O śląskiej ojczyźnie polszczyźnie
Kiedy w jednym z internetowych komentarzy związanych z ostatnim meczem w reprezentacji Polski naszego znakomitego bramkarza Artura Boruca przeczytałem, że czasem „zdarzało mu się puścić farfocla”, nie mogłem natychmiast nie uświadomić
sobie, że ja – stary piłkarz i kibic – od dzieciństwa używam słowa farfocel, farfocle w zupełnie innym znaczeniu. Ponieważ od zawsze nie lubiłem zup z pływającymi w nich
w nadmiarze jarzynami (do dziś nie jadam dlatego barszczu ukraińskiego!), krzywiąc się, nazywałem te warzywne dodatki albo paparuchami, albo właśnie farfoclami.
Tych pierwszych nie ma w tradycyjnych, papierowych (jak się potocznie mówi) słownikach, leksykony elektroniczne natomiast przypisują paparuchowi znaczenia: „osoba niestarannie
wykonująca swoje obowiązki; partacz, niezguła”, pejoratywnie „paparazzo” (na pewno przez skojarzenia brzmieniowe; paparazzo, w l.mn. paparazzi – przypomnijmy – to popularna
nazwa fotoreporterów działających zwykle na własna rękę, specjalizujących się w wykonywaniu zdjęć znanych osób; słowo wywodzi się z filmu Federico Felliniego z roku 1960 Słodkie życie, w którym jedną z postaci jest natarczywy fotograf o imieniu
Paparazzo, grany przez Waltera Santesso). Słownik slangu definiuje paparucha jako „darmozjada” i jako „Cygana”...
(fragment)
Spis treści
Wstęp
Dydaktyczne walory śląskich gwar
Ksiądz Emil Szramek o dialekcie śląskim
Stanisław Rospond
Florian Śmieja
Daniela Kadłubca śląszczyzna cieszyńska
Cliwota w czas powieruchy
Frazeologizmy gwar śląskich
Kożdy majster mo wihajster
O gwarowych wierszach dla dzieci Wiktora Bugli
O książce Pawła Prandziocha z Lisowa
Pszczyńskie perły słowa polskiego
W dolinie Stobrawy
W Popielowie i w Starych Siołkowicach
Wele gwarowej hołdy Wiktora Bugli
Wielkopolsko-śląskie powinowactwa językowe
Ale hica!
Barborka — Gody — Dzieciątko — betlejka
Dęga, podwiel i ostuda
Drapko, gibko, wartko
Farfocle
Flama domowej fajerki
Goście z Żyrowej
Hajmat to świat!
I zbyte, Zbychu!
Wonio — w śląskich gwarach i w staropolszczyźnie
Jo — śląski pieron
„Leciała do siedloka na robota”
Leluja
Luft, lufcik, luftnąć się
„Miesionczek cesty porozświycoł”
My są tukej!
Nudelkula i kartofelzupa
Od błechy do warzy
Piejoki i kokoty
Pragliwo baba
Przedsia
Roznazywać się
Rozprowiać — łozprowiać
Sfanzolony wzrok
Siupy — siupnąć — sipieć — sipa
Smol to!
Soronie, przychlibki i asiki
Spozierająca szwarna dziołcha
Stoć, śmioć się — czytać, pisać
Ty giździe!
Tyn isty
Udrzistany
Wonio — w śląskich gwarach
i w staropolszczyźnie
Wy podciepy!
Za bajtla
Zolyty i umizgliwe seplenienie
„Zwożą stromy z Baraniej”
Płonki, wieprzki i świętojanki
„Dziecka, niy reptejcie!”
„Wyzgiernie błyskoł”
Gustlik i Zeflik w drodze do Chechła
O Nankerze, Piekarach, Kamieniu i Dąbrowce
W linii ojca — Ślązak!
Kadłubek ze skworcym na trześni
Kubiczek, Waniczek, Stasiczek, Jasiczek
„Miasto rodzinne, miasto gwarkow...”
„Chareu” — pierwszy zapis Chorzowa
Nysianie i kalecianie
„Już wysechł Stok Wrzący”
W Koszęcinie i w jego okolicach
O Bytomiu, Miechowicach i Łagiewnikach
O Brynowie i innych dzielnicach Katowic
Od Ochodźca do Ochojca
Panewniki
Z Chełmu Śląskiego i z Wirku
Od Dbry i Zadbrza do Brdy i Zabrza
O Pyskowicach i Prochowicach
Gidle
Do Siewierza — do Siewiora
Siemonia, Siemianowice, Siemowit
Opole i Opolszczyzna
Ozimek i Mała Panew
Sławięcice, Ujazd, Kędzierzyn, Koźle, Kłodnica
Dolnośląskie zdroje i uzdrowiska
Wleń i cząstka -vel-
W Strzegomiu
W Lubinie, w Ciaśnie i na Miechowicach
W Gryfowie, w Mirsku, w Świebodzicach
i w Wałbrzychu
Szczepanow i Stefanow
Szczedrzykowice — Szczodre, Jezierzany — Jeziorany
Do Żarowa przez Osiek
W Kątach Wrocławskich
