Eufemizmy we współczesnym języku słowackim

• Druk: Katowice, 2014
• Seria / cykl: Prace Naukowe UŚ; Językoznawstwo Słowiańskie
• Autor: Mariola Szymczak-Rozlach
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Monografia pt. Eufemizmy we współczesnym języku słowackim stanowi opracowanie zjawisk związanych z szeroko pojętą eufemizacją. Autorka na materiale słowackim omawia eufemizmy funkcjonujące w języku słowackim, wypełniając tym samym lukę w badaniach słowacystycznych w Polsce i na Słowacji. Praca ma charakter kulturoznawczo-lingwistyczny, bowiem eufemizmy są z jednej strony odpowiedzią na tabu językowe, z drugiej, funkcjonują jako przykłady bardziej kulturalnego sposobu wyrażania się. Opis eufemizmów wymaga wykorzystania opracowań z różnych dziedzin: antropologii, kulturoznawstwa, socjologii, psychologii i oczywiście językoznawstwa, bo chodzi o funkcjonowanie eufemizmów na płaszczyźnie językowej. Prezentowane rozważania obejmują takie aspekty badawcze leksyki eufemizującej, jak: definiowanie eufemizmów, postrzeganie ich w kontekście funkcjonowania zjawiska tabu, wyszczególnienie pól znaczeniowych wybranych eufemizmów oraz sposobów ich językowej realizacji. Eufemizmom towarzyszą nieodłącznie takie zjawiska językowe jak: ekspresywność, intensyfikacja cechy czy wartościowanie. Praca przynosi wiele spostrzeżeń na temat ciekawych zjawisk kulturowo-językowych, rejestruje nowe zjawiska we współczesnym języku słowackim, zmiany w zakresie przekraczania tabu oraz przemieszczania się jednostek językowych ze sfery prywatnej, intymnej do sfery publicznej. Każdy z prezentowanych rozdziałów może stanowić odrębny przedmiot bardziej szczegółowych analiz i charakterystyk. W pracy zwraca uwagę fakt wyraźnej cezury co do zasobu i funkcjonowania eufemizmów we współczesnym języku słowackim, jaką stanowi początek lat 90. XX wieku – ich funkcjonowanie w nowej rzeczywistości od lat 90. XX wieku, odmiennej od tej, jaka miała miejsce w czasie wspólnej państwowości czesko-słowackiej.

Celem monografii jest prezentacja eufemizmów leksykalnych w języku słowackim wraz z ich uwarunkowaniami kulturowymi i społecznymi, a także wskazanie na ich kwalifikacje słownikowe. W badanym materiale starano się odnieść do najważniejszych kręgów – dziedzin tematycznych eufemizmu, jednak nie wszystkie z pól znaczeniowych zostały zaprezentowane. Ze względu na złożoność i rozległość problematyki z zakresu niniejszej pracy zostały wyłączone: etykieta językowa, przekleństwa i wyzwiska, niektóre przywary i wady ludzkie, a także określenia statusu finansowego.

Monografia nie przedstawia pragmatycznego opisu eufemizmów, prezentuje bowiem ujęcie systemowe uwzględnionych eufemistycznych jednostek leksykalnych. Rozległe aspekty pragmatyczne eufemizmów mogą stanowić w przyszłości interesujący obiekt badań. Przedmiot opisu stanowią jednostki leksykalne: pojedyncze utrwalone leksemy, a także wyrażenia i zwroty peryfrastyczne potoczne o charakterze sfrazeologizowanym, czy zmetaforyzowanym. W pracy wykorzystano materiał słownikowy, liczne przykłady ze słowackiego korpusu narodowego, a także z samodzielnie przeprowadzonej ekscerpcji tekstów słowackich. Dzięki takiemu ujęciu monografia ma walor poznawczy, może być również przydatna w glottodydaktyce i praktyce tłumaczeniowej. Wyróżnione przykłady pochodzą z tekstów literackich, beletrystycznych i prasowych. Obejmują zarówno eufemizmy mowy potocznej, jak i oficjalnej.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Ebooki popularnonaukowe
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8012-274-1
• Liczba stron: 230

Spis treści

Wprowadzenie / 7

Rozdział 1: Kulturowe i językowe aspekty tabu / 19
1.1. Przegląd badań / 19
1.1.1. Tabuizacja w ujęciu lingwistów polskich / 29
1.1.2. Tabuizacja w ujęciu lingwistów słowackich i czeskich / 32
1.2. Tabu a eufemizmy / 40
1.3. Tabu a poprawność polityczna / 42
1.4. Zmiany obszarów podlegających tabu / 52

Rozdział 2: Pojęcie eufemizmu / 60
2.1. Definiowanie eufemizmu / 63
2.2. Eufemizmy a problem ekspresywności / 74
2.3. Eufemizmy w słowackiej leksykografii / 81
2.3.1. Eufemizmy w słownikach języka słowackiego / 83

Rozdział 3: Dziedziny eufemizowania w języku słowackim / 91
3.1. Cechy fizyczne człowieka / 93
3.1.1. Określenia otyłości (tuszy) / 93
3.1.2. Określenia chudości / 95
3.1.3. Określenia brzydoty / 96
3.1.4. Określenia kalectwa / 97
3.1.5. Określenia wieku / 99
3.2. Nazwy czynności fizjologicznych / 103
3.2.1. Zapachy ciała / 107
3.2.2. Określenia odnoszące się do puszczania wiatrów / 108
3.3. Stany fizjologiczne kobiety / 109
3.4. Sfera intymna i seksualna / 111
3.4.1. Prostytucja i homoseksualizm  / 116
3.5. Choroby / 118
3.6. Śmierć i umieranie / 122
3.7. Wierzenia religijne / 136
3.8. Wady i nałogi ludzkie / 138
3.8.1. Alkohol i jego użycie  / 138
3.8.2. Głupota / 143
3.9. Polityka społeczna i dyplomacja / 145
3.9.1. Nazwy instytucji społecznych / 147

Rozdział 4: Sposoby eufemizowania w języku słowackim / 150
4.1. Jednostka leksykalna a eufemizm / 158
4.2. Środki morfologiczno‑słowotwórcze w zakresie eufemizacji / 161
4.2.1. Stopniowanie i antonimy prefiksalne / 162
4.2.2. Deminutywa / 170
4.3. Środki leksykalne. Eufemistyczne deskrypcje / 181
4.3.1. Nominacje peryfrastyczne / 183
4.3.2. Hiperonimy / 189
4.3.3. Synonimy / 192
4.4. Substytucje / 193

Podsumowanie / 198

Bibliografia / 201
Indeks osobowy / 221
Resume / 225
Summary / 226