CZĘŚĆ OGÓLNA 1
1. Techniki rentgenowskie i techniki medycyny nuklearnej Tomasz Wolak 3
1.1. Techniki rentgenowskie 3
1.1.1. Podstawy fizyczne – wytwarzanie promieniowania X 3
1.1.2. Budowa lampy rentgenowskiej 5
1.1.3. Geometria obrazowania 5
1.1.4. Budowa aparatu RTG 6
1.1.5. Budowa tomografu komputerowego 8
1.1.6. Bezpieczeństwo stosowania 10
1.1.7. Własności obrazu 10
1.2. Techniki medycyny nuklearnej 11
1.2.1. Pozytonowa tomografia emisyjna (positron emission tomography, PET) 11
2. Techniki obrazowania – ultrasonografia (USG) Tomasz Wolak 15
2.1. Podstawy fizyczne 15
2.2. Budowa urządzenia 17
2.3. Bezpieczeństwo stosowania 18
2.4. Własności obrazu 18
2.5. Zastosowania 19
3. Techniki obrazowania – rezonans magnetyczny Tomasz Wolak 21
3.1. Podstawy fizyczne 21
3.2. Precesja protonu 22
3.3. Proces relaksacji – czasy T1 i T2 23
3.4. Jak interpretować czasy relaksacji? 24
3.5. Kontrast tkankowy 25
3.6. Kodowanie przestrzeni, czyli jak rozpoznać, skąd pochodzi sygnał rezonansu magnetycznego 28
3.7. Budowa urządzenia 29
3.8. Bezpieczeństwo stosowania 30
3.9. Własności obrazu 31
4. Badania obrazowe – ryzyko i ochrona Ryszard Kowski, Bogdan Pruszyński, Andrzej Cieszanowski 35
4.1. Ryzyko związane z badaniami ultrasonograficznymi (fala dźwiękowa) 35
4.2. Ryzyko związane z badaniami techniką rezonansu magnetycznego (fala elektromagnetyczna w zakresie radiowym) 35
4.3. Promieniowanie jonizujące 36
4.4. Ochrona radiologiczna 37
4.5. Skutki działania promieniowania na organizm 37
4.6. Grupy narażenia z punktu widzenia ochrony radiologicznej 37
4.7. Badania rentgenowskie (fala elektromagnetyczna w zakresie promieniowania jonizującego) 38
4.8. Powikłania występujące w przebiegu badań angiograficznych 39
4.9. Reakcje uboczne po śródnaczyniowym podaniu środków kontrastujących 39
4.10. Badania izotopowe (fala elektromagnetyczna w zakresie promieniowania jonizującego) 39
5. Środki kontrastowe Marek Gołębiowski, Katarzyna Sułkowska 41
5.1. Definicja 41
5.2. Środki cieniujące 41
5.2.1. Środki cieniujące negatywne 41
5.2.2. Środki cieniujące pozytywne 41
5.2.3. Reakcje niepożądane 42
5.2.4. Ostre pokontrastowe uszkodzenie nerek 42
5.3. Środki kontrastowe stosowane w MR 43
5.3.1. Charakterystyka 43
5.3.2. Reakcje niepożądane 43
5.4. Środki kontrastowe stosowane w USG 44
6. Podstawy interpretacji badań obrazowych Andrzej Cieszanowski, Bogdan Pruszyński 45
6.1. Ogólna interpretacja wyników badań i nazewnictwo objawów występujących w różnych technikach obrazowych 45
6.1.1. Konwencjonalne badania radiologiczne (RTG) 45
6.1.2. Badanie jedno- i dwukontrastowe przewodu pokarmowego 45
6.1.3. Tomografia komputerowa (TK) 46
6.2. Objawy o znaczeniu rozpoznawczym przed podaniem środka kontrastowego 46
6.2.1. Ogniska hiperdensyjne 46
6.2.2. Ogniska hipodensyjne 47
6.2.3. Ocena obrazu po podaniu dożylnym jodowego środka cieniującego 47
6.2.4. Charakter unaczynienia zmiany 48
6.2.5. Rezonans magnetyczny (Magnetic resonance, MR) 48
6.2.6. Ultrasonografia 51
7. Anatomia radiologiczna Marek Gołębiowski, Monika Bekiesińska-Figatowska, Andrzej Cieszanowski 55
7.1. Mózgowie 55
7.2. Kręgosłup 59
7.3. Klatka piersiowa 63
7.4. Jama brzuszna 67
7.5. Miednica 76
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 81
