Język w zachowaniach społecznych

• Druk: Lublin, 2003
• Autor: Stanisław Grabias
• Wydawca: UMCS

Język umożliwia człowiekowi swoisty, właściwy tylko jemu sposób orientowania się w rzeczywistości. Buduje i utrwala grupy społeczne, organizuje interakcje między grupami i między członkami tych grup. Osnową książki jest właśnie poznawcza grupotwórcza i interakcyjna rola języka. Niniejsza książka jest próbą uporządkowania sądów na temat społecznego charakteru języka. Jest także własnym wkładem autora w ogólną refleksję na ten temat, wynikającym z długoletnich badań nad socjolektami i nad funkcjonowaniem języka w życiu społecznym. Autor oddając tę książkę do rąk Czytelników ma nadzieję, że wniesie ona wkład do teorii językowej komunikacji, ale przede wszystkim, być może, wyzwoli głębszą refleksję nad fenomenem języka u tych osób, dla których obcowanie ze słowem wpisane jest w zakres ich zawodu. To przede wszystkim oni musza zrozumieć język i umieć się nim posługiwać w przeróżnych sytuacjach życia społecznego.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 83-227-1039-9
• ISBN druku: 978-83-227-9122-6
• Liczba stron: 384

Wstęp	9

I. Socjolingwistyka czy socjologia języka?	13

	1. Od lingwistyki strukturalnej do socjolingwistyki	17
		1.1. Systemy językowe w systemie języka narodowego	23
		1.2. Od języków do aktów mowy	29
		1.3. Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna	33
	2. Od etnolingwistyki do socjologii języka	40
		2.1. Pojęcie "zachowania językowego"	40
		2.2. Język – myślenie – rzeczywistość. Teza Herdera i teoria Humboldta	41
		2.3. Etnolingwistyka. Hipoteza Sapira-Whorfa. Koncepcja Bernsteina	46
			2.3.1. Hipoteza Sapira-Whorfa	47
			2.3.2. Rozwinięte i ograniczone kody językowe. Teza B. Bernsteina	48
		2.4. Socjologia języka i przedmiot jej badań. Koncepcja Fishmana	55
			2.4.1. Opisowa socjologia języka	56
			2.4.2. Historyczna socjologia języka	59
			2.4.3. Stosowana socjologia języka	60
	3. Socjologia języka a socjolingwistyka	61

II. Polska myśl socjolingwistyczna	63

	1. Opis i wyjaśnienie procesów społecznych i językowych	69
		1.1. Zjawiska społeczne jako tło dla interpretacji procesów językowych	69
			1.1.1. Postrzeganie zjawisk społecznych w badaniach historyczno-językowych	70
			1.1.2. Asymilacja a akomodacja zjawisk językowych w skali makrospołecznej	71
			1.1.3. Kontakty językowe – bilingwizm	72
			1.1.4. Odmiany polszczyzny	77
			1.1.5. Dialektologia socjologizująca	79
			1.1.6. Dialektologia miejska	80
			1.1.7. Badania nad socjolektami	81
		1.2. Język jako narzędzie do wyjaśniania zjawisk społecznych	84
			1.2.1. W poszukiwaniu dziedzictwa kulturowego – etnolingwistyczne badania nad folklorem	84
			1.2.2. Język jako forma myślenia – językowy obraz świata	86
			1.2.3. Język a komunikacja społeczna	90
		1.3. Język i zjawiska społeczne jako korelujące elementy komunikacji	92
			1.3.1. U początków polskiej socjolingwistyki	92
			1.3.2. Socjolingwistyka – metoda opisu języków i zachowań językowych	98
	2. Postulowanie zachowań językowych	103
		2.1. Kultura słowa	104
		2.2. Polityka językowa – język jako narzędzie sterowania społecznego	107

