Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia

• Druk: Warszawa, 2013
• Autor: Maria Deptuła
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Odrzucenie dziecka przez rówieśników powinno być dla rodziców i wychowawców sygnałem ostrzegawczym. Zapowiada bowiem problemy na kolejnych etapach rozwoju dziecka: niedostosowanie społeczne w okresie dorastania, trudności w życiu dorosłym.

Książka Marii Deptuły pozwala zrozumieć przyczyny odrzucenia rówieśniczego i jego przejawy. Czytelnik znajdzie w niej analizę działań, jakie można podjąć, by skutecznie pomóc dzieciom odrzucanym przez rówieśników w przedszkolu, szkole, świetlicach środowiskowych czy terapeutycznych. Autorka zwraca uwagę na zapobieganie odrzuceniu, czemu służyć może wczesne wspomaganie rodziców w wypełnianiu ich opiekuńczej i wychowawczej roli, praca z grupą rówieśniczą w przedszkolu i szkole sprzyjająca rozwojowi tolerancji oraz pomaganie dziecku, gdy pojawią się problemy w relacjach z rówieśnikami.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-19365-2
• ISBN druku: 978-83-01-16952-7
• Liczba stron: 456

Wstęp                                                                      9

CZĘŚĆ I. Istota, przyczyny i zagrożenia wynikające z odrzucenia rówieśniczego w przedszkolu i szkole podstawowej	15

ROZDZIAŁ 1. Istota zjawiska odrzucenia rówieśniczego i jego wybrane następstwa                                                      19

1.1. Znaczenie akceptacji rówieśników dla rozwoju i funkcjonowania dziecka      26
1.1.1. Znaczenie akceptacji rówieśników dla wyników dziecka w nauce        28
1.1.2. Relacje z rówieśnikami jako czynnik chroniący w przypadku niewłaściwego funkcjonowania rodziny                                          33
1.2. Następstwa odrzucenia dziecka przez rówieśników                           38
1.3. Trwałość statusu odrzucenia                                            48
1.4. Podsumowanie                                                         53

ROZDZIAŁ 2. Przyczyny odrzucenia dziecka przez rówieśników związane z warunkami jego rozwoju w rodzinie                               58

2.1. Więź dziecka z rodzicami jako szansa i zagrożenie dla dobrych relacji z rówieśnikami                                                         58
2.1.1. Zachowania opiekuna we wczesnym dzieciństwie a wzorce przywiązania i ich następstwa dla dalszego funkcjonowania dziecka                   60
2.1.2. Kompetencje matki niezbędne do powstania bezpiecznego przywiązania w pierwszym roku życia dziecka                                     63
2.1.3. Zachowania opiekuna w okresie przedszkolnym a wzorce przywiązania i ich następstwa dla dalszego funkcjonowania dziecka                       70
2.1.4. Wskaźniki charakteryzujące jakość interakcji matka–dziecko w okresie przedszkolnym i na początku okresu szkolnego oraz jej związek z typem przywiązania                                                     75
2.1.5. Problem liczby bliskich związków i stałości wzorców przywiązania         81
2.1.6. Przywiązanie w okresie dzieciństwa a funkcjonowanie dziecka w relacjach z rówieśnikami                                                  84
2.2. Praktyki wychowawcze rodziców a relacje dziecka z rówieśnikami            92
2.2.1. Style wychowania                                                93
2.2.2. Wybrane uwarunkowania praktyk rodzicielskich                      100
2.3. Podsumowanie                                                         109

ROZDZIAŁ 3. Przyczyny odrzucenia związane ze specyficznymi właściwościami dzieci                                                            111

3.1. Rozumienie innych ludzi i porozumiewanie się z nimi                         111
3.1.1. Uwarunkowania rozwoju teorii umysłu                               115
3.1.2. Znaczenie rozwoju teorii umysłu dla funkcjonowania dzieci w relacjach z rówieśnikami                                                  120
3.1.3. Charakterystyka modelu przetwarzania informacji społecznych przez dzieci opracowanego przez Nicki R. Crick i Kennetha A. Dodge’a             127
3.1.4. Spojrzenie Karen L. Bierman na przyczyny odrzucenia związane z przetwarzaniem przez dziecko informacji o świecie i sobie samym       133
3.2. Kompetencje emocjonalne                                               140
3.2.1. Świadomość własnych stanów emocjonalnych i umiejętność komunikowania ich innym ludziom                                                 142
3.2.2. Rozpoznawanie emocji innych ludzi i umiejętność empatycznego reagowania na nie                                                           145
3.2.3. Kontrolowanie emocji                                            155
3.2.4. Znaczenie kompetencji emocjonalnych dla funkcjonowania dziecka w relacjach z rówieśnikami                                        166
3.3. Kompetencje społeczne                                                177
3.3.1. Umiejętność współpracy                                          180
3.3.2. Umiejętność rozwiązywania konfliktów                               186
3.3.3. Znaczenie kompetencji społecznych dla funkcjonowania dziecka w relacjach z rówieśnikami                                                  194
3.4. Podsumowanie                                                         196

