Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego

• Druk: 2019
• Redakcja naukowa: Jan Górski
• Wydawca: PZWL

Nowe wydanie podręcznika zawierającego najważniejsze aktualne informacje na temat wpływu wysiłku i treningu na ustrój zdrowego człowieka.
W książce omówiono główne zasady i formy treningu oraz metody oceny wydolności fizycznej. Znalazły się w niej także rozdziały poświęcone wysiłkowi: dzieci i młodzieży, osób w starszym wieku, kobiet (z uwzględnieniem okresu ciąży i menopauzy), osób niepełnosprawnych ruchowo i cierpiących na różne choroby, a także wysiłkowi w różnych temperaturach otoczenia, w warunkach wysokogórskich oraz podczas nurkowania. W publikacji omówiono również problematykę: treningu zdrowotnego, wpływu niedoboru aktywności ruchowej na organizm, dopingu, żywienia sportowców oraz genetyki w sporcie.
Podręcznik, przygotowany przez zespół doświadczonych nauczycieli akademickich, jest adresowany do studentów wychowania fizycznego, fizjoterapii, turystyki i rekreacji, a także do lekarzy specjalistów w dziedzinie rehabilitacji medycznej, trenerów sportowych, nauczycieli wychowania fizycznego oraz osób zajmujących się rekreacją.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Medycyna
• Redakcja: Jan Górski
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-200-5729-4
• ISBN druku: 978-83-200-5676-1
• Liczba stron: 300

Przedmowa do wydania II                               	XIII
Przedmowa do wydania I                           XV
1. Podstawy fizjologii wysiłku – Jan Górski 1
	1.1. Narząd ruchu                                  1
		1.1.1. Mięśnie szkieletowe       1
			1.1.1.1. Budowa                            1
			1.1.1.2. Czynność skurczowa mięśnia                6
	1.2. Wykorzystanie tlenu przez ustrój ludzki                   11
		1.2.1. Przemiana materii                           11
			1.2.1.1. Podstawowa przemiana materii (PPM)           11
			1.2.1.2. Całkowita przemiana materii (CPM) 12
			1.2.1.3. Współczynnik oddechowy (RQ) 13
			1.2.1.4. Deficyt tlenowy i dług tlenowy 13
		1.2.2. Pobór tlenu w czasie wysiłku o stałym obciążeniu         14
		1.2.3. Pobór tlenu w czasie wysiłku o wzrastającym obciążeniu; VO2max 15
			1.2.3.1. Metody pomiaru VO2max 17
			1.2.3.2. Czynniki determinujące VO2max              18
			1.2.3.3. Wydolność fizyczna                     20
	1.3. Ocena obciążeń wysiłkiem                           20
		1.3.1. Skala Borga                               20
		1.3.2. Próg mleczanowy                            21
			1.3.2.1. Zastosowanie wyników pomiaru progu mleczanowego  23
		1.3.3. MET                                  23
	1.4. Źródła energii dla mięśni 23
		1.4.1. ATP i fosfokreatyna                          23
		1.4.2. Substraty wewnątrzmięśniowe                    26
			1.4.2.1. Glikogen                            26
			1.4.2.2. Triacyloglicerole mięśniowe                 27
		1.4.3. Substraty krwiopochodne                       28
			1.4.3.1. Glukoza 28
			1.4.3.2. Wolne kwasy tłuszczowe                   31
			1.4.3.3. Lipoproteiny osocza 34
			1.4.3.4. Ciała ketonowe 34
			1.4.3.5. Aminokwasy                          34
		1.4.4. Białka                                  35
			1.4.4.1. Zapotrzebowanie na białko w czasie wysiłku        36
			1.4.4.2. Powysiłkowa synteza białka w mięśniach         36
		1.4.5. Amoniak                                37
	1.5. Wpływ treningu na wykorzystanie węglowodanów i tłuszczów      38
		1.5.1. Trening wytrzymałościowy                      38
		1.5.2. Trening beztlenowy 38
	1.6. Wpływ wysiłku na układ wydzielania wewnętrznego 39
		1.6.1. Wprowadzenie                             39
		1.6.2. Wpływ wysiłku na stężenie hormonów we krwi 41
			1.6.2.1. Adrenokortykotropina i hormony wydzielane przez korę nadnerczy 42
			1.6.2.2. TSH i hormony wydzielane przez gruczoł tarczowy 44
			1.6.2.3. Gonadotropiny i hormony wydzielane przez gruczoły płciowe (gonady)                       45
			1.6.2.4. Prolaktyna                          46