8. Ośrodkowy układ nerwowy Marek Gołębiowski, Monika Bekiesińska-Figatowska 83
8.1. Metody obrazowania 83
8.2. Choroby ośrodkowego układu nerwowego 83
8.2.1. Urazy 83
8.2.2. Samoistne krwawienie podpajęczynówkowe i tętniaki mózgu 87
8.2.3. Choroba Alzheimera i inne przyczyny otępienia 88
8.2.4. Wodogłowie 89
8.2.5. Zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych 90
8.2.6. Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, SM) 93
8.2.7. Padaczka 94
9. Udar niedokrwienny mózgu Jerzy Walecki, Agnieszka Kwiatkowska-Miernik, Piotr Gustaw Wasilewski 97
9.1. Informacje ogólne 97
9.2. Diagnostyka obrazowa 97
9.2.1. Faza nadostra udaru – obrzęk cytotoksyczny 97
9.2.2. Faza ostra udaru (acute stroke) 101
9.2.3. Faza podostra udaru (subacute stroke) 102
9.2.4. Faza przewlekła udaru (chronic stroke) 103
9.3. Udar – podział 104
9.3.1. Udar lakunarny 104
9.3.2. Udar „ostatniej łączki” (hemodynamiczny) 104
9.3.3. Udar w mechanizmie zatorowym (kardiogenny) 105
9.3.4. Udar żylny 105
10. Guzy ośrodkowego układu nerwowego Jerzy Walecki, Michał Frączek, Bartosz Mruk, Piotr Gustaw Wasilewski, Agnieszka Kwiatkowska-Miernik 107
10.1. Informacje ogólne 107
10.2. Metody obrazowania 107
10.3. Radiologiczna metodyka różnicowania guzów OUN 108
10.4. Systematyka i cechy radiologiczne guzów OUN u dorosłych 108
10.4.1. Nowotwory gleju gwiaździstego 108
10.4.2. Nowotwory gleju skąpowypustkowego 110
10.4.3. Gruczolaki przysadki mózgowej 111
10.4.4. Nowotwory opon mózgowo-rdzeniowych 112
10.4.5. Chłoniaki i nowotwory układu krwiotwórczego 112
10.4.6. Zmiany przerzutowe w OUN 112
11. Twarzoczaszka i kość skroniowa Emilia Wnuk 113
11.1. Jama nosa i zatoki przynosowe 113
11.1.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 113
11.1.2. Metody obrazowania 115
11.1.3. Choroby w obrębie jamy nosowej i zatok przynosowych 116
11.2. Oczodoły 118
11.2.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 118
11.2.2. Metody obrazowania 119
11.2.3. Choroby w obrębie oczodołów 119
11.3. Urazy twarzoczaszki 119
11.4. Kość skroniowa 121
11.4.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 121
11.4.2. Metody obrazowania 121
11.4.3. Choroby w obrębie kości skroniowej 122
12. Szyja Emilia Wnuk, Agnieszka Trojanowska, Katarzyna Dobruch-Sobczak 125
12.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 125
12.2. Metody obrazowania 129
12.2.1. Tomografia komputerowa (TK) 129
12.2.2. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 129
12.2.3. Ultrasonografia (USG) 130
12.2.4. Rentgenowskie badanie kontrastowe 130
12.2.5. PET-TK 130
12.3. Choroby gardła i jamy ustnej 130
12.3.1. Nosogardło 130
12.3.2. Gardło ustne i jama ustna 131
12.3.3. Gardło dolne i krtań 133
12.3.4. Inne patologie szyi 134
12.4. Ślinianki 135
12.4.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 135
12.4.2. Metody obrazowania 135
12.4.3. Choroby ślinianek 137
12.5. Tarczyca 138
12.5.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 138
12.5.2. Choroby tarczycy 139
12.6. Przytarczyce 140
12.7. Zmiany po leczeniu onkologicznym 141
13. Diagnostyka obrazowa płuc, opłucnej i śródpiersia Katarzyna Błasińska, Anna Chodorowska 143
13.1. Informacje ogólne 143
13.2. Metody diagnostyczne 143
13.2.1. RTG klatki piersiowej 143
