Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne
Nowoczesny podręcznik z zakresu pediatrii i pielęgniarstwa pediatrycznego. Publikacja została przygotowana przez grupę wybitnych polskich klinicystów oraz pielęgniarek specjalizujących się w poszczególnych dziedzinach pediatrii reprezentujących wiodące ośrodki akademickie w kraju.
W sposób zwięzły i przystępny omówiono zagadnienia dotyczące anatomii i fizjologii (różnice rozwojowe u dzieci i dorosłych), patofizjologii, epidemiologii, kliniki, diagnostyki i terapii w zakresie wiedzy bazowej dla pielęgniarek i położnych. Postępowanie pielęgniarskie przedstawiono zgodnie z zasadami praktyki opartej na dowodach naukowych z uwzględnieniem odrębności postępowania wynikającego z wieku dziecka oraz miejsca pobytu (szpital, dom, szkoła), w tym edukacji zdrowotnej. Każdy rozdział zawiera elementy kształtowania metakompetencji krytycznego myślenia pt.: Refleksyjna praktyka: kultywowanie kompetencji Jakości i Bezpieczeństwa w Edukacji Pielęgniarek (Quality and Safety Education for Nursing –QSEN).
Publikacja zawiera informacje niezbędne w codziennej praktyce. Będzie doskonałym źródłem wiedzy przede wszystkim dla studentów pielęgniarstwa, położnictwa oraz pielęgniarek i położnych – specjalistek w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego, rodzinnego, w tym pielęgniarek realizujących praktykę w środowisku nauczania i wychowania oraz dla innych osób sprawujących opiekę nad dzieckiem (żłobki, przedszkola).
1. Perspektywa pielęgniarstwa pediatrycznego – Danuta Zarzycka 1
1.1. Pielęgniarstwo pediatryczne współcześnie 1
1.2. Model opieki pediatrycznej skoncentrowanej na dziecku 4
1.3. Wybrane podstawy teoretyczne pielęgniarstwa pediatrycznego 9
1.4. Podstawy założeń modelu Anne Casey 9
1.5. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej 13
2. Podstawy etyczne opieki nad dzieckiem – Beata Dobrowolska 17
2.1. Zasady etyczne w opiece pielęgniarskiej nad dzieckiem – wytyczne dla opieki pielęgniarskiej 18
2.2. Sytuacje etycznie trudne w pielęgniarstwie pediatrycznym 22
2.3. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej w zakresie decyzji etycznych 24
3. Dziecko w społeczeństwie – Anna Bednarek 27
3.1. Dziecko w ujęciu definicyjnym 27
3.2. Środowisko społeczne a rozwój dziecka 28
3.3. Czynniki społeczne bezpośrednie a rozwój dziecka 29
3.4. Czynniki społeczne pośrednie a rozwój dziecka 31
3.5. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej 33
4. Wzrost i rozwój dziecka – Dorota Mocarska, Anna Musiał 38
4.1. Elementy rozwoju psychofizycznego dziecka 40
4.2. Auksologiczna ocena rozwoju dziecka 45
4.3. Kamienie milowe w rozwoju dziecka 48
4.4. Działania profilaktyczne w rozwoju dziecka 52
5. Promocja zdrowia dziecka 56
5.1. Żywienie dzieci i młodzieży – Józef Ryżko 56
5.2. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej – Małgorzata Marć 70
6. Profilaktyka pediatryczna – Jacek Wysocki 79
6.1. Szczepienia ochronne w profilaktyce pediatrycznej 79
6.2. Zasady wykonywania szczepień ochronnych 83
6.3. Program Szczepień Ochronnych 93
7. Podstawowe aspekty oceny stanu zdrowia dzieci i rodziny – Anna Bodajko-Grochowska, Arkadiusz Jędrzejewski, Ewa Markut-Miotła 96
7.1. Badanie podmiotowe – istota i odrębności w opiece nad dzieckiem 96
7.2. Swoistość badania fizykalnego dziecka 101
8. Odrębności stanu zdrowia noworodka – Teresa Jackowska 122
8.1. Rola rodziców, matki w opiece nad noworodkiem 122
8.2. Ocena stanu ogólnego noworodka 123
8.3. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych w podstawowych diagnozach pielęgniarskich 130
8.4. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie 132
9. Wybrane problemy zdrowotne w dzieciństwie 137
9.1. Anomalie/wady wrodzone – Janusz Kocki 137
9.1.1. Charakter i klasyfikacje wrodzonych wad rozwojowych 137
9.1.2. Wybrane choroby chromosomowe wieku rozwojowego 143
9.1.3. Poradnictwo genetyczne – wrodzone wady rozwojowe 146
