Lach serdeczny

• Druk: Kraków, 2013
• Autor: Adam Świątek
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Praca oparta została na rezultatach rozległej kwerendy archiwalnej i bibliotecznej, skonfrontowanej z dziełami malarskimi Jana Matejki. Adam Świątek dokonał wnikliwej analizy ich zawartości, trafnie zinterpretował znaczenie symboliczne poszczególnych dzieł i postaci historycznych wprowadzonych przez Matejkę do jego prac. Wskazał na zainteresowania słowiańskie Matejki oraz na jego wielce pozytywny stosunek do Rusi i Rusinów, zarówno w kontekście historycznym, jak i mu współczesnym. Ze względu na ogromne znaczenie twórczości Matejki w tworzeniu zrębów świadomości historycznej Polaków, interpretacja jego dzieł pozostaje ważnym elementem badania przemian spojrzenia naszych przodków, a także współczesnych na przeszłość.
Z recenzji dr. hab. Michała Baczkowskiego, prof. UJ
Praca Adama Świątka nie ogranicza się do wąsko pojętej problematyki malarstwa Matejki, można ją także potraktować jako przyczynek do dziejów formowania się polskiego poczucia tożsamości narodowej (a ściślej: pewnego jej aspektu). Chodzi o ten aspekt dziewiętnastowiecznego polskiego nacjonalizmu, który wyrastając z pojęć i wyobrażeń wytworzonych w obrębie i na potrzeby wieloetnicznej Rzeczypospolitej, wyrażał się w dążeniu do odzyskania zakwestionowanych w warunkach zaborów własnych praw i odwoływał się do ideologii narodowej, ale zarazem próbował ściśle reglamentować granice jej obowiązywania. Nie był skłonny do akceptacji faktu powstania i rozwoju nowych narodów, traktując społeczności, zgłaszające takie aspiracje, najczęściej z mniej lub bardziej zdecydowaną wrogością, a co najwyżej - z poczuciem nacechowanego protekcjonalnie patriarchalizmu. Postawa Matejki tu właśnie się mieściła, choć wyróżniała ją wybitna skłonność do łagodzenia napięć i gestów pojednawczych. Charakterystyczne dla niej było jednak też niedostrzeganie, że wobec daleko dalej idących aspiracji społeczności ruskiej (czy najbardziej aktywnych odłamów jej elit) są to działania niewystarczające i pojmowane jako gesty bez pokrycia.
Z recenzji dr. hab. Henryka Słoczyńskiego

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Kultura i sztuka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-233-3639-6
• ISBN druku: 978-83-233-3639-6
• Liczba stron: 212

Wstęp  7

Rozdział I. Jan Matejko a sytuacja społeczno-polityczna Rusinów w XIX wieku	21

Rodzina Matejki  23
Idee słowianofilskie  26
Stosunki polsko-ruskie w czasach młodości Matejki  29
Program federacyjny  32
Jan Matejko wobec dziedzictwa unii lubelskiej  34
Znajomość Matejki z Marianem Gorzkowskim  38
Prześladowania unitów na Chełmszczyźnie i Podlasiu  40
Matejko wobec postaw rusofilskich w Galicji  43
Delegacja do Watykanu celem ofiarowania papieżowi Jana Sobieskiego pod Wiedniem  46
Obchody 1000-lecia śmierci św. Metodego i pielgrzymka do Welehradu  51
Afera z „Minutą”  55
Platon Kostecki i Jan Matejko – pokrewieństwo myśli  56
W hołdzie wieszczowi  59
Ikony do cerkwi św. Norberta w Krakowie  63
Wizyta we Lwowie  64
Rusini a śmierć Matejki  70

Rozdział II. Ruś w historiozoficznej wizji Jana Matejki	73

Tematyka ruska w twórczości Jana Matejki – uwagi wstępne 75
Wspólnota słowiańska  78
Ruś Kijowska  81
Przyłączenie Rusi Czerwonej do Królestwa Polskiego  87
Jadwiga, Jagiełło, Witold  91
Od unii lubelskiej do unii brzeskiej  98
Kozacy – sojusznicy czy wrogowie?  106
Jan III Sobieski – król Rusin  118
Wernyhora  121
Polska, Ruś i Litwa pod zaborami  127
Twórczość sakralna  130
Próba podsumowania  135

Rozdział III. Recepcja twórczości Jana Matejki	139

Matejko – architekt świadomości historycznej Polaków  141
Opinie Polaków współczesnych Matejce  144
„Obce głosy o Matejce”  151
Artyści ruscy wobec Matejki  154
Ruscy uczniowie Matejki a malarstwo historyczne  158
Kontynuatorzy Matejkowskiej wizji Rusi czy współtwórcy mitu?  161
Transmisja Matejkowskiej wizji dziejów a społeczeństwo galicyjskie  172

Zakończenie  177
Bibliografia  181
Spis ilustracji  197
Indeks osobowy  201
Summary: „Lach serdeczny”. Jan Matejko and Ruthenians  209