Korespondencja Fryderyka Chopina 1838-1839. Tom 2, część 2
Drugi z trzech tomów korespondencji Fryderyka Chopina, bogato ilustrowany, m.in. autografami listów, opatrzony indeksami, wykazami źródeł, miscellaneami, bibliografią i notami biograficznymi postaci związanych z artystą.
Kryterium podziału listów stanowią najważniejsze cezury w życiu i działalności twórczej Chopina. Jest to
korespondencja związana z latami młodzieńczymi kompozytora oraz z okresem spędzonym za granicą po upadku powstania listopadowego aż do przyjazdu Chopina do Paryża wczesną jesienią 1831 roku, jak również z początkiem stałych letnich pobytów kompozytora w posiadłości George Sand w Nohant.
Tom pierwszy, wydany przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2009, obejmował listy Chopina pisane od grudnia 1816 do września 1831 roku.
Tom drugi ukazuje się w dwóch woluminach, które obejmują:
część 1 — listy pisane od listopada 1831 do września 1838 roku,
część 2 — listy pisane od listopada 1838 do maja 1839 roku.
Listy zawarte w 1. części drugiego tomu Korespondencji Fryderyka Chopina dokumentują pierwsze lata pobytu Chopina w stolicy Francji, kiedy nikomu nieznany kompozytor-pianista z Warszawy, dzięki talentom towarzyskim oraz rosnącemu uznaniu dla jego twórczości i sztuki pianistycznej, zdobywał stopniowo miejsce w kręgu paryskiej elity artystycznej i polskiej Wielkiej Emigracji. Duże zainteresowanie badaczy budzą listy, które świadczą o przyjacielskich kontaktach Chopina z wybitnymi kompozytorami niemieckimi – Felixem Mendelssohnem Bartholdym i Robertem Schumannem. Szczególne znaczenie ma korespondencja z Marią Wodzińską i jej matką, będąca świadectwem rodzącego się uczucia Chopina do Marii i związanych z nią planów małżeńskich, które miały ostatecznie przynieść Fryderykowi bolesne rozczarowanie. W tym kontekście pojawia się słynne, lapidarne wyznanie George Sand pod adresem Chopina: „On vous adore”, zapowiadające nowy, a zarazem najważniejszy rozdział w jego doświadczeniach uczuciowych.
Listy zawarte w 2. części drugiego tomu Korespondencji Fryderyka Chopina dokumentują niezwykle ważne doświadczenie w życiu kompozytora, jakim była podróż na Majorkę z George Sand i jej dziećmi. Są tu m.in. listy do Juliana Fontany, będące kroniką majorkańskich wrażeń Chopina, opisem okoliczności powstania jednego z jego najsłynniejszych dzieł – cyklu Preludiów op. 28, a także świadectwem dramatycznego zaostrzenia się choroby artysty pod koniec pobytu w Valldemossie i podczas powrotnego rejsu do Barcelony. Ta część korespondencji dotyczy długiej rekonwalescencji Chopina w Marsylii pod troskliwą opieką George Sand, która właśnie wtedy podjęła ważną decyzję dotyczącą przyszłości swego związku z kompozytorem, zabierając go na pierwszy letni pobyt w Nohant. W tym okresie też jej nagła fascynacja Chopinem, o czym pisała w słynnym liście-rzece do Wojciecha Grzymały (zob. Miscellanea), przeobraziła się w stałe i głębokie uczucie, które zaważyło nie tylko na życiu artysty, lecz również na jego twórczości.
NAGRODY
Tom 2 książki Korespondencja Fryderyka Chopina 1831-1839 otrzymał:
NAGRODĘ GŁÓWNĄ im. Księdza Edwarda Pudełki przyznaną przez Stowarzyszenie Wydawców Szkół Wyższych,
WYRÓŻNIENIE w konkursie Najpiękniejsza Książka Roku 2017 przyznane przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek,
WYRÓŻNIENIE w konkursie ACADEMIA 2018 dla najlepszej publikacji akademickiej i naukowej za opracowanie edytorskie.
