.2.12. Dane GUS o urodzeniach 102 5.2.13. Dane GUS o umieralności 103 5.3. Skutki zgłaszane przez pacjenta 104 5.4. Dane o narażeniu 105 5.4.1. Behawioralne czynniki ryzyka 106 5.4.2. Środowiskowe czynniki ryzyka 111 6. Wprowadzenie do pomiaru ankietowego Roman KONARSKI, Piotr POŁOMSKI 114 6.1. Wprowadzenie 114 6.2. Cel pomiaru ankietowego 114 6.3. Rodzaje pozycji testowych 116 6.4. Organizacja badania psychometrycznego 119 6.5. Rzetelność i trafność pomiaru ankietowego 121 6.6. Podstawy skalowania i interpretacji wyników pomiaru 123 7. Testy diagnostyczne Daniel RABCZENKO 127 8. Podstawowe miary epidemiologiczne rozpowszechnienia, przebiegu i ciężkości chorób Magdalena ROSIŃSKA, Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK 134 8.1. Wprowadzenie 134 8.2. Definicja badanego zdarzenia 135 8.3. Miary występowania – zapadalność 136 8.4. Miary występowania związane ze zgonami 140 8.4.1. Współczynnik zgonów (umieralności, WU) 140 8.4.2. Współczynnik umieralności proporcjonalnej 142 8.4.3. Współczynnik śmiertelności 143 8.4.4. Stosunek zgonów do przypadków 144 8.4.5. Średnie (przeciętne) dalsze trwanie życia 144 8.4.6. Utracone potencjalne lata życia 146 8.5. Miary występowania – rozpowszechnienie 148 8.6. Standaryzowane miary występowania 151 8.7. Względne miary związku 153 8.7.1. Ryzyko względne 154 8.7.2. Iloraz szans w badaniu kohortowym 155 8.7.3. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kohortowym 157 8.7.4. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kontrolnym z dopasowaniem 158 8.8. Bezwzględne miary związku 159 8.9. Miary oddziaływania 160 8.10. Miary obciążenia chorobą 162 8.11. Miary wykorzystywane w badaniu czasu przeżycia 165 9. Miary stanu zdrowia i jakości życia ludności Paweł GORYŃSKI, Bogdan WOJTYNIAK 174 9.1. Definicja zdrowia 174 9.2. Samoocena zdrowia 176 9.3. Miary jakości życia ludności 180 9.4. Wskaźniki zdrowia (88) zatwierdzone przez UE do monitorowania zdrowia populacji 181 9.5. Pozytywne i negatywne miary zdrowia populacji 182 9.6. Przeciętne dalsze trwanie życia i lata życia w zdrowiu 183 9.7. Umieralność 185 9.8. Współczynniki zapadalności i chorobowości według przyczyn jako negatywne mierniki zdrowia 194 9.9. Nowe miary zdrowia populacji: „obciążenie chorobami” − DALY i inne pochodne wskaźniki 197 9.10. Statystyka publiczna 200 9.10.1. Definicja i podstawa prawna 200 9.10.2. Dane dotyczące zdrowia populacji gromadzone w ramach statystyki publicznej 200 9.11. Źródła danych na temat zdrowia populacji 202 9.12. Dostęp do danych gromadzonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia − przykłady 210 9.13. Dane dotyczące zdrowia populacji uzyskiwane w wyniku badań populacyjnych (GUS − EHIS) i badań epidemiologicznych (WOBASZ, NATPOL) 212 9.14. Międzynarodowe źródła danych na temat zdrowia populacji 214 9.15. Podsumowanie 216 10. Czynniki zakłócające i modyfikacja efektu Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK 221 10.1. Wprowadzenie 221 10.2. Czynniki zakłócające 221 10.3. Modyfikacja efektu 226 11. Opis epidemiologiczny Iwona PARADOWSKA-STANKIEWICZ 229 11.1. Definicje, zasada „5W” 229 11.2. Osoba 230 11.2.1. Wiek 231 11.2.2. Płeć 232 11.2.3. Grupy etniczne