Polsko-niemieckie miejsca pamięci Tom 1
Polaków i Niemców łączy wiele wspomnień, które jednak wpisują się w potrzeby różnych tożsamości obu społeczeństw. Zawarte w tej książce eseje o wspólnych i oddzielnych polsko-niemieckich miejscach pamięci oferują analityczny wgląd w kultury pamięci obu narodów, w to, co je dzieli i łączy.
Polsko-niemieckie sąsiedztwo sprawia, że nie da się w pełni zrozumieć własnej historii, nie znając historii drugiego kraju. Autorzy zebranych tu artykułów wykraczają poza narodowe schematy, badając konteksty społeczne, regionalne, płciowe i wyznaniowe w kulturach pamięci Polski i Niemiec.
Polsko-niemieckie miejsca pamięci to dzieło klasy europejskiej. Bezprecedensowe w piśmiennictwie polskim, wyjątkowe w skali kontynentu. Jest źródłem wiedzy o polsko-niemieckich dziejach i wprowadzeniem do nowego postrzegania historii – od strony kultury pamięci. Jest dokonaniem pionierskim i zarazem wzorcowym, ponieważ autorzy nie tylko proponują nową metodę, ale jednocześnie aplikują ją do konkretnych badań. Równocześnie dzieło to podwaja stawkę, ponieważ do badania miejsc pamięci dodaje ujęcie bilateralne, czyli porównanie stanu polskiej i niemieckiej pamięci. Z tych wszystkich powodów przedsięwzięcie to wyznacza nowy wzorzec pisania o zbiorowościach narodowych – jako wspólnotach, które wytwarzają same siebie poprzez nieustanny ruch pamięci.
prof. dr hab. Przemysław Czapliński
W obliczu ciągłej zmiany perspektyw i związanego z nią poszanowania różnorodnych doświadczeń niniejsza książka wspaniale ukazuje, w jaki sposób może być dzisiaj pisana historia Europy. Wydawcom należą się słowa uznania za wypracowanie zupełnie nowego wymiaru pojęcia „miejsca pamięci” i transnarodowej historii wzajemnych oddziaływań, która nie rozmywa się w tym, co globalne, lecz zmienia bolesną granicę dzielącą dwa państwa w produktywną przestrzeń aktywnego pogranicza.
prof. dr Aleida Assmann
W tomie publikują:
Felix Ackermann, Jochen Böhler, Odile Bour, Gernot Briesewitz, Grzegorz Chomicki, Andreas Degen, Nicole Dołowy-Rybińska, Stefan Dyroff, Elżbieta Dzikowska, Jörg Echternkamp, Jörg Hackmann, Hans Henning Hahn, Sylvia Haida, Mateusz J. Hartwich, Juliane Haubold-Stolle, Kerstin Hinrichsen, Jerzy Holzer, Mariusz Kaczka, Jerzy Kochanowski, Beate Kosmala, Adam Kożuchowski, Wojciech Kunicki, Anna Labentz, Peter Oliver Loew, Camilla Miglio, Witold Molik, Paolo Morawski, Nina Mueller, Werner Nell, Mathieu Olivier, Hubert Orłowski, Gertrud Pickhan, Miloš Řezník, Elisabeth Ritter, Magdalena Saryusz-Wolska, Stephan Scholz, Thomas Serrier, Katrin Steffen, Beate Störtkuhl, Robert Traba, Jakub Tyszkiewicz, Agnieszka Wierzcholska, Stefan Zwicker, Rafał Żytyniec.
