Innowacje we współczesnej gospodarce
Dynamiczny rozwój gospodarki światowej odbywa się obecnie pod wpływem trzech wzajemnie warunkujących się trendów – globalizacji, rewolucji techno-logicznej i informatycznej. Pierwszy z nich, jako rozwinięcie ery fordyzmu, przyczynia się do obniżania kosztów transakcyjnych. Proces ten, jednak według wielu ekonomistów ogranicza możliwość stosowania i utrzymywania w długim okresie przewagi komparatywnej, opartej na niskich kosztach jednostkowych. Dotychczasowe obserwacje świadczą o tym, że kraje bazujące na tym czynniku są dynamicznie zastępowane przez inne. Pozostałe trendy – rewolucja technologiczna i informatyczna – umożliwiają z kolei transfer towarów i informacji na znaczne odległości przy zachowaniu niskiego poziomu kosztów, dostarczając niezbędnych ku temu rozwiązań informatycznych i telekomunikacyjnych. Zmiany technologiczne stanowią główną determinantę obecnego rozwoju ekonomicznego. Globalny popyt na nowe produkty jest wysoki i gwałtowanie rośnie. Gospodarki oparte na nowej wiedzy generują wysokie dochody i wyższą stopę zatrudnienia, w przeciwieństwie do struktur opartych na tradycyjnych przemysłach. Innowacje są źródłem postępu technologicznego. Uznawane są one aktualnie za najistotniejszy czynnik długofalowej konkurencji. Badania prowadzone w krajach OECD dowiodły, że od lat 70 ubiegłego wieku do chwili obecnej więcej, jak połowa wzrostu gospodarczego państw członkowskich była wynikiem innowacji i rosnącego udziału gospodarki opartej na wiedzy. Józef Schumpeter twierdził, że innowacja jest korzeniem dla ewolucji systemu ekonomicznego, głównym ogniwem zmian i kreatywnej destrukcji. Jest ona stosowana we wszystkich aspektach aktywności (działalności) przedsiębiorstw na marketingu począwszy, przez produkcję i na usługach kończąc. W tym rozumieniu koncepcja innowacji obejmuje nie tylko badania i rozwój, technologię i szkolenia, ale również marketing, projektowanie, zapewnienie jakości, finanse, logistykę, a w końcu proces zarządzania wymagany, aby spiąć te rozmaite zadania. Innowacje pełnią wiele niezmiernie istotnych funkcji o charakterze ekonomicz-nym, społecznym, techniczno-produkcyjnym i ekologicznym w kształtowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego miast i regionów. Innymi słowy działalność innowacyjna, czyli działalność ukierunkowana na wzrost skłonności do wprowadzania innowacji, jest dzisiaj koniecznością i nie można nie doceniać jej roli. Świadczą o tym, między innymi: rosnąca luka technologiczna w odniesieniu do innych regionów w kraju i za granicą, zmiany jakie dokonywane są pod wpływem procesów innowacyjnych, wysokie bezrobocie oraz wysoki stopień dekapitalizacji majątku trwałego. Tradycyjna teoria innowacji jest związana z przedsiębiorstwem. W koncepcji tej podmioty gospodarcze są egzogeniczne, a ich zdolność do zmian technologicznych endogeniczna. Co więcej, implementację nowych rozwiązań traktowano do lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku przez pryzmat procesu liniowego, choć obecnie wiemy, że są one kompleksem interakcji angażującym multiplikatywne związki między nauką, technologią, potencjalnymi producentami, konsumentami i konkurentami. Z kolei systemy innowacyjne stały się przedmiotem badań teoretyczno-empirycznych na przestrzeni ostatnich 20-25 lat. Podejście to skupia się na determinantach rozwoju i dyfuzji innowacji procesowych i produktowych. Jego istotą są, zatem relacje zachodzące między wewnętrznymi i zewnętrznymi uczestnikami systemu. Wnioski z prowadzonych badań świadczą, bowiem o tym, że podmioty produkcyjne osiągają większe sukcesy, kiedy są elementami intensywnej integracji sieciowej. Dynamizm i systemowość innowacji zostały opisane w nurtach teoretycznych określanych, jako szkoły ewolucyjna i neoschumpeterowska. Proces innowacyjny na poziomie przedsiębiorstwa jest uznawany w tych koncepcjach, jako układy aktywności, które są ze sobą powiązane przez wzajemne sprzężenia zwrotne. Innowacja jest natomiast rezultatem interaktywnego procesu uczenia, który angażuje często kilku aktorów z wewnątrz i spoza przedsiębiorstwa. Innowacja i jej dyfuzja stają się tym samym rezultatem interaktywnego i kolektywnego procesu sieciowego, personalnych i instytucjonalnych powiązań ewoluujących w czasie. Odpowiadają one w regionie na wyzwania stawiane przez „nową ekonomię”: globalizację i akcelerację zmian technologicznych, stwarzając tym samym szanse dla rozwoju gospodarczego w słabo rozwiniętych krajach i regionach. Główną hipotezą badawczą pracy stało się twierdzenie, że istnieją silne dywergencje przestrzenne i technologiczne w Polsce oraz innych gospodarkach rozwijających się, które oddziałują na kształtowanie innowacyjnej kultury przedsiębiorstw oraz organizacji. Zjawiska te obserwowane są zarówno na poziomie kraju, jak i jego regionów, co uzasadnia imperatyw uwzględniania zróżnicowanych determinant w programowaniu selektywnej i zdywersyfikowanej polityki innowacyjnej. Podstawowym celem badania była próba wskazania zróżnicowanych uwarunkowań organizacyjnych, lokalizacyjnych, technologicznych, a także w obszarze instytucji wsparcia, odpowiedzialnych za zróżnicowanie szeroko rozumianej innowacyjności w gospodarce Polski, jej regionach, czy przedsiębiorstwach. Ponadto Autorzy postawili sobie za cel zaprezentowanie szeregu innowacyjnych podejść w zakresie szeroko rozumianego strategicznego podejścia do zarządzania organizacją, w szczególności w odniesieniu do problematyki analizy strategicznej, zarządzania zasobami ludzkimi, czy innowacyjności kadr menedżerskich. Zaprezentowany układ pracy wynikał, z chęci ukazania wybranych problemów i parametrów uwarunkowań innowacyjności, istotnych dla gospodarki oraz funkcjonujących w niej podmiotów. Praca jest efektem studiów badawczych nad procesami innowacyjnymi, prowadzonych obecnie w wielu ośrodkach naukowych w Polsce, a w szczególności od szeregu lat realizowanych przez pracowników Uniwersytetu Szczecińskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego Układ strukturalny pracy podporządkowano postawionej hipotezie i celowi badawczemu. Opracowanie o charakterze teoretyczno-empirycznym składa się z osiemnastu rozdziałów, w których omówiono szereg różnorodnych problemów i kwestii szczegółowych. Przesłankami dokonanego doboru przedstawionej problematyki była z jednej strony chęć prezentacji zagadnień nowych, o stosunkowo trwałej wartości poznawczej, a z drugiej fakt, iż oddawana do rąk Czytelnika książka jest kolejnym opracowaniem dotyczącym problematyki innowacyjności, jakie przygotował zespół autorski, co bez wątpienia wpłynęło na zawartość oraz sposób ujęcia poszczególnych zagadnień prezentowanych w niniejszym opracowaniu.