i rasowe 234 11.2.4. Status społeczno-ekonomiczny 235 11.3. Czas 235 11.4. Miejsce 237 11.5. Podsumowanie 239 Część III BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE 241 12. Zasady klasyfikacji badań epidemiologicznych Andrzej ZIELIŃSKI 243 12.1. Wprowadzenie 243 12.2. Badania opisowe 244 12.2.1. Charakterystyka osoby 245 12.2.2. Miejsce 248 12.2.3. Czas 250 12.2.4. Opisy indywidualnych przypadków 251 12.2.5. Badania z indywidualnym przypisaniem badanych zmiennych 252 12.2.6. Opisowe badania populacyjne 253 12.3. Badania analityczne 253 12.3.1. Badania obserwacyjne z zastosowaniem danych indywidualnych 255 12.3.2. Badania eksperymentalne 260 13. Badania rejestrowe Przemysław TRZECIAK, Marek GIERLOTKA, Mariusz GĄSIOR 263 13.1. Typy rejestrów 263 13.2. Projektowanie, prowadzenie, kryteria oceny 266 13.3. Aktualnie prowadzone rejestry kardiologiczne w Polsce 267 13.3.1. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych (PL-ACS) 268 13.3.2. Narodowa Baza Danych Zawałów Serca (AMI-PL) 271 13.3.3. Ogólnopolski Rejestr Procedur Kardiologii Inwazyjnej (ORPKI) 272 13.3.4. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych (KROK) 273 13.3.5. Rejestr POL-TAVI 273 13.3.6. Rejestry pozaszpitalnych zatrzymań krążenia 274 13.3.7. Nowe rejestry 275 13.3.8. Podsumowanie 275 13.4. Współczesne wyzwania (bazy danych, uczenie maszynowe, głębokie nauczanie) 276 14. Epidemiologiczne badania ekologiczne Jan ZEJDA 280 14.1. Definicja epidemiologicznego badania ekologicznego 280 14.2. Typy epidemiologicznych badań ekologicznych 281 14.2.1. Ekologiczne badanie opisowe 283 14.2.2. Ekologiczne badanie analityczne 286 14.2.3. Ekologiczne badanie interwencyjne 291 14.3. Interpretacja wyników badania ekologicznego 292 14.4. Podsumowanie 295 15. Badania przekrojowe Magdalena ROSIŃSKA 297 15.1. Wprowadzenie 297 15.2. Schemat badania przekrojowego 297 15.3. Cykliczne badania przekrojowe 307 15.4. Podsumowanie 309 16. Badania kohortowe Anna POZNAŃSKA 311 17. Badania kliniczno-kontrolne Andrzej ZIELIŃSKI 325 17.1. Wprowadzenie 325 17.2. Podstawowe zasady poprawności badania kliniczno-kontrolnego 328 17.3. Populacja źródłowa dla przypadków i kontroli – baza badania kliniczno-kontrolnego 328 17.4. Zasady projektowania badania kliniczno-kontrolnego 329 17.4.1. Identyfikacja przypadków 329 17.4.2. Dobór przypadków i kontroli 332 17.4.3. Praktyczne źródła pobierania kontroli 334 17.4.4. Względne liczebności przypadków i kontroli 336 17.5. Podstawowe typy badań kliniczno-kontrolnych 336 17.5.1. Tradycyjny typ badania kliniczno-kontrolnego (prevalent cases) 337 17.5.2. Badanie kliniczno-kontrolne oparte na bazie przypadków (case-basecase-cohort) 339 17.5.3. Badanie kliniczno-kontrolne zagnieżdżone w kohorcie (case-control study nested in cohort) 342 17.5.4. Badanie kliniczno-kontrolne przemienne (case-crossover study) 344 17.5.5. Badanie samych przypadków (case only study) 344 18. Randomizowane badania kliniczne Katarzyna SZAMOTULSKA 348 18.1. Dlaczego randomizowane badania kliniczne 348 18.2. Badane interwencje 350 18.2.1. Kryteria włączenia i wyłączenia 350 18.2.2. Plan badania 350 18.2.3. Badane skutki zdrowotne 351 18.2.4. Wielkość próby 351 