9.1.4. Wytyczne dla opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem z wrodzoną wadą rozwojową 147
9.2. Choroby zakaźne – Ernest Kuchar, Monika Wanke-Rytt, Monika Karlikowska-Skwarnik 152
9.2.1. Podstawowe objawy kliniczne 152
9.2.2. Wybrane zakażenia bakteryjne 154
9.2.3. Wybrane zakażenia wirusowe 164
9.3. Alergie – Andrzej Emeryk, Ewa Markut-Miotła, Magdalena Kowalska, Kamil Janeczek 169
9.3.1. Profilaktyka chorób alergicznych 169
9.3.2. Atopowe zapalenie skóry 176
9.3.3. Alergiczny nieżyt nosa 179
9.3.4. Alergia na leki 183
9.3.5. Anafilaksja 187
9.4. Zaburzenia odżywiania – Tomasz Szopiński, Bartosz Korczowski 195
9.4.1. Ocena stanu odżywienia 195
9.4.2. Zaburzenia przyrostu masy ciała 196
9.4.3. Niedożywienie 201
9.4.4. Otyłość i nadwaga u dzieci 206
9.5. Rozwój i zaburzenia behawioralne i emocjonalne – Marzena Samardakiewicz 214
9.5.1. Fazy rozwoju psychospołecznego dziecka i ich zaburzenia 214
9.5.2. Wybrane problemy behawioralne i emocjonalne 237
9.5.3. Reakcje dzieci i rodziców na hospitalizacje i chorobę 257
10. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego 270
10.1. Choroby układu oddechowego – Andrzej Emeryk, Ewa Markut-Miotła, Magdalena Kowalska, Kamil Janeczek 270
10.1.1. Zespół krupu 270
10.1.2. Ostre zapalenie oskrzeli 274
10.1.3. Zapalenie oskrzelików 276
10.1.4. Astma oskrzelowa 281
10.1.5. Mukowiscydoza 289
10.1.6. Obiektywne metody oceny układu oddechowego w praktyce pielęgniarskiej 298
10.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu oddechowego – Alina Trojanowska, Magdalena Brodowicz-Król 305
10.2.1. Nieskuteczne oczyszczanie dróg oddechowych 305
10.2.2. Nieefektywne oddychanie 314
10.2.3. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 317
11. Zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego 322
11.1. Choroby przewodu pokarmowego – Andrea Horvath-Stolarczyk 322
11.1.1. Ostra biegunka infekcyjna 324
11.1.2. Biegunka przewlekła 328
11.1.3. Choroba trzewna – celiakia 334
11.1.4. Nieswoiste choroby zapalne jelit 337
11.1.5. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego 339
11.1.6. Regurgitacje i refluks żołądkowo-przełykowy u niemowląt 342
11.1.7. Kolka niemowlęca 346
11.1.8. Zaburzony rytm wypróżnień: zaparcie czynnościowe, dyschezja, nieretencyjne nietrzymanie stolca 348
11.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego – Ewa Barczykowska 353
11.2.1. Biegunka ostra 353
11.2.2. Ryzyko odwodnienia w biegunce ostrej 356
11.2.3. Biegunka polekowa 358
11.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 361
12. Zaburzenia w funkcjonowaniu serca i układu krążenia 366
12.1. Choroby serca i układu krążenia – Bożena Werner 366
12.1.1. Omdlenia u dzieci 367
12.1.2. Bóle w klatce piersiowej w populacji pediatrycznej 369
12.1.3. Wady serca u dzieci 372
12.1.4. Zaburzenia rytmu serca u dzieci 378
12.1.5. Gorączka reumatyczna 386
12.1.6. Zapalenie mięśnia sercowego 388
12.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu serca i układu krążenia – Anna Rozensztrauch 392
12.2.1. Obniżona tolerancja wysiłku 392
12.2.2. Zwiększona objętość płynów 395
12.2.3. Brak oczekiwanego przyrostu masy ciała 397
12.2.4. Zmniejszony rzut serca 399
12.2.5. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 400
13. Zaburzenia w funkcjonowaniu nerek i układu moczowego 404
13.1. Choroby nerek i układu moczowego – Danuta Zwolińska, Kinga Musiał 404
13.1.1. Białkomocz 405
13.1.2. Krwinkomocz 408
13.1.3. Wrodzone wady nerek i układu moczowego 410
13.1.4. Zakażenia układu moczowego u dzieci 413
13.1.5. Nietrzymanie moczu 418
13.1.6. Kamica układu moczowego 423
13.1.7. Ostra niewydolność nerek 426
13.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu nerek i układu moczowego – Krystyna Twarduś 430
13.2.1. Ból w przebiegu zakażeń układu moczowego 430
13.2.2. Nadmierna objętość płynów ustrojowych w przebiegu nerczycy 435
13.2.3. Dyskomfort z powodu bólu ostrego w napadzie kamicy nerkowej 438
13.2.4. Obniżona samoocena dziecka z powodu moczenia się 445