			1.6.2.5. Hormon wzrostu (GH)                   47
			1.6.2.6. Hormon antydiuretyczny (wazopresyna, ADH) 48
			1.6.2.7. Przedsionkowy peptyd natriuretyczny (sodopędny) (ANP)                             48
			1.6.2.8. Hormony wydzielane przez wyspy trzustki (wyspy Langerhansa)                    48
			1.6.2.9. Aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina) 50
			1.6.2.10. Erytropoetyna                        51
			1.6.2.11. Oksytocyna 51
			1.6.2.12. Parathormon i kalcytonina                 51
			1.6.2.13. Peptydy opioidowe 51
			1.6.2.14. Hormony regulujące łaknienie (apetyt) 52
	1.7. Wpływ wysiłku na układ krążenia                      53
		1.7.1. Wprowadzenie                             53
		1.7.2. Wysiłki dynamiczne                          54
			1.7.2.1. Objętość minutowa serca 54
			1.7.2.2. Ciśnienie tętnicze                      56
			1.7.2.3. Wykonywanie wysiłku kończynami górnymi       56
			1.7.2.4. Wpływ wysiłku na dystrybucję krwi w ustroju      57
		1.7.3. Wysiłek statyczny a czynność układu krążenia           59
		1.7.4. Krążenie płucne                            60
		1.7.5. Ekstrakcja tlenu w tkankach 60
		1.7.6. Mioglobina                               61
	1.8. Wpływ treningu na układ krążenia                      61
		1.8.1. Częstość skurczów serca 61
		1.8.2. Wielkość serca                             62
		1.8.3. Objętość wyrzutowa                          62
		1.8.4. Objętość minutowa 63
		1.8.5. Naczynia krwionośne 63
		1.8.6. Ciśnienie tętnicze                           63
	1.9. Wpływ wysiłku na układ oddechowy                     63
		1.9.1. Wprowadzenie                             63
		1.9.2. Wpływ wysiłku na wentylację płuc 64
		1.9.3. Wpływ treningu wytrzymałościowego na wentylację płuc     66
	1.10. Wpływ wysiłku na krew                            66
		1.10.1. Wprowadzenie                             66
		1.10.2. Wpływ wysiłku 68
		1.10.3. Wpływ treningu wytrzymałościowego                69
	1.11. Wpływ wysiłku na równowagę kwasowo-zasadową 70
	1.12. Wpływ wysiłku na czynność nerek                      71
		1.12.1. Wprowadzenie                             71
		1.12.2. Wpływ wysiłku 71
	1.13. Wpływ wysiłku na czynność przewodu pokarmowego           72
		1.13.1. Wprowadzenie                             72
		1.13.2. Wpływ wysiłku                             72
	1.14. Wpływ wysiłku na układ odpornościowy                   73
		1.14.1. Wprowadzenie                             73
		1.14.2. Wpływ wysiłku 74
		1.14.3. Wpływ treningu wytrzymałościowego                75
		1.14.4. Cytokiny                                75
	1.15. Zmęczenie                                    76
		1.15.1. Wprowadzenie                             76
		1.15.2. Zmęczenie obwodowe                         76
			1.15.2.1. Droga ruchowa 76
			1.15.2.2. Przyczyny mięśniowe                    76
		1.15.3. Zmęczenie ośrodkowe                         78
		1.15.4. Przetrenowanie 78
2. Podstawy treningu fizycznego – Zdzisław Adach, Mariusz Naczk 81
	2.1. Trening wytrzymałościowy                          81
		2.1.1. Metody treningu wytrzymałościowego 82
			2.1.1.1. Metody treningu ciągłego 82
			2.1.1.2. Metody treningu powtórzeniowego            84
			2.1.1.3. Metody treningu interwałowego wytrzymałości 84
		2.1.2. Wpływ treningu wytrzymałościowego na organizm        86
		2.1.3. Wpływ treningu na ekonomikę wysiłku               86
	2.2. Trening szybkości (wydolności beztlenowej)                 87
	2.3. Ocena wydolności 88
		2.3.1. Ocena wydolności tlenowej                      89
			2.3.1.1. Metody pomiaru maksymalnego poboru tlenu 89
		2.3.2. Ocena wydolności beztlenowej 98
			2.3.2.1. Test Margarii–Kalamena                  98
			2.3.2.2. Test ergometryczny „siła–szybkość” według Vandewalle’a                         100
			2.3.2.3. Test Wingate (Bar-Ora)                   102
			2.3.2.4. Stężenie kwasu mlekowego w ocenie wydolności beztlenowej                          103
	2.4. Trening ogólnorozwojowy                           104