18.2.5. Typ wnioskowania statystycznego 352 18.2.6. Analiza statystyczna 352 18.2.7. Protokół badania 353 18.3. Historia i współczesność badań 354 18.4. Randomizowane badania kliniczne a medycyna oparta na dowodach 355 18.5. Odstępstwa od schematu 359 19. Interwencyjne badania środowiskowe Joanna MAZUR 362 19.1. Wprowadzenie 362 19.2. Badania terenowe, w tym środowiskowe 364 19.3. Współczesne podejścia do pozaklinicznych badań interwencyjnych 366 19.4. Postęp w metodologii pozaklinicznych badań interwencyjnych 368 20. Zasady przygotowania przeglądów systematycznych i metaanaliz – Małgorzata BAŁA, Magdalena KOPERNY, Joanna ZAJĄC, Wiktoria LEŚNIAK 376 20.1. Przygotowanie przeglądu – protokół 376 20.2. Strategie wyszukiwania 380 20.3. Ocena ryzyka błędu systematycznego w badaniach pierwotnych 387 20.4. Podsumowanie wyników, analiza danych, metaanaliza 391 20.5. Narzędzia poprawiające sposób raportowania metod i wyników w przeglądach systematycznych . 398 20.6. Narzędzia do oceny wiarygodności przeglądów 399 20.7. Organizacja Cochrane oraz Biblioteka Cochrane 400 21. Badanie przyczynowości w epidemiologii Andrzej ZIELIŃSKI 404 21.1. Wprowadzenie 404 21.2. Pojęcie przyczyny 405 21.3. Badania związków przyczynowych 406 21.4. Siła (wielkość efektu) 409 21.5. Spójność (odtwarzalność) 410 21.6. Swoistość (specyficzność) 410 21.7. Następstwo czasowe 411 21.8. Gradient biologiczny (zależność dawka−odpowiedź) 412 21.9. Wiarygodność biologiczna 413 21.10. Spójność z dotychczasowym stanem wiedzy 413 21.11. Eksperyment 414 21.12. Analogia 414 21.13. Podsumowanie 415 Część IV EPIDEMIOLOGIA W PRAKTYCE 417 22. Planowanie programów badań przesiewowych w onkologii Magdalena BIELSKA-LASOTA, Dorota DUDEK-GODEAU 419 22.1. Wprowadzenie 419 22.2. Pierwsze koncepcje w zakresie wczesnego rozpoznawania raka 421 22.2.1. Rak szyjki macicy i początki badań przesiewowych 421 22.2.2. Rak piersi i nadzieje związane z mammografią 423 22.2.3. Rak jelita grubego i diagnostyka w XXI wieku 424 22.3. Badania przesiewowe w polityce światowej 427 22.4. Populacyjne programy skriningowe w zwalczaniu raka w Europie 430 22.5. Planowanie wdrożenia programu skriningowego 432 22.5.1. Przygotowanie do planowania 432 22.5.2. Niektóre aspekty kompleksowego planowania wdrażania programu, jego trwałości i rozwoju 435 22.5.3. Podstawowy standard programów przesiewowych w zaleceniach Komisji Europejskiej dotyczących implementacji i realizacji zorganizowanych programów populacyjnych 436 22.6. Populacyjne programy przesiewowe w Europie w drugiej dekadzie XXI wieku 438 22.7. Trendy epidemiologiczne w dobie skriningów 440 22.7.1. Rak szyjki macicy 440 22.7.2. Rak piersi 441 22.7.3. Rak jelita grubego 442 22.8. Inne czynniki kształtujące trendy epidemiologiczne 444 22.8.1. Wiek i styl życia 444 22.8.2. Rozwój diagnostyki i działania niepożądane 445 22.9. Perspektywy badań populacyjnych programów przesiewowych w onkologii 447 23. Badania jakościowe Dorota CIANCIARA 452 23.1. Wprowadzenie 452 23.2. Badania w dziedzinie zdrowia 452 23.3. Badania epidemiologiczne 454 23.4. Rozwój badań jakościowych 456 23.5. Charakterystyka badań jakościowych 458 23.6. Badania jakościowe w epidemiologii 