Odyseja laserowa
16 maja 1960 roku Theodore Maiman stworzył pierwszy na świecie laser. Jego przełomowe osiągnięcie zmieniło świat, jaki znamy. W Odysei laserowej Maiman przedstawia swoim czytelnikom kuluary powstania pierwszego lasera. Jest to ujmująca kronika niezależnego naukowca, który przeciwstawił się konwencjonalnej mądrości, wytyczając własny szlak. Odyseja laserowa wprowadza czytelnika w świat intryg i polityki, będący tłem i zarazem kontekstem samego odkrycia. Przedstawia niezwykłe okoliczności związane nie tylko z samym odkryciem lasera, ale i z atmosferą panującą wówczas w świecie nauki i wielkiego przemysłu.
Książka Teodora Maimana „Odyseja laserowa” jest wyjątkowa pod kilku względami. Po pierwsze, trafia ona do polskiego czytelnika po 60 latach zbudowania pierwszego lasera emitującego światło widzialne – impulsowego lasera rubinowego. Jest to świetna okazja aby spojrzeć na to odkrycie z pewnego dystansu. Po drugie, autorem książki jest sam odkrywca, co gwarantuje relację „z pierwszej ręki” najlepszego możliwego eksperta. Po trzecie, książka bardzo szeroko przedstawia tło i okoliczności towarzyszące temu odkryciu. Ujawnienie powiązań wielkiego biznesu i uwikłań nauki, a także ukazanie jakże romantycznej postawy osamotnionego badacza idącego pod prąd establishmentu i ostatecznie odnoszącego sukces, to wielka wartość tej książki.
Wojciech Gawlik,
Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ
Słowo od eksperta 13
Wstęp 15
Wspomnienie Kathleen Maiman 18
Podziękowania – wydanie oryginalne 20
Podziękowania – wersja polska 21
Prolog 22
1. WPROWADZENIE 25
Wszechobecność laserów 25
Odkrycie 27
Spójność światła 28
Wspiąć się wyżej 30
Koncentracja 30
Dziesięciotysięcznokrotny skok częstotliwości 31
Motywacja 32
2. WCZESNE STOPNIE WSPINACZKI ŻYCIOWEJ 35
Doświadczenia z dzieciństwa 35
Proroczy początek 36
Wczesne przygody 37
Gry i książki 38
Szkolne wyczyny 40
Wstęp do elektroniki 41
Kreatywne idee Abego 42
Wartości etyczne Abego 43
Warsztat elektryczny 44
Więcej elektroniki 45
3. WIEŻA Z KOŚCI SŁONIOWEJ 49
Zmiana kierunku 49
Wrażenia z Uniwersytetu w Kolorado 50
Krótkie doświadczenie na Uniwersytecie Columbia 51
Strategia dostania się na Uniwersytet Stanforda 52
Willis Lamb – przewodnik i mentor 53
Warunki życia 53
Przeszkody na drodze opuszczenia Stanforda 58
Strategia odejścia 60
Kompromis 61
Związek z laserem 62
Podróż dookoła świata 63
Obrona pracy doktorskiej i jej następstwa 64
4. W REALNYM ŚWIECIE 65
Dylemat zatrudnienia 65
Lekcja z Lockheed 66
Marvin Ettinghoff 68
Spotkanie z Irwinem Hahnem 69
Współpracownicy z Hughes Laboratories 70
Spotkanie w ciemno 73
Lola 73
Realizacja pomysłu z przeszłości 74
5. DEKONCENTRACJA Z POWODU MASERA RUBINOWEGO 75
Wątpliwości 76
Irnee D’Haenens 76
Standardowa konstrukcja masera 77
Radykalnie ulepszony projekt masera 79
„Zabójcza” kriogenika 80
6. PODSTAWOWE POJĘCIA 83
Promieniowanie i atomy 83
„Inwersja populacji” i „ujemna temperatura” 86
Warunki działania lasera 87
7. CHRONOLOGIA LASERA – POCZĄTKOWY ETAP 89
Pierwsze prace dotyczące stymulowanej emisji 89
Maser – interludium na drodze do lasera 90
Potasowy laser gazowy? 92
8. WYŚCIG PO ŚWIATŁO LASEROWE 95
Atmosfera badań 95
Późny start 97
Wytyczne strategii, przemyślenia 102
Raczej kryształ? 103
Właściwości różowego rubinu 104
Potencjał rubinu 106
Genotyp lasera 108
