Klątwa Rzecz o ludowej magii słowa

• Druk: 2020
• Autor: Anna Engelking
• Wydawca: Oficyna Naukowa

Czym jest ludowy rytuał klątwy? Anna Engelking, etnografka i etnolingwistka z Instytutu Slawistyki PAN, szuka odpowiedzi na to pytanie, analizując magiczne mówienie-działanie w kontekście ludowej mitologii i religii, wartości i norm społecznych. Rozmowy o przeklinaniu ? symbolicznym zabijaniu słowem ? jakie przeprowadziła z kilkudziesięcioma mieszkańcami wsi polskich i białoruskich, prowadzą ją do odkrycia „mitu o klątwie”, czyli ludowej opowieści o kondycji ludzkiej wyznaczanej przez opozycję dobra i zła, życia i śmierci, upadku i wyzwolenia. W tę opowieść wpisane jest także „lustrzane odbicie” klątwy - błogosławieństwo.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Socjologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-64363-57-3
• ISBN druku: 978-83-7459-112-6
• Liczba stron: 363

Spis Treści

Wykaz skrótów /11
Przedmowa do wydania drugiego /15
Wprowadzenie. Temat, Źródła, metoda /17

Część  pierwsza. MAGIA

Rozdział 1. Magia: słowo, termin, pojęcie. Poszukiwanie znaczeń /25
Magia – ujęcie językoznawcze /26
Perspektywa obserwatorów /26
Z dziejów pojęcia. Od magów do magii /26
Słowo magia we współczesnej polszczyźnie /28
Perspektywa podmiotów magii. Zarys pojęcia w słowiańskiej kulturze ludowej /34
Magia – ujęcie antropologiczne /39
Kłopoty z definicji /39
Próby definiowania: między działaniem a światopoglądem /42

Rozdział 2. Magia ludowych rytuałów słownych /49
Magia słowa: teoria /49
Ujęcie językoznawcze, czyli magiczna funkcja języka /49
Ujęcie antropologiczne, czyli język magiczny /56
Uszczegółowienie, czyli ludowy rytuał słowny /72
Magia słowa: praktyka. Wprowadzenie w magię słowa w kulturze ludowej /75

Część  druga. KLĄTWA

Rozdział 3. Pole pojęciowe ‘klęcia’ /99
Klątwę rzucać. ‘KLĘCIE1’, czyli PRZEKLĄĆ i PRZEKLĘCIE /101
Klątwą wyłączyć ze społeczności. ‘KLĘCIE2’, czyli WYKLĄĆ i WYKLĘCIE /107
Klnąc  zaczarować. ‘KLĘCIE3’, czyli ZAKLĄĆ i ZAKLĘCIE /110
Używać przekleństw. ‘KLĘCIE4’, czyli PRZEKLINA Ć i PRZEKLEŃSTWO (PRZEKLINANIE) /113
Pod klątwą zobowiązywać. ‘KLĘCIE5’, czyli ZAKLINAĆ i ZAKLINANIE /126
Pod klątwą zapewniać. ‘KLĘCIE6’, czyli ZAKLINAĆ SIĘ i ZAKLINANIE SIĘ (PRZYSIĘGANIE) 128
Podsumowanie /134

Rozdział 4. Ludowy rytuał klątwy /138
Klątwa rodzicielska /138
W poszukiwaniu struktury rytuału /138
Obiekt rytuału /143
Wykonawca rytuału /146
Sprawca rytuału /158
Podsumowanie /163
Exemplum, czyli historia prawdziwa córki przeklętej przez matkę /165
Odwrotność klątwy rodzicielskiej: klątwa dziecka /185
Klątwy innych osób /199

Rozdział 5. Semantyka klątwy /224
Struktura językowa dyrektyw magicznych /224
Wypowiedzenia żądająco-życzące /225
Wypowiedzenia zaklinająco-życzące /229
Formuły typu bodaj cię Pan Bóg skarał /229
Formuły typu bodajeś zdechł /235
Inne formuły w funkcji klątwy /237
Budowa semantyczna przeklęcia /237
Zawartość treścciowa formuł klątwy /241
Kara boża, czyli sprawca klątwy jako jej egzekutor /242
Przypadek szczególny: Matka Boska /249
Diabeł pod różnymi postaciami jako egzekutor klątwy /251
Los przeklętego /257
Choroba /257
Śmierć/264
Niedola /270

Rozdział 6. Od przeklęcia do odklęcia /274
Dalsze losy przeklętego, czyli trwanie klątwy /274
Możliwości odklęcia /280

Zakończenie /291
Podsumowanie /291
Dalsze pytania badawcze /294

ANEKS. Rytuał błogosławieństwa w kulturze ludowej, czyli udzielanie dóbr za pomocą słowa /299
Rozmówcy /319
Literatura /325
Contents /343
Summary /347
Indeks osób /355