Post-koiné
Monografia daje wyraz autorskiej formule wspólnoty i komunikacji szerszej niż ludzka. Przedstawiona koncepcja wydobywa niesymboliczne sposoby reprezentowania zwierząt, formy osłabienia ludzkiej podmiotowości, problematyzuje mechanizm wytwarzania różnicy antropologicznej. Pozwala wykazać, że krytyczny namysł nad językiem konsolidującym wspólnotę redefiniuje stosunek do zwierząt. Anita Jarzyna odsłania emancypacyjny potencjał wierszy, projektuje możliwość lektury eksperymentalnej, w ramach której wykazuje, że poeci i poetki drugiej połowy XX i początku XXI wieku, opisując relacje międzygatunkowe, demaskują formy opresji, dyskursy przemocy (m.in. antysemicki, teologiczny, patriarchalny, łowiecki, rzeźnicki, medyczny, zoologiczny), a zarazem tematyzują swoje poszukiwania nieantropocentrycznego języka, tworzą alternatywne wizje międzygatunkowych aliansów, afirmatywnych więzi, powołują polemiczne, inkluzywne języki, dążą do tego, by równościowy stosunek do zwierząt przejawiał się we wszystkim, co mówią, nie tylko, kiedy odnoszą się do nich bezpośrednio. Odnajdując w wierszach rozmaite ujęcia nieantroponormatywnej perspektywy, autorka książki traktuje poezję jako wypowiedź równoprawną z wypowiedziami dyskursywnymi, upominającymi się o zniesienie ludzkiej dominacji; wskazuje przy tym, że konceptualizacje literaturoznawczych studiów nad zwierzętami można wyprowadzać z poetyckiej metarefleksji, formującej się w języku, którym posługują się ludzie, a który odtąd nie ma służyć im wyłącznie.
„Publikacja Anity Jarzyny jest ze wszech miar potrzebna, na gruncie polskim to nowatorskie ujęcie studiów nad zwierzętami i polskiej poezji; odważne intelektualnie i pogłębione refleksyjnie. Może służyć za przewodnik myślenia żarliwego i nieobojętnego etycznie, będącego rewizją lektur wierszy polskich autorów/autorek oraz propozycją nowej perspektywy badań języka i tekstów (nie tylko poetyckich).”
Z recenzji dr hab. Anny Kałuży
INNYMI SŁOWY 9
Wprowadzenie do post‑koiné 11
Kim jesteśmy My i kim są One? Notatki o jednym wierszu 53
Dzieci i ryby (wiersze na głosy) 77
STANY WYJĄTKOWE, STATUS QUO 107
I. Masakra stambulskich psów (1910) a rzeź Ormian (1915) – czyli zbrodnie zapomniane (antycypacja, analogia, nadużycie?) 109
II. Przez skórę. O jednym wierszu Nelly Sachs (w przekładzie Ryszarda Krynickiego) 133
III. Judenjagd / Polowanie na Żydów. Semantyka – rozpoznania 159
IV. Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci 191
V. „Życie ptaków i ssaków po”. Postantropocentryczne reinterpretacje imaginarium Zagłady w poezji polskiej po 1989 roku 215
OBYCZAJE 271
I. Herezje: odzyskiwanie wrażliwości (Tadeusz Nowak, Jerzy Nowosielski) 273
II. Zwierzętopismo Jerzego Ficowskiego i Tadeusza Nowaka: gatunki zjadane 297
III. Wolność powie: „krew” 311
IV. Pomiotki. Czytając Justynę Bargielską i Joannę Mueller 331
V. Łajka na dobranoc 359
VI. Poza prawem. O jednym wierszu Jerzego Kronholda 389
WSPÓLNY ŚWIAT: OD‑NOWA 403
I. Ornitomancja, ornitologia. Sokołowski i (inne) ptaki Jerzego Ficowskiego 405
II. Przekładając z ornitologicznego. O twórczości Michała Książka 441
III. Gatunki rozkoszy 481
IV. Po koleżeńsku (Piotr Sommer) 507
ZAKOŃCZENIE. TROPY POST‑KOINÉ 529
Bibliografia 535
Nota bibliograficzna 559
Indeks osób 561
Summary