	2.5. Trening siły mięśniowej                            105
		2.5.1. Rola treningu siłowego w utrzymaniu zdrowia           106
		2.5.2. Trening siłowy u dzieci 106
		2.5.3. Metody treningu siły i ich wpływ na organizm           108
			2.5.3.1. Metoda izometryczna (statyczna)              108
			2.5.3.2. Metody dynamiczne 109
			2.5.3.3. Elektrostymulacja mięśni (EMS)              119
3. Wysiłek fizyczny i trening kobiet – Zdzisław Adach, Wioletta Brzenczek-Owczarzak 121
	3.1. Wprowadzenie                                 121
	3.2. Skład ciała 121
	3.3. Metabolizm                                   122
	3.4. Układ ruchu 122
	3.5. Siła mięśniowa                                 123
	3.6. Trening siłowy                                 123
	3.7. Krew i układ krążenia                             124
	3.8. Układ oddechowy                               124
	3.9. Termoregulacja                                 124
	3.10. Wydolność tlenowa 125
	3.11. Cykl miesiączkowy a zdolność do wykonywania wysiłków wytrzymałościowych, szybkościowych i siłowych              125
	3.12. Trening wytrzymałościowy                          126
	3.13. Zdolność do wykonywania wysiłków beztlenowych 126
	3.14. Trening a zaburzenia cyklu miesiączkowego 127
	3.15. Hormony a wysiłek 128
	3.16. Wysiłek fizyczny i trening kobiet w ciąży                  129
		3.16.1. Rola hormonów płciowych w przebiegu ciąży            130
		3.16.1.1. Progesteron 130
			3.16.1.2. Estrogeny 130
			3.16.1.3. Relaksyna                          131
			3.16.1.4. Somatomammotropina kosmówkowa           131
			3.16.2. Uwarunkowania wysiłku podczas ciąży               131
			3.16.2.1. Zmiany w składzie ciała oraz układzie ruchu       131
			3.16.2.2. Wydatek energetyczny oraz zapotrzebowanie na tlen   132
			3.16.2.3. Układ krążenia 133
			3.16.2.4. Termoregulacja matki i płodu               134
		3.16.3. Trening rekreacyjny w okresie ciąży i uzasadnienie jego stosowania 134
		3.16.4. Wpływ treningu w okresie ciąży na zdolność do wykonywania wysiłków długotrwałych (wydolność tlenową) 135
		3.16.5. Demineralizacja kości                         136
		3.16.6. Karmienie piersią                           136
		3.16.7. Ciąża a sport wyczynowy                       137
		3.16.8. Trening siłowy w okresie ciąży                    138
		3.16.9. Specyfika kobiet starszych a możliwości poprawy siły i mocy mięśni                                  140
4. Wysiłek fizyczny i trening sportowy w wieku rozwojowym – Marian Krawczyński 143
	4.1. Rozwój ontogenetyczny (osobniczy)                     143
	4.2. Czynniki rozwoju a tzw. norma auksologiczna (rozwojowa) 145
		4.2.1. Czynniki wpływające na rozwój                    145
		4.2.2. Granice normy auksologicznej (rozwojowej)             146
	4.3. Rozwój motoryczny w wieku rozwojowym                  147
	4.4. Odrębności morfologiczno-funkcjonalne i psychiczne w wieku rozwojowym a wysiłek fizyczny 150
	4.5. Odrębności reakcji układu krążenia i układu oddechowego u dzieci na obciążenia fizyczne                             151
	4.6. Sprawność i wydolność fizyczna u dzieci i młodzieży oraz metody ich oceny 153
		4.6.1. Hipokinezja – czynnik obniżający wydolność fizyczną       155
		4.6.2. Testy i mierniki sprawności i wydolności fizycznej stosowane u dzieci 156
	4.7. Wiek biologiczny a zwiększony wysiłek fizyczny 160
	4.8. Ogólne zasady żywienia dzieci aktywnych sportowo 162
	4.9. Ogólne zasady prowadzenia treningu dzieci i młodzieży          164
	4.10. Kategorie wiekowe rozpoczęcia treningów i zasady kwalifikacji do określonych dyscyplin sportu 165
	4.11. Niepożądane skutki szkolenia sportowego nieletnich            166
5. Starzenie się a wydolność fizyczna człowieka – Jerzy A. Żołądź, Joanna Majerczak, Krzysztof Duda                         169
	5.1. Starzenie się a skład ciała                           169
	5.2. Starzenie się a masa mięśni szkieletowych                  171
	5.3. Starzenie się a siła i moc mięśni szkieletowych człowieka         172