13.2.5. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 450
14. ZABURZENIA W Funkcjonowaniu narządów płciowych 456
14.1. Choroby narządów płciowych – Tomasz Koszutski, Dominika Smyczek 456
14.1.1. Wady prącia 456
14.1.2. Ostra moszna 460
14.1.3. Przepuklina pachwinowa 462
14.1.4. Wodniak jądra 466
14.1.5. Wnętrostwo 468
14.1.6. Krwistek 470
14.1.7. Sklejenie warg sromowych (synechia) 471
14.1.8. Stany zapalne narządów rodnych 471
14.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu narządów płciowych – Anna Stodolak 473
14.2.1. Dolegliwości bólowe i obrzęk moszny 473
14.2.2. Ryzyko zakażenia rany po zabiegu operacyjnym 474
14.2.3. Obrzęk i zaczerwienienie okolicy urogenitalnej u dziewczynek z powodu stanu zapalnego 476
14.2.4. Patologiczna wydzielina z pochwy (upławy) i świąd 479
14.2.5. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 480
15. Zaburzenia funkcji krwi 486
15.1. Choroby hematologiczne – Katarzyna Drabko 486
15.1.1. Niedokrwistość 487
15.1.2. Skaza krwotoczna 491
15.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami funkcji krwi – Aneta Zreda-Pikies 496
15.2.1. Zmęczenie spowodowane obniżeniem się parametrów morfologicznych 496
15.2.2. Nieefektywne podtrzymywanie zdrowia związane z brakiem wiedzy 497
15.2.3. Lęk przed wystąpieniem objawów choroby 499
15.2.4. Ryzyko zakażenia/uszkodzenia portu naczyniowego 500
15.2.5. Ból spowodowany wylewem krwi do stawu 501
15.2.6. Ograniczenie aktywności fizycznej związanej z ryzykiem krwawień wewnątrznarządowych 502
15.2.7. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 502
16. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu wydzielania wewnętrznego 505
16.1. Choroby układu wydzielania wewnętrznego – Iwona Beń-Skowronek 505
16.1.1. Choroby tarczycy u dzieci 505
16.1.2. Zaburzenia wzrastania u dzieci 520
16.1.3. Zaburzenia czynności nadnerczy 526
16.1.4. Zaburzenia dojrzewania u dzieci 539
16.1.5. Zaburzenia różnicowania płci 547
16.1.6. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej 554
16.1.7. Cukrzyca u dzieci 558
16.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu wydzielania wewnętrznego – Anna Stefanowicz-Bielska 576
16.2.1. Niedostateczna wiedza 576
16.2.2. Zaparcia 578
16.2.3. Zaburzenie równowagi w odżywianiu: więcej niż organizm potrzebuje 579
16.2.4. Zaburzenie równowagi w odżywianiu: mniej niż organizm potrzebuje 581
16.2.5. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 582
17. ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU narządu ruchu i tkanki łącznej 588
17.1. Choroby reumatyczne – Violetta Opoka-Winiarska 588
17.1.1. Zapalenie stawów w wieku rozwojowym 589
17.1.2. Zapalenie mięśni w wieku rozwojowym 603
17.1.3. Rola opieki pielęgniarskiej w opiece nad dzieckiem z chorobą reumatyczną 608
17.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z chorobami reumatycznymi – Grażyna Cepuch 611
17.2.1. Ból przewlekły i/lub ostry. Sztywność poranna 611
17.2.2. Gorączka o charakterze hektycznym 616
17.2.3. Zwiększone ryzyko chorób zębów, przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej 618
17.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 620
17.3. Ortopedia dziecięca i urazy – Michał Latalski 627
17.3.1. Terapie stosowane w chorobach narządu ruchu 628
17.3.2. Dysplazja rozwojowa stawu biodrowego 629
17.3.3. Skolioza idiopatyczna 632
17.3.4. Dziecko utykające 636
17.3.5. Choroba Legg-Calvè-Perthesa 638
17.3.6. Złamanie kości 642
17.3.7. Dziecko z politraumą – postępowanie ortopedyczne 646
17.4. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu narządu ruchu – Agnieszka Sobolewska-Samorek, Monika Szewczyk 650
17.4.1. Ból pourazowy i w schorzeniach kostno-stawowych 650
17.4.2. Ograniczenie aktywności fizycznej dziecka po zabiegu operacyjnym 654
17.4.3. Lęk dziecka spowodowany założeniem opatrunku unieruchamiającego 657
17.4.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 660
18. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego 666
18.1. Choroby układu nerwowego – Magdalena Chrościńska-Krawczyk 666