III. Język w uwarunkowaniach społecznych. Socjolekty	111

	1. Pojęcie socjolektu	111
	2. Socjolekty w kontaktach społecznych	113
		2.1. Socjolekty w społecznych układach komunikacyjnych	113
			2.1.1. Wspólnota komunikatywna jako grupa społeczna	113
			2.1.2. Język narodowy i jego funkcje	114
			2.1.3. Odmiany języka narodowego. Dialekty i socjolekty	119
			2.1.4. Style i ich rejestry	120
		2.2. Socjolekty w obrębie języka narodowego	124
		2.3. Socjolekty jako indeksy struktury społeczeństwa	133
		2.4. Grupotwórcze funkcje socjolektów	135
	3. Lingwistyczne interpretacje socjolektalnych odmian języka	136
		3.1. Klasyfikacje socjolektów	136
		3.2. Terminy stosowane na oznaczenia socjolektów	138
	4. Socjolekty języka polskiego, ich struktura i funkcje	142
		4.1. Z historii polskich socjolektów	142
		4.2. Typologia socjolektalnych odmian polszczyzny	145
			4.2.1. Zawodowość a ekspresywność	146
			4.2.2. Tajność	155
		4.3. Kreowanie obrazu rzeczywistości	160
			4.3.1. Świat w podstawowym zasobie leksykalnym polszczyzny i w socjolektach	161
			4.3.2. Człowiek w podstawowym zasobie leksykalnym polszczyzny i w socjolektach	168
			4.3.3. Wartościowanie rzeczywistości w podstawowym zasobie leksykalnym polszczyzny i socjolektach	177
		4.4. Językowa struktura socjolektów	198
			4.4.1. Pojemność repertuarów językowych	198
			4.4.2. Neologizm jako narzędzie w badaniu socjolektów	200
		4.5. Leksyka socjolektalna jako tworzywo dla polszczyzny potocznej i języka ogólnego	239

IV. Społeczne uwarunkowania zachowań językowych. Z teorii interakcji	245

	1. Zachowania ponadjęzykowe i ich uwarunkowania	245
		1.1. Pojęcie interakcji	248
			1.1.1. Zachowanie jako znak	249
			1.1.2. Warunki kreowania zachowań	250
			1.1.3. Warunki odbioru zachowań	251
			1.1.4. Sytuacja jako czynnik warunkujący zachowania	255
			1.1.5. Intencja jako składnik procesu interakcji	256
	2. Zachowania językowe i ich uwarunkowania. Z teorii dyskursu	258
		2.1. Między wolnością a koniecznością	258
		2.2. W poszukiwaniu reguł dyskursu	264
			2.2.1. Społeczne uwarunkowania nadawcy	266
			2.2.2. Społeczna pozycja odbiorcy	268
			2.2.3. Sytuacja użycia języka	282
			2.2.4. Cel wypowiedzi	289
		2.3. Indywidualizacja zachowań jako czynnik wariancji językowych przebiegów interakcyjnych	313
	3. Aplikacyjne aspekty teorii zachowań językowych	316
		3.1. Pojęcie sprawności komunikacyjnej	316
			3.1.1. Sprawność komunikacyjna a możliwości nadawcy. Pojęcie sprawności systemowej	317
			3.1.2. Sprawność komunikacyjna a społeczna ranga odbiorców. Pojęcie językowej sprawności społecznej	320
			3.1.3. Sprawność komunikacyjna a sytuacja językowa. Pojęcie językowej sprawności sytuacyjnej	320
			3.1.4. Sprawność komunikacyjna a cel wypowiedzi. Pojęcie językowej sprawności pragmatycznej	322
		3.2. Minimalizacja systemu komunikacyjnego polszczyzny	323
			3.2.1. O zasadach minimalizacji zasobu leksykalnego	327
			3.2.2. O minimum gramatycznym	332
			3.2.3. O minimalizacji językowych układów interakcyjnych	334

Summary	337
Skróty źródeł i kwalifikatorów	341
Bibliografia	343
Indeks nazwisk	371
Contens	379