	5.4. Starzenie się a maksymalny pobór tlenu                   173
	5.5. Trening fizyczny osób w starszym wieku 175
		5.5.1. Trening siłowy                             175
		5.5.2. Trening wytrzymałościowy                      175
6. Wysiłek fizyczny w różnych temperaturach otoczenia – Zbigniew Szyguła, Anna Lubkowska 179
	6.1. Wprowadzenie                                 179
	6.2. Podstawy termoregulacji 180
	6.3. Wysiłek w wysokiej temperaturze otoczenia                 183
		6.3.1. Następstwa odwodnienia                       185
		6.3.2. Następstwa hipertermii                        186
		6.3.3. Profilaktyka zaburzeń cieplnych i poprawa zdolności do wysiłku 186
	6.4. Wysiłek w niskiej temperaturze otoczenia                  188
		6.4.1. Fizjologiczna reakcja na zimno                    188
			6.4.1.1. Reakcje naczyniowe                     189
			6.4.1.2. Termogeneza 190
		6.4.2. Adaptacja do długotrwałej ekspozycji na zimno 191
		6.4.3. Wysiłek w zimnym powietrzu 191
		6.4.4. Wysiłek w zimnej wodzie                       193
		6.4.5. Zdolność do wysiłku w niskiej temperaturze otoczenia 194
		6.4.6. Zagrożenia związane z wysiłkiem w niskiej temperaturze otoczenia                                195
		6.4.7. Zapobieganie wychłodzeniu 196
7. Zintegrowana odpowiedź ustroju na niedotlenienie wysokościowe – Bruno Grassi, Jerzy A. Żołądź 199
	7.1. Wprowadzenie                                 199
	7.2. Zmiana ciśnienia tlenu wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza 200
	7.3. Hipoksja i hiperwentylacja wysokościowa – wpływ aklimatyzacji     201
	7.4. Wymiana tlenu w płucach na szczycie Mount Everestu 203
	7.5. Przesunięcia krzywej dysocjacji oksyhemoglobiny 205
	7.6. Konsekwencje kwasowo-zasadowe hipoksji wysokościowej 207
	7.7. Wydolność fizyczna w warunkach wysokogórskich             209
		7.7.1. Wysiłki krótkotrwałe o mocy maksymalnej             210
		7.7.2. Wysiłki długotrwałe                          211
	7.8. Trening w warunkach wysokogórskich 213
8. Wysiłek i sport niepełnosprawnych – Krzysztof Klukowski, Bartosz Molik    217
	8.1. Wprowadzenie                                 217
	8.2. Specyfika zdolności wysiłkowej w procesie usprawniania 218
	8.3. Testy czynnościowe i ich odrębności w przypadku osób z niepełnosprawnością                             221
	8.4. Wybrane zagadnienia sportu niepełnosprawnych              223
		8.4.1. Wydolność tlenowa osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego   225
		8.4.2. Rola i znaczenie wydolności beztlenowej w życiu codziennym oraz sportowej aktywności fizycznej osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym                    227
		8.4.3. Metody oceny wydolności beztlenowej mięśni kończyn górnych osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w warunkach laboratoryjnych                             228
9. Wpływ niedoboru aktywności ruchowej (hipokinezji) na ustrój – Krzysztof Klukowski                                231
	9.1. Roztrenowanie i hipokinezja sportowców                  231
		9.1.1. Wpływ przerw w treningu na VO2max i tolerancję wysiłkową 233
		9.1.2. Tapering jako forma poprawy zdolności wysiłkowej sportowców 234
	9.2. Ograniczenie aktywności fizycznej i długotrwałe pozostawanie w pozycji leżącej przez osoby zdrowe 234
		9.2.1. Objętość i skład płynów ustrojowych 236
		9.2.2. Czynność układu krążenia                      237
		9.2.3. Nietolerancja ortostatyczna                      237
		9.2.4. Termoregulacja 238
		9.2.5. Mięśnie szkieletowe                          238
		9.2.6. Metabolizm kości                           238
		9.2.7. Adaptacja chrząstek stawowych                    239
		9.2.8. Tolerancja węglowodanów 239
		9.2.9. Układ odpornościowy                         240
		9.2.10. Zdolność do wysiłków fizycznych 240
		9.2.11. Właściwości psychofizjologiczne                   240
	9.3. Przebywanie w warunkach mikrograwitacji                 240
	9.4. Hipokinezja a proces starzenia się                      242