461 23.7. Metody badań jakościowych 462 23.7.1. Obserwacja 463 23.7.2. Wywiady 463 23.7.3. Analiza treści i obrazów 465 23.7.4. Badania w działaniu 465 23.7.5. Metody badań w dobie COVID-19 466 23.8. Proces badawczy 467 23.9. Zapewnienie jakości 472 23.10. Przeglądy systematyczne i metasynteza 473 23.11. Siła dowodów 474 23.12. Podsumowanie 476 24. Epidemiologiczne podstawy analizy ryzyka Jan Krzysztof LUDWICKI, Kazimiera ĆWIEK-LUDWICKA 480 24.1. Wprowadzenie 480 24.2. Ocena ryzyka 482 24.2.1. Etapy i modele 482 24.2.2. Zagrożenie, narażenie, ryzyko 483 24.2.3. Dane epidemiologiczne w ocenie ryzyka 487 24.2.4. Dane toksykologiczne w ocenie ryzyka 488 24.2.5. Identyfikacja zagrożenia 489 24.2.6. Ocena narażenia 489 24.2.7. Ocena zależności dawka–odpowiedź/narażenie – skutek zdrowotny 491 24.2.8. Charakterystyka ryzyka 495 24.2.9. Niepewność w ocenie ryzyka 497 24.2.10. Cele i scenariusze oceny ryzyka 500 24.3. Zarządzanie ryzykiem 502 24.4. Informowanie o ryzyku 503 25. Ewaluacja interwencji Joanna MAZUR 505 25.1. Wprowadzenie 505 25.2. Uzasadnienie celowości ewaluacji 506 25.2.1. Definicje i rys historyczny 506 25.2.2. Uwarunkowania etyczne, prawne i finansowe ewaluacji 509 25.2.3. Czynniki stymulujące wynikające z rozwoju wiedzy 510 25.2.4. Zdrowie publiczne oparte na dowodach 510 25.3. Ewaluacja w cyklu realizacji programu 511 25.4. Programy skuteczne i nieskuteczne 514 25.5. Doświadczenia Krajowego Programu Interwencyjnego 516 26. Uwarunkowania chorób – społeczne, kulturowe, indywidualne Anita GĘBSKA-KUCZEROWSKA 520 26.1. Wprowadzenie 520 26.2. Modele uwarunkowań stanu zdrowia 521 26.3. Uwarunkowania środowiskowe 522 26.4. Uwarunkowania socjodemograficzne 527 26.5. Podsumowanie 531 27. Medycyna oparta na faktach Wiktoria LEŚNIAK, Magdalena KOPERNY, Dawid STORMAN, Małgorzata BAŁA 535 27.1. Definicja EBM, pytanie kliniczne 535 27.2. Ocena wiarygodności badań 537 27.2.1. Ocena wiarygodności badań pierwotnych 538 27.2.2. Ocena wiarygodności badań wtórnych 542 27.2.3. Inne aspekty oceny jakości badania 544 27.2.4. Wiarygodność badania a raportowanie 545 27.3. Interpretacja wyników badań 545 27.3.1. Miary efektu, istotność statystyczna i kliniczna 545 27.3.2. Analiza w podgrupach 550 27.4. Wytyczne praktyki klinicznej 551 27.5. Źródła wiarygodnej informacji 555 28. Medycyna personalizowana w epidemiologii Ewa AUGUSTYNOWICZ 562 29. Etyczne aspekty praktyki epidemiologicznej 568 29.1. Etyka w epidemiologii Tomasz CHMIELEWSKI 568 29.1.1. Dobra praktyka epidemiologiczna 568 29.1.2. Rola komisji bioetycznych 569 29.1.3. Etyczne zasady badań naukowych 570 29.1.4. Zasady dobrych zachowań badawczych 574 29.1.5. Nieetyczne zachowania w nauce 580 29.1.6. Podsumowanie 580 29.2. Etyczne aspekty uprawiania epidemiologii oraz doradztwa naukowego Andrzej LISIECKI 581 29.2.1. Grupy doradcze 581 29.2.2. Relacje nauki, doradztwa naukowego i polityki 584 29.2.3. Konflikt interesów 584 29.2.4. Konflikt interesów a psychologia 587 30. Podstawowe narzędzia statystyczne i ich interpretacja Daniel RABCZENKO 589 30.1. Wprowadzenie 589 30.2. Wartość p i przedział ufności 590 30.3. Wybór testu statystycznego 592 30.4. Liczebność próby 594 Skorowidz 596