9. TRZY POZIOMY NIE MOGĄ DZIAŁAĆ 119
Konferencja w Shawanga Lodge 119
Poważne pomyłki Schawlowa 121
Lasery o trzech i czterech poziomach energetycznych 122
Trochę manipulacji 126
Daleko idące konsekwencje wystąpienia Schawlowa 126
10. PROBLEMY I ROZWIĄZANIA 129
Opóźnienie spowodowane przez Irwina Wiedera 129
Problemy z zakupem monochromatora 131
Obsesja na punkcie rubinu 131
Ponowny pomiar fluorescencji 132
Projekt lasera z lampą AH6 133
Temperatura luminacyjna 134
Koncepcja lasera impulsowego 135
Czynniki zewnętrzne 137
11. NIECH STANIE SIĘ SPÓJNE SWIATŁO 139
Konstrukcja lasera 141
Kluczowy test 143
Proces laserowy 144
Oświadczenie Clogstona 146
Zrób to! 146
12. ŚWIATŁO FANTASTYCZNE 149
Reakcja administracji Laboratorium Hughesa 149
Jakość kryształu 150
Więcej potwierdzających pomiarów 151
13. FIASKO PUBLIKACJI. WEJŚCIE W POLITYKĘ 153
Odrzucenie artykułu przez „Physical Review Letters” 153
Polityka wpływów 157
Jeszcze jeden problem z publikacją 158
14. KOMUNIKAT PRASOWY 159
Konferencja prasowa 159
Narzędzie hydraulika 164
Czasopisma „Time” i „Life” 165
Promień śmierci 165
Bette Davis 166
Promień życia i śmierci 167
15. REPERKUSJE 169
Pandemonium 169
Trauma w Bellu 170
Reakcja kręgów naukowych 171
Reakcja Townesa 172
Dramatyczny kontrast 174
Zaprzeczenie 174
Nowe „pękate” kryształy rubinu 174
Eksplozja funduszy na badania laserowe 175
Nieuczciwe wybiegi Bell Labs 176
Ken Wickersheim 176
16. TAKTYKA UNIEWAŻNIANIA 187
Dwudziesta piąta rocznica 188
Fałszywa czterdziesta rocznica 189
Oś czasowa APS 189
Konferencja w Berkeley 190
Machinacje w programie konferencji w Berkeley 191
17. MODA NA LASERY 193
Efekt istnienia 193
Skopiowane lasery i inne ciekawostki laboratoryjne 194
Więcej o efekcie istnienia 196
Sprawność lasera 197
18. CZTERDZIEŚCI LAT DYSKREDYTACJI 199
Kwaśne winogrona 201
Internetowe wymysły 202
Winogrona są wciąż zielone 203
19. ZNISZCZENIE MITU 205
Ponowny wynalazek Fabry’ego–Perota 206
Nieudany projekt pary potasu 207
„Musi się udać” 210
Kontynuacja roszczeń do wynalazku lasera 211
20. PRZEJŚCIE Z HUGHES LABS DO KORADU 213
Odejście z Hughes 213
Pozyskanie historycznego pierwszego lasera 215
Hodowla kryształów rubinowych 215
Korad 217
Laser Q-Switched 218
Magia optyki nieliniowej 220
Prochorow 221
21. ROZWIĄZANIE SZUKAJĄCE PROBLEMU 225
Wczesne zainteresowanie marketingowe 225
Armada laserów 228
Początkowe zastosowania 230
22. PROBLEMY PATENTOWE HUGHESA 233
Decyzja o opatentowaniu lasera 233
Kwestia własności 234
Przekazanie patentu Hughesowi 236
National Inventors Hall of Fame 237
Zażenowanie firmy Hughes 238
Kathleen 239
23. PAPIEROWE PATENTY 241
Kategorie patentowe 242
Patent Schawlowa–Townesa 243
24. NAGRODY 251
Hertz & LBJ 251
Nagroda Wolfa 255
Nagroda Japońska 256
Cesarz Hirohito 257
Historia z czerwoną muszką 257
Tragedia 260
25. PRZYGODA W AMERYCE POŁUDNIOWEJ 261
Sytuacja ogólna 261
Paragwaj 263
Terror w Argentynie 265
EPILOG 269
Refleksje 269
Metamorfoza 269
Laser powinien być zbudowany wcześniej 270
Dlaczego właśnie ja? 273
Wojna kosztów 273
Nagrody Nobla związane z laserem 274
Lasery w medycynie 275
Myśl końcowa 276
Załącznik 1. Mowa doktora Theodore’a Maimana z Hughes Aicraft Company na konferencji prasowej w hotelu Delmonico w Nowym Jorku w dniu 7 Lipca 1960 roku 279
Załącznik 2. Ważniejsze nagrody i wyróżnienia Theodore’a H. Mai- mana 287