	9.5. Zapobiegnie skutkom hipokinezji 242
10. Trening zdrowotny – Anna Jegier                         245
	10.1. Wprowadzenie                                 245
	10.2. Trening zdrowotny – efekty fizjologiczne                  247
	10.3. Trening zdrowotny – zalecenia                        248
	10.4. Kwalifikacja do treningu zdrowotnego                    251
	10.5. Trening zdrowotny – tolerancja wysiłku fizycznego oraz możliwość powikłań 253
11. Wysiłek fizyczny w wybranych chorobach – Anna Jegier 257
	11.1. Wprowadzenie                                 257
	11.2. Aktywność fizyczna a choroba niedokrwienna serca            258
	11.3. Aktywność fizyczna a otyłość                         263
	11.4. Aktywność fizyczna a cukrzyca                        267
12. Wysiłek fizyczny a żywienie – Stanisław Poprzęcki               277
	12.1. Wprowadzenie 277
	12.2. Makroskładniki diety 278
		12.2.1. Węglowodany                              278
		12.2.2. Tłuszcze                                 279
		12.2.3. Białko                                  280
	12.3. Płyny i inne składniki diety                          281
	12.4. Reaktywne formy tlenu 282
	12.5. Dieta i jej uzupełnianie – suplementy                     283
	12.6. Żywienie w wysiłku o wysokiej intensywności (HIE)            286
	12.7. Żywienie w sportach walki (SW) 288
	12.8. Żywienie w wysiłku wytrzymałościowym (EE) 289
	12.9. Żywienie w ekstremalnych sportach wytrzymałościowych         291
	12.10. Żywienie w wysiłku przerywanym o wysokiej intensywności (HIIE)   292
13. Doping w sporcie – Jerzy Smorawiński, Andrzej Pokrywka           295
	13.1. Wprowadzenie 295
	13.2. Definicja dopingu 295
	13.3. Reguły antydopingowe                             296
	13.4. Analiza środków dopingujących 298
	13.5. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 299
	13.6. Medyczne aspekty stosowania środków dopingujących           301
	13.7. Steroidy anaboliczno-androgenne                       302
	13.8. Erytropoetyna 303
	13.9. Insulina                                     304
	13.10. Hormon wzrostu                                304
	13.11. Agoniści receptorów beta2-adrenergicznych                 304
	13.12. Modulatory hormonów i metabolizmu                    305
	13.13. Diuretyki 306
	13.14. Stymulanty                                   306
	13.15. Narkotyki                                    307
	13.16. Kanabinoidy 307
	13.17. Glikokortykoidy (glikokortykosteroidy, GKS)                308
	13.18. Beta-blokery (beta-adrenolityki) 309
	13.19. Nieświadome użycie substancji dopingujących               309
14. Podstawy genetyki wysiłku fizycznego – Małgorzata Żendzian-Piotrowska  315
	14.1. Wprowadzenie                                 315
	14.2. Geny warunkujące zdolność organizmu do wysiłku fizycznego      317
		14.2.1. Gen ACTN3                              317
		14.2.2. Gen ACE                                318
		14.2.3. Gen BDKRB2                             319
		14.2.4. Gen PPAR-alfa                             319
		14.2.5. Gen MSTN                               320
	14.3. Doping genowy                                 320
15. Fizjologia nurkowania – Marcin Baranowski                   323
	15.1. Historia nurkowania 323
	15.2. Wpływ ciśnienia wody na ciało człowieka 324
	15.3. Konsekwencje oddychania mieszaniną gazów pod zwiększonym ciśnieniem                                    325
	15.4. Czynność płuc podczas nurkowania z automatem oddechowym      327
	15.5. Fizjologia nurkowania na wstrzymanym oddechu              327
		15.5.1. Nurkowanie na wstrzymanym oddechu jako sport 327
		15.5.2. Fazy wstrzymania oddechu                      328
		15.5.3. Wymiana gazowa w trakcie wstrzymywania oddechu        329
		15.5.4. Odruch nurkowy                            330
		15.5.5. Wpływ wstrzymania oddechu na mózg                331
		15.5.6. Mechanizmy zapobiegające zgnieceniu klatki piersiowej na dużej głębokości 332
		15.5.7. Zagrożenia związane z nurkowaniem na wstrzymanym oddechu  333
Skorowidz   335