Polsko-niemieckie miejsca pamięci Tom 2
Polaków i Niemców łączy wiele wspomnień, które jednak wpisują się w potrzeby różnych tożsamości obu społeczeństw. Zawarte w tej książce eseje o wspólnych i oddzielnych polsko-niemieckich miejscach pamięci oferują analityczny wgląd w kultury pamięci obu narodów, w to, co je dzieli i łączy.
Polsko-niemieckie sąsiedztwo sprawia, że nie da się w pełni zrozumieć własnej historii, nie znając historii drugiego kraju. Autorzy zebranych tu artykułów wykraczają poza narodowe schematy, badając konteksty społeczne, regionalne, płciowe i wyznaniowe w kulturach pamięci Polski i Niemiec.
Polsko-niemieckie miejsca pamięci to niezwykły, śmiały, niemal szaleńczy pomysł badawczy. Pojęcie „miejsc” pamięci Pierre’a Nory rozprzestrzeniło się w wielu krajach, ale większość poświęconych mu prac dotyczyła narodowych miejsc pamięci.
Niezwykłość tego przedsięwzięcia polega na przekroczeniu granic jednej wspólnoty narodowej. Analiza miejsc pamięci dwu sąsiednich społeczeństw pokazuje, co je dzieliło (i dzieli), jak również łączyło (i łączy). W historii polsko-niemieckiego sąsiedztwa były zarówno bolesne konflikty, jak i okresy zgodnej współpracy. Wiedza o tym, co dla obydwu stron wspólne, chociaż z reguły odmiennie wyrażone, i o tym, co inne i różne, pogłębia wzajemne zrozumienie i uczy poszanowania wzbogacającej świat różnorodności.
prof. dr hab. Barbara Szacka
Wołanie w głąb historii odbija się echem. Kto chce usłyszeć nie tylko o tym, co i tak dobrze zna, musi zmienić swój dotychczasowy punkt widzenia, wejść na niepewny grunt. Autorzy Polsko-niemieckich miejsc pamięci zachęcają nas do poznawania historii bez poczucia swojskości. Tylko w ten sposób można dokonywać niespodziewanych odkryć.
Publikacja, którą trzymają Państwo w ręku, pozwala w niekonwencjonalny sposób spojrzeć na historię: czytelnik odwiedza „miejsca”, które w pamięci zbiorowej Polaków i Niemców budzą odmienne, nierzadko sprzeczne skojarzenia. Patrzeć oczyma innych na to, co zdaje się oczywiste, oznacza lepsze rozumienie siebie i własnej przeszłości.
prof. dr Dieter Langewiesche
W tomie publikują:
Stefan Bednarek, Leszek C. Belzyt, Sandra Bieler, Jerzy W. Borejsza, Hans-Jürgen Bömelburg, Jan C. Behrends, Piotr Buras, Edmund Dmitrów, Marta Domurat-Linde, Emmanuel Droit, Elżbieta Dzikowska, Daniela Fuchs-Frotscher, Maria Gierlak, Maciej Górny, Heidi Hein-Kircher, Jerzy Holzer, Joanna Jabłkowska, Jarosław Janneck, Jerzy Kałążny, Igor Kąkolewski, Kornelia Kończal, Adam Krzemiński, Markus Krzoska, Kolja Lichy, Bernard Linek, Magdalena Marszałek, Michał Matlak, Andreas Mix, Burkhard Olschowsky, Christian Pletzing, Piotr Przybyła, Miloš Řezník, Christian Schmidt-Rost, Damien Thiriet, Wolfgang Wippermann, Zofia Wóycicka, Robert Żurek, Leszek Żyliński.
Spis treści
Wprowadzenie / 9
Polsko-niemieckie miejsca pamięci / 11
Rewolucje i utopie
Europa
Europamięć
Maciej Górny / 17
Ameryka
Utopia, która miała się stać rzeczywistością
Stefan Bednarek, Michał Matlak / 38
Rosja
Punkt odniesienia dla Niemców i Polaków
Edmund Dmitrów / 55
Zjazd gnieźnieński
Spotkanie na szczycie w 1000 roku
Heidi Hein-Kircher / 77
Łódź
Na przekór
Hans-Jürgen Bömelburg / 87
Hambach
Wspólnota przyjaciół
Jerzy Kałążny / 104
Polish Jazz
Polish Jazz on my mind
Marta Domurat-Linde, Christian Schmidt-Rost / 115
1968
Dwie rewolty
Leszek Żyliński / 127
Solidarność
Samoograniczająca się rewolucja
Jerzy Holzer / 146
Jan Paweł II
Rewolucyjność sacrum?
Robert Żurek / 162
1989: Upadek muru i Okrągły Stół
Asymetryczne mity fundacyjne
Piotr Buras, Burkhard Olschowsky / 179
Duma i wstyd
Drang nach Osten
Cywilizacja z Zachodu?
Leszek C. Belzyt / 207
Krzyżacy
Przeklęci i bohaterowie
Igor Kąkolewski / 225
August II Mocny
Dobry mecenas i zły król?
Miloš Řezník / 249
Tumult toruński
Krwawy ślad w historii
Kolja Lichy / 269
Kosynierzy
„Ogrom sił tkwiących w narodzie”*
Daniela Fuchs-Frotscher / 285
Na saksy
(Nie)Rzeczywistość migracji
Sandra Bieler, Maria Gierlak, Jarosław Janneck / 295
Maksymilian Kolbe
Co wypada świętemu?
Christian Pletzing / 311
Bydgoska krwawa niedziela
Niejednoznaczne fakty, jednoznaczne interpretacje
Markus Krzoska / 322
Łambinowice
Czy sprawcy mogą stać się ofiarami?
Bernard Linek / 334
Święte i przeklęte
Rzym
Quo vadis et Arkadia
Elżbieta Dzikowska, Joanna Jabłkowska / 349
Orzeł
Od godła władcy do symbolu narodowego
Damien Thiriet / 372
Święta Jadwiga Śląska
Ponad narodowością i stanem
Robert Żurek / 390
Francja
Fascynacja, złudzenia i diaboliczny podziw
Jerzy W. Borejsza, Emmanuel Droit / 403
Góra Świętej Anny
Święta i wulkan
Piotr Przybyła / 426
Fryderyk Wielki
Sprzeczność racji stanu
Hans-Jürgen Bömelburg / 447
Karol Marks
Socjalistyczny mesjasz?
Jerzy W. Borejsza, Maciej Górny, Wolfgang Wippermann / 469
Komunizm
…i widmo pozostało
Jerzy Holzer / 491
Róża Luksemburg
Wszystkie imiona Róży
Maciej Górny, Kornelia Kończal / 510
Bolszewik
Zaraźliwa groza rewolucji
Jan C. Behrends / 528
SS
Jądro zła
Andreas Mix / 542
Auschwitz
Zbrodnia i różnorodność pamięci
Zofia Wóycicka / 557
Holocaust
Tragedia sąsiadów
Magdalena Marszałek / 582
Powstanie warszawskie
Ruiny twierdzy
Adam Krzemiński, Damien Thiriet / 601
Autorki i autorzy / 630
Źródła ilustracji / 633
Indeks osób / 636
Indeks nazw geograficznych / 665