*********
Correspondence of
Fryderyk Chopin. Volumen 2 (1838-1839), part 2
The second volume of correspondence of Fryderyk Chopin, richly illustrated with autographs of letters, including indexes, miscellanea, bibliography and biographical notes of the people related to the artist. It includes the correspondence from the composer’s youth and the time spent abroad after the fall of the November Uprising, until Chopin’s arrival in Paris in the early autumn of 1831, as well as his first regular summer stays in George Sand’s house in Nohant.
*********
Zofia Helman (ur. 1937) – polska muzykolog, honorowy członek Związku Kompozytorów Polskich. W latach 1954–1959 studiowała muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Zofii Lissy, w 1967 roku obroniła pracę doktorską Technika dźwiękowa w utworach Karola Szymanowskiego, a w 1980 roku habilitowała się na podstawie książki Neoklasycyzm w muzyce polskiej XX wieku. Od 1991 jest profesorem.
W latach 1959-2007 pracowała w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, którego dyrektorem była w latach 1991–1996. Gościnnie wykładała w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zakładzie Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Akademii Muzycznej w Krakowie oraz na uniwersytetach w Moguncji, Ljubljanie, Genewie i w Konserwatorium w Pekinie. Członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN (od 1981). Zasiada w Zarządzie Fundacji im. Karola Szymanowskiego (od 1996). Brała lub bierze udział w pracach komitetów redakcyjnych „Polish Art Studies”, „Théâtre, Opéra, Ballet” (Paryż), „Przeglądu Muzykologicznego” i Encyklopedii Muzycznej PWM. Członek wielu stowarzyszeń muzycznych i muzykologicznych, m.in.: International
Musicological Society, Robert-Schumann-Gesellschaft w Düsseldorfie, Gesellschaft für Musikforschung w Kassel, Société Internationale d’Histoire Comparée du Théâtre, de l’Opéra et du Ballet, Związku Kompozytorów Polskich, Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Towarzystwa Muzycznego im. Karola Szymanowskiego w Zakopanem, Collegium Invisibile.
Za działalność naukową została uhonorowana m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1983), Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej II stopnia (1986), Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1988), Nagrodą „Clio” Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego (2000), Nagrodą im. Karola Szymanowskiego (2002), Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2008), honorowym członkostwem Związku Kompozytorów Polskich (2009).
Autorka książek: "Neoklasycyzm w muzyce polskiej XX wieku" (Kraków, PWM 1985), "Roman Palester. Twórca i dzieło" (Kraków, Musica Iagellonica 1999), współautorka nowego wydania "Korespondencji Fryderyka Chopina" (wspólnie ze Zbigniewem Skowronem i Hanną Wróblewską Straus): t. 1, 1816–1831 (Warszawa 2009), t. 2, cz. 1 i 2, 1831-1839 (Warszawa 2017)).
*****
Zbigniew Skowron (ur. 1950) – polski muzykolog, od 1990 roku profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, tłumacz, badacz biografii i epistolografii Fryderyka Chopina i twórczości Witolda Lutosławskiego. Doktoryzował się w 1986 na podstawie rozprawy Dzieło, twórczość, percepcja – w refleksji wybranych przedstawicieli awangardy muzycznej drugiej połowy XX wieku, a habilitował w 1994 roku na podstawie rozprawy Geneza i rozwój nowej muzyki w Stanach Zjednoczonych. Prócz ścieżki muzykologicznej zdobył magisterium filologii polskiej (pod kierunkiem prof. Andrzeja Lama) oraz teorii muzyki przy Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (pod kierunkiem prof. Włodzimierza Kotońskiego). W 2001 roku został redaktorem naczelnym „Przeglądu Muzykologicznego” – rocznika Instytutu Muzykologii UW (ostatni zeszyt nr 10 wydany został w 2015). Od 2016 roku dyrektor Instytutu Muzykologii UW.
Jego zainteresowania naukowe obejmują dzieje nowożytnej myśli o muzyce, estetyczne aspekty twórczości muzycznej drugiej połowy XX wieku, twórczość Witolda Lutosławskiego oraz biografistykę i epistolografię chopinowską.