13.2.2. Tomografia komputerowa (TK) 146
13.2.3. Ultrasonografia (USG) 146
13.2.4. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 146
13.3. Objawy radiologiczne chorób klatki piersiowej 148
13.3.1. Zniekształcenie klatki piersiowej 148
13.3.2. Objętość płuc 148
13.3.3. Przejrzystość płuc 149
13.4. Zapalenia płuc 163
13.4.1. Informacje ogólne 163
13.4.2. Diagnostyka obrazowa zapalenia płuc 164
13.4.3. Odoskrzelowe (zrazikowe) zapalenie płuc 164
13.4.4. Płatowe zapalenie płuc 165
13.4.5. Śródmiąższowe (atypowe) zapalenie płuc 165
13.4.6. Etiologia zapalenia płuc i dane kliniczne a obraz radiologiczny zapalenia płuc 166
13.4.7. Zapalenia płuc wywołane przez prątki gruźlicze i niegruźlicze 170
13.5. Nowotwory płuca 172
13.5.1. Rak płuca 172
13.5.2. Inne nowotwory płuca 179
13.5.3. Przerzuty 179
13.6. Nieinfekcyjne choroby ziarniniakowe płuc. Pylice 180
13.6.1. Choroby ziarniniakowe 180
13.6.2. Pylice 181
13.7. Choroby opłucnej 183
13.7.1. Informacje ogólne 183
13.7.2. Płyn w opłucnej 183
13.7.3. Odma opłucnowa 185
13.7.4. Zwapnienia w opłucnej 186
13.7.5. Zmiany nowotworowe opłucnej 187
13.8. Stany zagrożenia życia w badaniach obrazowych klatki piersiowej 188
13.8.1. Urazy klatki piersiowej 188
13.8.2. Zatorowość płucna 190
13.9. Diagnostyka obrazowa chorób śródpiersia 194
13.9.1. Zmiany zapalne 194
13.9.2. Guzy śródpiersia 194
14. Serce Ilona Michałowska, Katarzyna Gruszczyńska, Małgorzata Urbańczyk-Zawadzka 199
14.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 199
14.2. Metody obrazowania serca 201
14.3. Choroba wieńcowa serca 202
14.3.1. Definicja 202
14.3.2. Metody obrazowania w chorobie wieńcowej 202
14.4. Niewydolność serca 204
14.4.1. Charakterystyka ogólna 204
14.4.2. Diagnostyka obrazowa niewydolności serca 205
14.5. Nabyte wady zastawkowe serca 209
14.5.1. Zwężenie zastawki aortalnej (stenoza aortalna – aortic stenosis, AS) 209
14.5.2. Niedomykalność aortalna (aortic insufficiency, IA) 210
14.5.3. Zwężenie zastawki mitralnej (stenoza mitralna – mitral stenosis, MS) 212
14.5.4. Niedomykalność mitralna (mitral regurgitation, MR) 213
14.5.5. Wady zastawki trójdzielnej 213
14.6. Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW, endocarditis) 213
14.7. Wybrane wady wrodzone u dorosłych 214
14.7.1. Ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (atrial septal defect, ASD) 214
14.7.2. Koarktacja aorty (coarctation of the aorta, CoA) 216
14.7.3. Przetrwały przewód tętniczy (patent ductus arteriosus, PDA) 216
14.8. Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS, myocarditis) 217
14.9. Zapalenie osierdzia (pericarditis) 218
14.10. Kardiomiopatie 219
14.10.1. Kardiomiopatia przerostowa (HCM) 220
14.10.2. Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) 220
14.10.3. Kardiomiopatia restrykcyjna (RCM) 221
14.11. Arytmogenna dysplazja prawej komory (ARVD/ARVC) 222
14.12. Guzy/zmiany guzopodobne wewnątrz- i przysercowe 222
14.12.1. Śluzak (myxoma) 223
14.12.2. Włókniak, mięśniak 224
14.12.3. Złośliwe pierwotne guzy serca 224
14.12.4. Wtórne nowotwory serca 226
14.12.5. Skrzeplina 226
15. Gruczoł piersiowy Elżbieta Łuczyńska, Wojciech Rudnicki, Tadeusz Popiela 229
15.1. Mammografia 229
15.1.1. Zmiany złośliwe 230
15.1.2. Zmiany łagodne w piersiach 231