Spis treści
O czym (nie) opowiadają polsko-niemieckie miejsca pamięci
Hans Henning Hahn, Robert Traba / 9
Podziękowania / 45
Polsko-niemieckie miejsca pamięci / 47
Bliskie i dalekie
Prusy
Wymuszone sąsiedztwo
Peter Oliver Loew / 53
Hanza
Średniowieczna unia gospodarcza
Jörg Hackmann / 81
Warmia i Mazury/Prusy Wschodnie
Od przedmurza do Borussii
Rafał Żytyniec / 94
Gdańsk
Miasto pisze narodowe historie
Peter Oliver Loew / 118
Korytarz
Przestrzeń jako program polityczny
Gernot Briesewitz / 134
Wielkopolska/Ostmark
Narodowe gry konkurencji
Stefan Dyroff / 150
Galicja
Zerwane i odnalezione historie
Adam Kożuchowski, Werner Nell / 169
Sztetl
Skrzypek w zaułku miasteczka
Agnieszka W. Wierzcholska / 187
Śląsk
Mit początków – katastrofa końca – utopia przyszłości
Wojciech Kunicki / 207
Wrocław
Podwójna historia jednego miasta
Juliane Haubold-Stolle, Magdalena Saryusz-Wolska / 223
Sasi
Niemieckie refugium dla Polski?
Miloš Řezník / 244
Zwycięstwa i klęski
Bitwa pod Legnicą
„Gorze się nam stało”
Juliane Haubold-Stolle, Jakub Tyszkiewicz / 259
Bitwa pod Grunwaldem
(Nie)udane mity zwycięstwa
Mathieu Olivier / 270
Kulturkampf
W obronie wartości
Witold Molik, Stephan Scholz / 288
I wojna światowa
Wielka wojna – mniejsza wojna
Jerzy Holzer / 302
Pakt Ribbentrop-Mołotow
Czwarty rozbiór Polski?
Felix Ackermann / 325
Kampania wrześniowa
Błyskawiczne zwycięstwo czy wojna na wyniszczenie?
Jochen Böhler / 340
Powstanie w getcie warszawskim
Bohaterowie mimo woli
Beate Kosmala / 354
Monte Cassino
Janusowe oblicza wielkiej bitwy
Camilla Miglio, Paolo Morawski / 378
8/9 V 1945
Początek końca
Jörg Echternkamp, Anna Labentz, Robert Traba / 390
Ucieczka i wypędzenie
Oblicza deprywacji
Hubert Orłowski / 416
Wyścig Pokoju
Tour de l’Est
Sylvia Haida / 441
Krzyżowa
Pacta sunt servanda!
Mateusz J. Hartwich / 451
Granica na Odrze i Nysie
Do odwołania?
Kerstin Hinrichsen / 462
Obce i nasze
Wanda, co nie chciała Niemca
Femme polonaise
Andreas Degen, Elżbieta Dzikowska / 483
Habsburgowie
Żartobliwy sentyment i chłodna obojętność
Grzegorz Chomicki, Mariusz Kaczka / 496
Turcja
Ante portas …?
Odile Bour / 522
Kaszubi
Ani ogień, ani woda
Nicole Dołowy-Rybińska / 536
Wit Stwosz
Polska kariera norymberskiego artysty
Beate Störtkuhl / 551
Mikołaj Kopernik
O obrotach narodowych dziełem wielkiego astronoma
Elisabeth Ritter / 566
Otto von Bismarck
Co pozostało ze zrewidowanego mitu
Jerzy W. Borejsza, Hans Henning Hahn / 584
Janusz Korczak
Pons inter nationes
Nina Mueller, Gertrud Pickhan / 614
Folksdojcz
Rasa, los i zdrada
Jerzy Kochanowski, Stefan Zwicker / 626
Günter Grass
Idąc rakiem z blaszanym bębenkiem i Nagrodą Nobla
Thomas Serrier / 646
Ziemie Odzyskane / utracony Heimat
Ludzkie dramaty i koniunktury polityczne
Robert Traba, Rafał Żytyniec / 660
Żydzi
Obrazy zbiorowości wyobrażonej
Katrin Steffen / 683
Autorki i autorzy / 718
Źródła ilustracji / 721
Indeks osób / 724
Indeks nazw geograficznych / 753