Autor książek: "Teoria i estetyka awangardy muzycznej drugiej połowy XX wieku" (Warszawa 1989, II wyd. 2013, III wyd. 2016), "Nowa
muzyka amerykańska" (Kraków 1995, II wyd. 2012), "Myśl muzyczna Jeana-Jacques’a Rousseau" (Warszawa 2010). Redaktor prac zbiorowych: "Styl i estetyka twórczości Witolda Lutosławskiego" (Kraków 2000), "Lutosławski Studies" (Oksford 2001), "Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i teraźniejszości" (Kraków 2007). Wydał edycje krytyczno-źródłowe: "Witold Lutosławski, Zapiski" (Warszawa 2008), "Lutosławski on Music" (Lanham, Maryland 2007), "Witold Lutosławski, O muzyce. Pisma i wypowiedzi" (Gdańsk 2012), "Korespondencja Fryderyka Chopina" (wspólnie z Zofią Helman i Hanną Wróblewską Straus): t. 1, 1816–1831 (Warszawa 2009), t. 2, cz. 1 i 2, 1831-1839 (Warszawa 2017).
*****
Hanna Wroblewska-Straus – polska historyk sztuki. Kustosz i kierownik Muzeum w Towarzystwie im. Fryderyka Chopina. Jej publikacje wielokrotnie ukazywały się w "Roczniku Chopinowskim", ale również i w "Ruchu Muzycznym". Dzięki jej pomocy w 1976 roku ustalono, że na terenie NRD znajdował się długo poszukiwany obraz autorstwa Ambrożego Miroszewskiego z 1829 roku, przedstawiający Izabelę, siostrę Fryderyka Chopina.
Wybrane publikacje: "Chopin i jego ziemia" (z J. Kańskim i A. Zborskim, Intrepress, 1979), "Bliskie naszemu sercu pamiątki chopinowskie" (katalog, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, 1980), "A więc konkurs. Wspomnienia twórcy Międzynarodowych Konkursów Chopinowskich" (z Jerzym Żurawlewem, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina / Wyd. Ministerstwa Kultury i Sztuki, 1995), "Korespondencja Fryderyka Chopina" (wspólnie z Zofią Helman i Zbigniewem Skowronem): t. 1, 1816–1831 (Warszawa 2009), t. 2, cz. 1 i 2, 1831-1839 (Warszawa 2017).
247. Fryderyk Chopin i George Sand do Wojciecha Grzymały w Paryżu, [Port-Vendres, 1 listopada 1838] 743
248. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Palma, po 8 listopada, a najpóźniej 15 listopada 1838] 748
249. Do Camille’a Pleyela w Paryżu, Palma [Establiments], 21 listopada 1838 757
250. Do Juliana Fontany w Paryżu, Palma [Establiments], 3 grudnia [1838] 762
251. Do Wojciecha Grzymały z niekompletnym dopiskiem George Sand, [Establiments], 3 grudnia [1838] 769
252. George Sand do Wojciecha Grzymały w Paryżu z dopiskiem Fryderyka Chopina, [Establiments lub Palma, ok. 9 grudnia 1838] 777
253. Do Juliana Fontany w Paryżu, Palma, 14 grudnia 1838 784
254. Do Juliana Fontany w Paryżu, Palma [Valldemossa], 28 grudnia 1838 786
255. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Valldemossa, 22 stycznia 1839] 793
256. Do Camille’a Pleyela w Paryżu, Valldemossa, 22 stycznia 1839 796
257. Do Heinricha Alberta Probsta w Paryżu, [Valldemossa], 22 stycznia 1839 801
258. Do Juliana Fontany w Paryżu, Marsylia, 2 marca 1839 804
259. Do Camille’a Pleyela w Paryżu, Marsylia, 12 marca 1839 810
260. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Marsylia, 12 marca 1839] 815
261. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu (niekompletny) z dopiskiem George Sand, Marsylia, 12 [marca 1839] 821
262. Do Juliana Fontany w Paryżu, Marsylia, 17 marca 1839 829
263. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu, Marsylia, [27] marca [1839] 833
264. Do Bazile’a Canuta w Palmie, Marsylia, 28 marca 1839 838
265. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Marsylia, koniec marca 1839] 842
266. Hector Berlioz do Fryderyka Chopina w Marsylii,
[Paryż, krótko po 1 kwietnia 1839] 846
267. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu z dopiskiem George Sand, Marsylia [11 kwietnia] 1839 849
268. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu z dopiskiem George Sand, Marsylia, 12 kwiet[nia] 1839 857
269. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu z dopiskiem George Sand, [Marsylia, 15 lub 16 kwietnia 1839] 862
270. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Marsylia, po 16 kwietnia 1839] 868
271. Do Juliana Fontany w Paryżu, [Marsylia], 25 [kwietnia] 1839 872
272. Do Wojciecha Grzymały w Paryżu z dopiskiem George Sand, Marsylia, 21 maja 1839 876
LISTY ZAGINIONE, OPUBLIKOWANE W STRESZCZENIACH 881
S3. Antonio Pacini do Fryderyka Chopina w Paryżu,
[Paryż, przed 18 listopada 1831 – pierwsza połowa lutego 1832] 881
S4. Ludwik Broel Plater do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, przed 18 listopada 1831 – pierwsza połowa lutego 1832] 882
S5. Alexandre de Moriolles do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 26 listopada 1831] 883
S6. Ferdinando Paër do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 28 listopada 1831 885
S7. Johann Peter Pixis do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, przed 25 lutego 1832] 886
S8. Alexandrine de Moriolles do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, krótko po 25 lutego 1832] 887
S9. Joseph L. Blahetka do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 11 kwietnia 1832 888
S10. Adam Jerzy Czartoryski do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, po 30 kwietnia, a przed 7 czerwca 1832 lub od pierwszych dni września 1832 do około 25 stycznia 1833] 889
S11. Filip Kincel (Künzel) do Fryderyka Chopina w Paryżu, Drezno, 23 października 1832 890
S12. Gustave de Montebello do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, grudzień 1832] 892
S13. Paul Mendelssohn Bartholdy do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 4 stycznia 1833 894
S14. Amélie Lassabathie do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 23 października [1833] 895
S15. Ludwik Wołowski do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – pierwszy kwartał 1835] 896
S16. Eliza Brzozowska do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – 23 września 1836] 898
S17. Pierre Érard do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – 23 września 1836] 899
S18 Émilie de Flahaut do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – 23 września 1836] 901
S19. Sophie Léo do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – koniec czerwca 1836] 903
S20. Antonio Pacini do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, czerwiec 1833 – 23 września 1836] 904
S21. Françoise Bobée do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, pierwsze miesiące 1834] 905
S22. Louis? Galloux do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 12 maja 1834 907
S23. Marie Pleyel do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 14 sierpnia 1834 908
S24. Amélie Lassabathie do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, wrzesień 1834 – kwiecień 1836] 909
S25. Frédérique Planat de la Faye do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 4 grudnia [1834] 910
S26. Frédérique Planat de la Faye do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 6 grudnia [1834] 911
S27. Zéphirine de Damas de Chastelleux do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, zapewne koniec 1834] 912
S28. Lina Freppa do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 1834 916
S29. Fanny Hensel do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż 1834] 917
S30. Henriette Barthélémy do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1834 lub 1835] 919
S31. Frédérique Planat de la Faye do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 1 stycznia 1835 920
S32. Ferdinand Hiller do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, przed 2 lutego 1835] 921
S33. Józef Bem do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 14 marca 1835 922
S34. Anna Czartoryska do Fryderyka Chopina w Paryżu,
[Paryż, przed 19? marca 1835] 923
S35. Lucjan Woroniecki do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, krótko po 19 marca 1835] 924
S36 Félicité Mouton de Lobau do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 9 kwietnia [1835] 926