ROZDZIAŁ 4. Przyczyny odrzucenia związane ze środowiskiem szkolnym        199

4.1. Przyczyny odrzucenia związane z klasą szkolną                            200
4.2. Przyczyny odrzucenia związane z nauczycielem i organizacją procesu nauczania   210
4.3. Podsumowanie                                                         215

CZĘŚĆ II. Wczesna profilaktyka odrzucenia rówieśniczego i pomaganie dzieciom odrzucanym	221

ROZDZIAŁ 5. Wspieranie rodziców w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej                                                  225

5.1. Zapobieganie powstawaniu pozabezpiecznego przywiązania                   225
5.1.1. Interwencje zmierzające do podnoszenia wrażliwości macierzyńskiej       229
5.1.2. Interwencje zmierzające do zmian w posiadanych przez rodziców reprezentacjach dotyczących opieki                                233
5.1.3. Interwencje dostarczające rodzicom wsparcia społecznego w celu ułatwienia sprawowania opieki nad dzieckiem                                   235
5.1.4. Interwencja w szczególnie trudnych przypadkach                       237
5.1.5. Możliwości praktycznego wykorzystania wyników badań nad zapobieganiem pozabezpiecznemu przywiązaniu                                  242
5.2. Tworzenie rodzicom warunków do rozwijania kompetencji wychowawczych    245
5.2.1. Programy oparte na teorii społecznego uczenia się Alberta Bandury       246
5.2.2. Program Joanny Sakowskiej „Szkoła dla rodziców i wychowawców”       259
5.2.3. Program wspomagania rozwoju kompetencji wychowawczych rodziców dzieci w wieku przedszkolnym Blanki Poćwiardowskiej                276
5.2.4. Koncepcja terapii dzieci impulsywnych Rossa W. Greene’a i J. Stuarta Ablona                                                        284
5.3. Podsumowanie                                                         288

ROZDZIAŁ 6. Wspomaganie rozwoju psychospołecznego dzieci odrzucanych przez rówieśników                                                 290

6.1. Metody i programy wspomagania rozwoju psychospołecznego dzieci w wieku przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym                               291
6.1.1. Modelowanie i moralizowanie                                       297
6.1.2. Program kształtowania umiejętności prospołecznych małego dziecka Ellen McGinnis i Arnolda P. Goldsteina                                   298
6.1.3. Powierzanie zadań                                                 301
6.1.4. Program Joanny Grochulskiej dla dzieci agresywnych                   302
6.1.5. Indukcja                                                         306
6.1.6. Przyjaciele Zippiego                                               308
6.1.7. Program zajęć wychowawczo-profilaktycznych „Spójrz inaczej”           315
6.2. Wspomaganie rozwoju psychospołecznego dzieci w wieku 10–12 lat             321
6.2.1. Program mediacji rówieśniczych                                     321
6.2.2. Program Marty Herzberg wspomagania rozwoju psychospołecznego dzieci nielubianych przez rówieśników                                     326
6.2.3. Modyfikacja zachowań typu A – program Niny Ogińskiej-Bulik           340
6.3. Ryzyko związane z pomaganiem dzieciom odrzucanym przez rówieśników z powodu agresywnych zachowań                                        344
6.4. Podsumowanie                                                         351

ROZDZIAŁ 7. Działania nauczyciela poprawiające sytuację dzieci odrzucanych w klasie szkolnej                                                   353

7.1. Tworzenie dzieciom warunków do przezwyciężania stereotypów i uprzedzeń wobec rówieśników w zespole klasowym                                        354
7.2. Zmniejszanie ryzyka powstawania uprzedzeń w klasie i pomaganie dzieciom odrzucanym dzięki zmianie zachowań nauczyciela                          367
7.3. Podsumowanie                                                         372

ROZDZIAŁ 8. Przykłady interwencji systemowych                                 373

8.1. Rozwój koncepcji pomagania dzieciom odrzucanym przez rówieśników        374
8.2. Program systemowy Carolyn Webster-Stratton „Niewiarygodne lata”          379
8.3. Interwencja systemowa „Szybka ścieżka” opracowana przez Grupę Badawczą ds. Zapobiegania Problemom Zachowania                                393
8.3.1. Charakterystyka programu „Szybka ścieżka”                           394
8.3.2. Efekty programu „Szybka ścieżka”                                   405
8.4. Podsumowanie                                                         414

Zakończenie                                                                   417

Bibliografia                                                                  421
Spis bloków rozszerzających                                                     441
Spis rycin                                                                     442
Spis tabel                                                                     444
Indeks nazwisk                                                              445
Indeks rzeczowy                                                               451