18.1.1. Bóle głowy 667
18.1.2. Padaczka/padaczki wieku dziecięcego 670
18.1.3. Mózgowe porażenie dziecięce 674
18.1.4. Wodogłowie 676
18.1.5. Wady cewy nerwowej 678
18.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu nerwowego – Marta Lewicka 681
18.2.1. Ryzyko zaburzenia więzi rodzic–dziecko 681
18.2.2. Problemy ze snem (trudności z zasypianiem, nocne przebudzenia oraz zmniejszenie czasu trwania snu) u dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi 683
18.2.3. Opóźnienie rozwoju psychoruchowego 685
18.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 687
19. Zaburzenia w funkcjonowaniu psychicznym 693
19.1. Choroby psychiczne – Lena Cichoń, Krzysztof M. Wilczyński, Małgorzata Janas-Kozik 693
19.1.1. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe 693
19.1.2. Depresja 699
19.1.3. Jadłowstręt psychiczny 704
19.1.4. Zaburzenie ze spektrum autyzmu 709
19.1.5. Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi 717
19.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami funkcjonowania psychicznego – Damian Czarnecki 726
19.2.1. Deficyt w funkcjonowaniu społecznym oraz zaburzenia w komunikowaniu się dziecka z autyzmem i z ADHD 726
19.2.2. Niedostateczne odżywienie organizmu w mechanizmie jadłowstrętu psychicznego i bulimii 728
19.2.3. Zachowania ryzykowne u dziecka z zaburzeniami afektywnymi 731
19.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 734
20. Zaburzenia w funkcjonowaniu skóry 739
20.1. Choroby skóry – Paulina Szczepanik-Kułak, Dorota Krasowska 739
20.1.1. Zmiany na skórze okresu noworodkowego 740
20.1.2. Wysypki okresu niemowlęcego 746
20.1.3. Zakażenia wirusowe 748
20.1.4. Infekcje grzybicze, infestacje pasożytnicze 752
20.1.5. Pokrzywka 757
20.1.6. Trądzik 759
20.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu skóry – Edyta Kwilosz, Marlena Warowna 769
20.2.1. Suchość skóry związana z zaburzeniami funkcji bariery naskórka oraz wzmożoną przezskórną utratą wody 769
20.2.2. Obniżenie jakości życia spowodowane długotrwałym świądem 772
20.2.3. Zaburzenia obrazu własnego ciała spowodowane zmianami na skórze 775
20.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 778
21. Zaburzenia w funkcjonowaniu nosa, uszu i zatok 784
21.1. Choroby otolaryngologiczne – Lechosław P. Chmielik, Artur Bartosz Niedzielski 784
21.1.1. Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych 784
21.1.2. Przerost migdałków 787
21.1.3. Zapalenie zatok przynosowych 790
21.1.4. Skrzywienie przegrody nosa 793
21.1.5. Ciało obce w drogach oddechowych 795
21.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z zaburzeniami w funkcjonowaniu nosa, uszu i zatok – Tadeusz P. Wasilewski 800
21.2.1. Ból ostry ucha 801
21.2.2. Zaburzona percepcja zmysłowa o charakterze słuchowym 804
21.2.3. Zaburzone połykanie 808
21.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 810
22. Onkologia dziecięca 815
22.1. Choroby nowotworowe – Katarzyna Drabko 815
22.1.1. Nowotwory typowe dla wieku dziecięcego 815
22.2. Planowanie opieki pielęgniarskiej opartej na dowodach naukowych nad dzieckiem z chorobą nowotworową – Aneta Zreda-Pikies 826
22.2.1. Ból związany z występującą chorobą nowotworową, procedurami diagnostycznymi oraz powikłaniami leczenia onkologicznego 826
22.2.2. Zaburzenia bilansu odżywiania się związane z objawami ubocznymi chemioterapii/radioterapii 827
22.2.3. Uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej związane ze skutkami chemioterapii 828
22.2.4. Refleksyjna praktyka pielęgniarska 830
23. Wypadki i stany nagłe u dzieci – Czesław Cielecki 833
23.1. Urazy czaszkowo-mózgowe u dzieci 833
23.2. Oparzenia u dzieci 838
23.3. Pogryzienia dzieci 841
23.4. Zespół dziecka maltretowanego 844
24. Opieka stomatologiczna – Małgorzata Klichowska-Palonka, Jolanta Szymańska 850
24.1. Rozwój jamy ustnej i zębów 850
24.2. Zaburzenia rozwojowe zębów 854
24.3. Choroba próchnicowa zębów 856
24.4. Profilaktyka stomatologiczna 861
Skorowidz 869
