Muszę się trzymać prawa...

• Druk: Warszawa, 2023
• Autor: Katarzyna Westermark
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Studium zostało poświęcone funkcjonowaniu i przemianom tematu prawa w twórczości Juliusza Słowackiego. Autorka rekonstruuje zasób prawnego imaginarium poety oraz wskazuje, w jaki sposób zostało ono włączone w treść jego utworów literackich. Publikacja uwzględnia aspekty związane z życiem naukowym i zawodowym Juliusza Słowackiego. Ważną rolę w części analitycznej odgrywają filiacje między kulturą prawną a sarmatyzmem, inspiracje obcymi tradycjami prawnymi (angielską, rosyjską i spartańską) oraz analiza scen sądowych w dramatach.

Ograniczanie znaczenia tematu prawa w biografii twórczej Juliusza Słowackiego wyłącznie do niezgodnego z aspiracjami kierunku wykształcenia, który – jak sądzili niektórzy przywołani w tej książce interpretatorzy – znalazł niewielkie odzwierciedlenie w jego utworach, stanowi głębokie przeinaczenie. Prawo i kultura prawna uzupełniają oraz komponują się z innymi kluczowymi problemami podejmowanymi w dziele artystycznym Słowackiego: znaczeniem historii, przyszłością polityki, rozumieniem duchowości oraz odpowiedzialności moralnej. Źródłami jego twórczości, obok dobrze już rozpoznanych inspiracji literackich, były także doświadczenia osobiste związane z odmiennościami europejskich systemów prawnych, a także różnorodne lektury prawnicze.

Zaproponowane w książce komparatystyczne ujęcie prawa i literatury pozwoliło wskazać słabo dotychczas dostrzeżone konteksty interpretacyjne utworów poety oraz charakterystyczne cechy stosowanego przez niego dyskursu prawnego: specyficzny język (łączący terminologię profesjonalną z leksyką literacką); styl integrujący elementy tradycji literackiej z charakterystycznymi dla epoki formami wypowiedzi o prawie; bogaty i zróżnicowany zasób motywów czy wreszcie unikalny sposób kreacji bohaterów-prawników. Pojawiają się one już w twórczości młodzieńczej i towarzyszą Słowackiemu do ostatnich lat życia.

Szczególnie interesujące okazały się utwory, w których cechy te zyskały dodatkowe znaczenie po skonfrontowaniu ich z wrażliwością i estetyką romantyczną, jak stało się np. w przypadku lirycznego testamentu, czy też motywu procesu, wprowadzanego przez poetę do dramatów. Włączanie do utworów zagadnień prawnych wzbogacało świat przedstawiony, oddziałało na ich kompozycję i determinowało podejmowane w nich zagadnienia etyczne. Wreszcie inspiracje ustrojem Polski przedrozbiorowej oraz francuskiej monarchii konstytucyjnej okazały się jednymi z kluczowych komponentów zaproponowanej przez Słowackiego genezyjskiej koncepcji historiozoficznej.

Książka "„Muszę się trzymać prawa…”. Kultura prawna w twórczości Juliusza Słowackiego" to interesująca propozycja wykorzystania anglosaskiej tradycji badawczej z kręgu law and literature do badań nad twórczością Juliusza Słowackiego. O wartości przedstawionych efektów badań świadczy zarówno odsłonięty przez badaczkę kontekst biograficzny prawniczych zainteresowań Słowackiego, ale przede wszystkim przekonująco wykazana stała obecność, wręcz nadreprezentacja, tematów prawnych w jego twórczości. Kreśląc portret Słowackiego – twórcy zainteresowanego prawem i kulturą prawną, twórcy konsekwentnie wprowadzającego do swych utworów tematy, postaci czy struktury fabularne nawiązujące do tradycji prawnej – Autorka dopisuje ważną glosę do fundamentalnego rozpoznania Zofii Stefanowskiej, która w Słowackim dostrzegła figurę „nowoczesnego inteligenta”.
(Z recenzji dr hab. Iwony Węgrzyn, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego)

*********

"I Have to Obey the Law...". Legal Culture in Juliusz Słowacki’s Works

The study is devoted to the functioning and changes in the subject of law in Juliusz Słowacki’s works. The author reconstructs poet’s law imaginarium and shows how it was incorporated into his literary work. The publication reflects on the issues concerning scientific and professional life of Juliusz Słowacki. The book carefully analyses the connections between legal culture and Sarmatism, the influences of other legal traditions (English, Russian and Spartan) and the court scenes in tragedies.