S37. Ferdinand Hiller do Fryderyka Chopina w Paryżu, Berno, 9 lipca 1835 928
S38. Zofia Ossolińska do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 18 lipca 1835 933
S39. Caroline Mouton de Lobau do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 6 sierpnia 1835 934
S40. Antonia von Diller do Fryderyka Chopina w Tetschen (?) z dopiskiem Kathariny von Pereira-Arnstein, Heidelberg, 14 września [1835] 935
S41. Antonia von Diller do Fryderyka Chopina, [Heidelberg, krótko po 14 września 1835] 939
S42. Antonia von Diller do Fryderyka Chopina w Heidelbergu z podpisem Kathariny von Pereira-Arnstein, [Heidelberg, ok. 1 października 1835] 940
S43. Honorata Komarowa do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, październik 1835 – wiosna 1836] 941
S44. Friedrich (Bedřich) von Thun Hohenstein do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Tetschen (Dieczyn), październik – grudzień 1835?] 943
S45. Heinrich Wilhelm Ernst do Fryderyka Chopina w Paryżu, Rennes, 3 listopada 1835 945
S46. Adélaïde de Fürstenstein do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 28 grudnia 1835 946
S47. Bodo Albrecht von Stockhausen do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1835 – 23 września 1836] 948
S48. Antoni Teichmann do Fryderyka Chopina w Paryżu, Wiedeń, 1 marca 1836 949
S49. Joseph Hartmann Stuntz do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Monachium], 5 marca 1836 950
S50. Théodore Gudin do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 16 marca 1836 951
S51. Pierre Baillot do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 28 marca 1836 952
S52. Towarzystwo Politechniczne Polskie do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 30 maja 1836 953
S53. Theresia von Thun Hohenstein do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Tetschen (Dieczyn)], 6 czerwca 1836 955
S54. Camille de Courbonne do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1836–1837 lub później] 956
S55. Jules Apponyi do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 27 października 1836 (?) 959
S56. Pierre-Joseph Zimmermann do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1836–1838] 961
S57. Caroline Mouton de Lobau do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 13 września 1837 962
S58. Franz Oliver von Jenison zu Walworth do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż], 23 grudnia 1837 963
S59. Rodolphe I Apponyi do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1837–18 października 1838 lub nawet 1845] 964
S60. Louise Garat do Fryderyka Chopina w Paryżu,
[Paryż, przed 27 października 1838 lub po 11 października 1839] 967
S61. Thérèse Apponyi do Fryderyka Chopina w Paryżu,
[Paryż, krótko przed 27 października 1838] 969
S62. Emmanuel Arago do Fryderyka Chopina w Paryżu, [Paryż, 1838 lub później] 972
ANEKS 975
Noty biograficzne 976
ALKAN François Luguenot 976
Astolphe de CUSTINE Marie-Paule Rambeau 980
Laura CZOSNOWSKA Hanna Wróblewska-Straus 986
Julian FONTANA Zofia Helman 995
Auguste FRANCHOMME Sophie Ruhlmann 1031
Ferdinand von HILLER Zofia Helman 1045
Henryk JĘDRZEJEWICZ Hanna Wróblewska-Straus 1053
Franz LISZT Jean-Jacques Eigeldinger 1064
Camille PLEYEL Jean-Jacques Eigeldinger 1071
George SAND Marie-Paule Rambeau 1075
Maurice SAND Marie-Paule Rambeau 1091
Solange CLÉSINGER Marie-Paule Rambeau 1094
WODZIŃSCY Zofia Helman 1097
Michalina ZALESKA Hanna Wróblewska-Straus 1135
Zapowiedzi i recenzje koncertów Fryderyka Chopina oraz artykuły o jego kompozycjach (wybór z lat 1832–1839) 1146
Miscellanea 1246
George Sand do Wojciecha Grzymały, [Nohant, koniec maja 1838] 1246
Majorkańskie pianina Fryderyka Chopina Zbigniew Skowron 1266
Wokół daty urodzenia Fryderyka Chopina Hanna Wróblewska-Straus 1272
BIBLIOGRAFIA 1279
ŹRÓDŁA ILUSTRACJI 1313
INDEKS OSÓB I DZIEŁ 1317
INDEKS WAŻNIEJSZYCH MIEJSCOWOŚCI I INSTYTUCJI 1384
INDEKS ZAGINIONYCH LISTÓW CHOPINA I DO CHOPINA
WZMIANKOWANYCH W KORESPONDENCJI 1395
