Idee i wartości w europejskim dziedzictwie aksjologicznym

• Druk: Kęty, 2023
• Seria / cykl: DAIMONION
• Autor: Ryszard Adam Podgórski
• Redakcja naukowa: Teresa Dziemińska
• Wydawca: Marek Derewiecki

Historia aksjologii pozwala na ukazanie dziedzictwa idei i wartości, które kształtowały europejską tożsamość. Jestem przeświadczony, że współczesna Europa potrzebuje na nowo odkryć swoje ideały i wartości, które określały jej tożsamość. Mówię tutaj o wartościach starożytnej Grecji: prawdy, dobra i piękna, ale mam też na myśli próbę zdefiniowania na nowo wartości chrześcijańskich: miłości, przebaczenia, pokoju, sprawiedliwości. Idee i wartości stanowią szlachetny budulec, na którym w historii Europy wznoszono katedry doskonałości określające człowieczeństwo człowieka. Wiek XX pokazał, jak idee i wartości są kruche, tzn. że bez stałego aksjologicznego wysiłku człowieka i samo człowieczeństwo człowieka zaczyna tracić „grunt pod nogami”. Dlatego jedność Europy wymaga oparcia na wartościach podstawowych, które określałyby tożsamość wspólnoty europejskiej. Określenie tych idei i wartości stanowi niełatwe zadanie, ale nie jesteśmy tutaj bezradni i bezbronni (…), ponieważ odwołując się do antycznej Grecji i pierwszych wieków chrześcijaństwa, możemy na nowo odczytać wartości, którymi może posługiwać się Wspólnota Europejska. Filozofia dobra zaproponowana przez Sokratesa i Platona może posłużyć za triadę klasyczną (dobro, piękno, prawda). Warto też odwołać się do triady aksjologicznej chrześcijaństwa (wiary, nadziei, miłości).

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Filozofia
• Redakcja: Teresa Dziemińska
• ISBN: 978-83-66941-61-8
• ISBN druku: 978-83-66941-46-5
• Liczba stron: 366

Pobierz spis treści»

Przedmowa 5
Wstęp 7
1. Cel badań 9
2. Metoda badań 9
3. Struktura książki 11
4. Wybrana bibliografia 13

I. Greckie i rzymskie dyskusje filozoficzne dotyczące idei i wartości 17
1. Początki dyskusji nad wartościami 17
2. Wartości w filozofii Sokratesa 21
3. Absolutyzacja dobra w filozofii platońskiej 30
4. Arystotelesowska filozofia wartości 45
5. Wartości w antycznych szkołach filozoficznych w III wieku p.n.e. 54
5.1. Filozofia wartości stoików 55
5.2. Wartości epikurejskie i cyrenejczyków 64
6. Filozofia wartości w Cesarstwie Rzymskim 66
6.1. Cyceron 67
6.2. Horacy 68
6.3. Seneka Starszy i Młodszy, temperantia jako próba wyjaśnienia filozofii wartości w cnotach kardynalnych 69
6.4. Marek Aureliusz 71

II. Idee i wartości świata chrześcijańskiego w średniowieczu 73
1. Wartości antyczne a nowe chrześcijańskie ich rozumienie 73
2. Patrystyka i rozwój chrześcijańskich wartości 84
3. Świat wartości Plotyna 87
4. Filozofia dobra św. Augustyna 90
5. Bonawentura i Duns Szkot o świecie wartości 93
6. Franciszkańska propozycja wartości 94
7. Filozofia wartości św. Tomasza z Akwinu 96
8. Wartości w epoce renesansu 104
9. Filozofia wartości jako droga wzajemnego uzupełnienia: mistyki i filozofii użyteczności 113
10. Wartości mistyków nadreńskich na przykładzie Jana Taulera 113

III. Myślenie jako powinność człowieka. Powstanie i rozwój aksjologii w Europie 122
1. Powstanie i rozwój filozofii nowożytnej 122
1.1. Niccolò Machiavelli 127
1.2. Giovanni Pico della Mirandola 129
1.3. Blaise Pascal 131
2. Ideały i wartości w idealizmie Immanuela Kanta 133
3. Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher 144
4. Wartości oświecenia francuskiego 147

IV. Myślenie o wartościach. Rozwój aksjologii w Europie 155
1. Aksjologia neokantyzmu 156
2. Rudolf Hermann Lotze 157
3. Alexius Meinong 160
4. Szkoła badeńska 161
5. Szkoła marburska 163
6. Szkoła wiedeńska 165
7. Wpływ wartości ekonomicznych na życie społeczne 172
8. Wartości utylitarne Jeremy’ego Benthama 176
9. Filozofia wartości Johna Stuarta Milla 178
10. Wartości heglowskie i neoheglowskie 183

V. Rozwój szkół aksjologicznych w Europie 195
1. Niemiecka szkoła aksjologiczna 195
1.1. Friedrich Nietzsche 196
1.2. Max Scheler 214
1.3. Nicolai Hartmann 222
1.4. Dietrich von Hildebrand 224
2. Aksjologia francuska 226
2.1. René Le Senne 226
2.2. Louis Lavelle 229
3. Rosyjska filozofia wartości 233
3.1. Fiodor Dostojewski 234
3.2. Lew Szestow (właśc. Jehuda Lejb Szwarcman) 240
3.3. Nikołaj Bierdiajew 246

VI. Polskie dziedzictwo aksjologiczne 255
1. Florian Znaniecki 255
2. Władysław Tatarkiewicz 258
3. Henryk Elzenberg 261
4. Kazimierz Twardowski 276
5. Tadeusz Czeżowski 278
6. Izydora Dąmbska 282
7. Roman Ingarden 289

VII. Współczesność… czyli czasy dramatyzmu aksjologicznego 303
1. Naturalistyczne paradygmaty wartości w filozofii 303
2. Pozytywistyczny wpływ na wartości współczesne 314
3. Scjentyzm jako naukowa wartość 317
4. Scjentyzm naturalistyczny… czyli kontestacja ducha ludzkiego 320
5. Naukowy scjentyzm naturalistyczny charakteryzujący wartości 324
6. Unia Europejska i wartości freudowsko­‑marksistowskie Altiero Spinelliego 326
7. Porzucone wartości Kościoła katolickiego 329

Zakończenie… czyli współczesny szkic do bilansu wartości ocalonych i porzuconych w XXI wieku 332
Bibliografia 339
Indeks nazwisk 354