*********

Dr Katarzyna Westermark (ORCID 0000-0001-6781-0276) – doktorka nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, absolwentka studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w Zakładzie Literatury Romantyzmu w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW. Swoje zainteresowanie koncentruje wokół literatury pierwszej połowy XIX wieku, przede wszystkim twórczości Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego, oraz na wzajemnych relacjach prawa i literatury. Publikowała m.in. w „Przeglądzie Humanistycznym” i „Tekstualiach”. Członkini redakcji „Prac Filologicznych. Literaturoznawstwo”.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Kultura i sztuka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-235-5953-5
• ISBN druku: 978-83-235-5945-0
• EAN: 9788323559535
• Liczba stron: 350

Pobierz spis treści»

Podziękowania 7
Wstęp 9

ROZDZIAŁ 1. Literatura a prawo i kultura prawna – zagadnienia metodologiczne 17
   Prawo i literatura we współczesnych badaniach 
   komparatystycznych 22
   Romantycy wobec problematyki prawnej. Rekonesans 25

ROZDZIAŁ 2. O edukacji i karierze zawodowej Słowackiego 37
   Alma Mater Vilnensis 39
   W Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie 47
   Doświadczenia osobiste i lektury 66

ROZDZIAŁ 3. Romantyczna koncepcja prawa? Definicje
Słowackiego 79

ROZDZIAŁ 4. W stronę tradycji sarmackiej. Relikty I Rzeczpospolitej 89
   „Był szlachcicem – i miał prawo”. Literackie obrazy 
   buty i samowoli społecznej 96
   Małżeństwo, czyli kontrakt dwojga 103
   Święte prawo własności 116
   „Zostanie po mnie ta siła fatalna…” Między 
   romantyczną formułą testamentu a tradycyjnym prawem 
   dziedziczenia 121
   Scelus rationem habet? O repertuarze przestępstw i 
   kar w utworach Słowackiego 130
   Sędzia, adwokat, kanclerz. Literackie portrety 
   prawników 140
   Kodeksy, akty i dokumenty 152

ROZDZIAŁ 5. „Straszne veto” czy „konstytucyjna machineria”? O podstawach ustrojowych dawnego i przyszłego państwa polskiego 163
   Liberum veto i złota wolność szlachecka 168
   Konfederacja 179
   Monarchia konstytucyjna 189

ROZDZIAŁ 6. Anglia – Rosja – Grecja. Europejskie tradycje ustrojowe 205
   Brytyjska kultura prawna – władza i jej ograniczenia 
   205
   Dekrety i ukazy. Słowacki o rosyjskim absolutyzmie 
   213
   Genezyjskie spojrzenie na dziedzictwo antyczne 220

ROZDZIAŁ 7. Literackie konkretyzacje procesu sądowego 231
   Gotyckie sądy tajemne 237
   Sejm spiskowców w Kordianie 242
   Balladyna – sąd we własnej sprawie 248
   Proces inkwizycyjny w Beatryks Cenci 257
   Sąd jako farsa (Sen srebrny Salomei) 272
   Samuel Zborowski przed trybunałem Chrystusa 280

ROZDZIAŁ 8. Prawo natury a genezyjski porządek świata 295
   Miejsce prawa natury w myśli genezyjskiej Słowackiego 
   295
   Prawo natury a polityka 305

Zakończenie 312
Summary 317
Nota edytorska 319
Bibliografia 320
Indeks nazw osobowych 337
Indeks utworów Słowackiego 346