Międzynarodowy obrót bronią konwencjonalną
WSTĘP
Handel bronią stał się instrumentem realizacji polityki państwa. Należy go postrzegać jako element szerszej koncepcji geostrategicznej, której celem jest zabezpieczenie interesów państwa oraz jego sojuszników. W dużej mierze stanowi także zabezpieczenie interesów ekonomicznych, które łączą się z działalnością przedsiębiorstw zbrojeniowych operujących w warunkach wysokiej konkurencji funkcjonującej na wolnym rynku. Także polityka państwa względem reglamentacji broni na poziomie międzynarodowym może mieć wpływ na dostępność broni wśród społeczeństwa, a tym samym powodować – w przypadku braku odpowiedniej kontroli – patologie, które mają wpływ na jego
bezpieczeństwo wewnętrzne. Należy także zwrócić uwagę na skutki negatywne związane z ekonomią przemocy stosowaną przez zorganizowane grupy przestępcze oraz organizacje o charakterze militarnym. Proliferacja broni konwencjonalnej, a zwłaszcza broni typu SA/LW, ma zasadnicze znaczenie w kwestii zaopatrywania lokalnych konfliktów zbrojnych, co oddziałuje zarówno na ich trwanie, jak i eskalacje.
Przez całą drugą połowę XX wieku badacze koncentrowali się na kwestii kontroli zbrojeń, dostrzegali zagrożenie, jakie niesie ze sobą proliferacja broni nuklearnej. Kwestie dotyczące handlu bronią, której ze względu na zastosowaną technologię, jak również siłę rażenia, nie możemy zaliczyć do broni typu ABC, zostały zepchnięte na boczny tor i postrzegane były jako sprawy drugorzędne. Dopiero po zakończeniu tak zwanej zimnej
wojny badacze skierowali swoje zainteresowanie ku rozpoznaniu nowych zagrożeń. Wśród dostrzeżonych problemów znajdowały się kwestie dotyczące dozbrajania poszczególnych państw dzięki kwitnącemu handlowi bronią, z którego największy zysk czerpały państwa dysponujące rozwiniętym przemysłem zbrojeniowym. Obok legalnych źródeł pozyskiwania danego typu broni i uzbrojenia pojawił się groźny dla bezpieczeństwa przemyt broni i technologii podwójnego zastosowania. Z konsekwencji polityki państw szukających nowych rynków zbytu dla własnych przedsiębiorstw produkujących szeroki asortyment broni i sprzętu wojskowego korzystały również zorganizowane grupy przestępcze oraz siatki terrorystyczne . Warto dostrzec, że to, co postrzegane było jako nowy problem, wcale takim nie było. Handel bronią stanowił i dalej stanowi istotny element polityki państwa. Tak było w czasie zimnej wojny, gdy dwa bloki prześcigały się w wydatkach przeznaczonych na zbrojenia oraz we wspieraniu sojuszników posiadanych zarówno przez Stany Zjednoczone, jak Związek Radziecki na całym świecie. Od Ameryki Łacińskiej zaczynając, przez Afrykę, Europę, a na Azji kończąc, dostarczano broń tam, gdzie miała ona znaczenie istotne z punktu widzenia geostrategicznego. Ta sama broń była następnie odsprzedawana i używana w przeprowadzanych zamachach stanu, wojnach domowych czy ludobójstwie, jakie dotknęły zarówno Afrykę, Europę, jak i Azję.
Polityka państwa w zakresie handlu bronią nic nie straciła na znaczeniu i jest dzisiaj tak samo ważna, jak dawniej. Broń nadal stanowi instrument realizacji polityki państwa, a jej eksport bądź import powinniśmy postrzegać w kategoriach strategicznych. Dzisiaj bardziej niż w okresie bipolarnego konfliktu ta niezwykle delikatna materia, mająca wpływ na bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, ale również modelująca je na płaszczyźnie międzynarodowej, funkcjonuje w ramach przede wszystkim wolnego rynku . Przez to kwestie dotyczące prawa do samoobrony i posiadania broni przestają ograniczać się do określonych narodów, którym zarzucono promowanie tak zwanej kultury broni. Kwestie liberalizacji prawa dostępu do niej są dyskutowane na całym świecie i zamieniają się w globalną debatę między producentami broni, państwem i społeczeństwem. Analiza problematyki związanej przede wszystkim z aspektami społecznymi skłania do refleksji nad postrzeganiem broni jako narzędzia, które może sprowadzić zagrożenie. Często bowiem w toku prowadzenia pracy badawczej autor dochodził do wniosku, że o wiele częściej w wyobrażeniach dotyczących użytkowania broni dominują kwestie powiązane z debatą dotyczącą praw do jej posiadania i roli społecznej, jaką ona pełni w społeczeństwach, w których nastąpiło znaczne jej nagromadzenie i upowszechnienie. Widać bowiem w poszczególnych publikacjach postawę autora wobec omawianej kwestii, co widoczne jest w interpretacji negatywnych zjawisk związanych z proliferacją broni. Merytoryczna debata na temat kontroli broni prowadzona jest przede wszystkim w środowisku naukowym, należy zgodzić się jednak z twierdzeniem, że eksplozja zainteresowania tematem w społeczeństwach państw zachodnich powodowana jest zazwyczaj chwilowym kryzysem poczucia bezpieczeństwa, które zaburzone jest incydentami związanymi z jej użyciem. Każdy przypadek nagłośniony w mediach wywoływał powrót do debat o problemie jej nagromadzenia w zachodnich społeczeństwach i oscylował wokół problemu zagrożeń z tego powodu wynikających . Podobne dyskusje miały miejsce w przypadku afer związanych z nielegalnym handlem bronią bądź z przypadkami sprzedaży broni do krajów, gdzie broń może wywołać negatywne skutki w społeczeństwie bądź zagrozić stabilności całego regionu