15.1.3. Tomosynteza piersi 231
15.1.4. Mammografia spektralna ze wzmocnieniem kontrastowym (contrast enhanced spectral mammography, CESM) 232
15.2. Ultrasonografia 233
15.3. Rezonans magnetyczny 234
15.3.1. Uwagi ogólne 234
15.3.2. Elementy oceniane w MRI piersi oraz ich nazewnictwo 235
16. Górny odcinek przewodu pokarmowego (GOPP) – przełyk, żołądek i dwunastnica Witold Krupski 239
16.1. Wstęp do diagnostyki GOPP 239
16.1.1. Wiadomości ogólne i anatomia radiologiczna GOPP 239
16.1.2. Metody obrazowania GOPP 239
16.1.3. Środki kontrastowe stosowane w diagnostyce GOPP 239
16.1.4. Wskazania do badania radiologicznego GOPP 240
16.1.5. Symptomatologia radiologiczna w diagnostyce GOPP 240
16.2. Diagnostyka obrazowa chorób przełyku 240
16.2.1. Achalazja przełyku 240
16.2.2. Twardzina uogólniona 241
16.2.3. Zapalenie przełyku 242
16.2.4. Rak przełyku i połączenia przełykowo-żołądkowego 242
16.2.5. Uchyłki przełyku 243
16.2.6. Żylaki przełyku 244
16.2.7. Ciała obce w przełyku 244
16.2.8. Przepuklina rozworu przełykowego przepony (PRPP) 245
16.2.9. Diagnostyka przełyku operowanego 246
16.3. Diagnostyka obrazowa chorób żołądka i dwunastnicy 248
16.3.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 248
16.3.2. Rak żołądka 249
16.3.3. Guzy podścieliskowe przewodu pokarmowego (żołądka) 249
16.3.4. Diagnostyka żołądka operowanego 250
17. Wątroba Andrzej Cieszanowski 253
17.1. Anatomia radiologiczna wątroby 253
17.2. Metody obrazowania wątroby 253
17.2.1. Ultrasonografia (USG) 253
17.2.2. Tomografia komputerowa (TK) 254
17.2.3. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 254
17.3. Choroby wątroby w badaniach obrazowych 257
17.3.1. Zmiany łagodne 257
17.3.2. Nowotwory złośliwe 265
17.3.3. Uogólnione choroby wątroby 270
18. Drogi żółciowe Zbigniew Serafin 275
18.1. Anatomia radiologiczna 275
18.2. Metody obrazowania dróg żółciowych 275
18.2.1. Radiografia/cholangiografia kontrastowa 275
18.2.2. Ultrasonografia (USG) 276
18.2.3. Tomografia komputerowa (TK) 276
18.2.4. Badanie rezonansu magnetycznego (magnetic resonance, MR) 276
18.2.5. Pozytonowa tomografia emisyjna (positron emission tomography, PET, PET-TK) 276
18.2.6. Scyntygrafia 276
18.2.7. Techniki endoskopowe 276
18.3. Choroby dróg żółciowych – problemy kliniczne 277
18.3.1. Łagodne zmiany pęcherzyka żółciowego 277
18.3.2. Kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 279
18.3.3. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego 280
18.3.4. Ostre wstępujące zapalenie dróg żółciowych 280
18.3.5. Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego 281
18.3.6. Przewlekłe stwardniające zapalenie dróg żółciowych (primary sclerosing cholangitis, PSC) 281
18.3.7. Rak pęcherzyka żółciowego 282
18.3.8. Rak dróg żółciowych (cholangiocarcinoma, CCC) 283
19. Trzustka Joanna Pilch-Kowalczyk, Mariusz Furmanek 285
19.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 285
19.2. Metody obrazowania trzustki 286
19.2.1. Ultrasonografia (USG) 286
19.2.2. Tomografia komputerowa (TK) 286
19.2.3. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 286
19.2.4. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) 287
19.2.5. Ultrasonografia endoskopowa (endoscopic ultrasound, EUS) 287
19.2.6. Biopsja pod kontrolą ultrasonografii endoskopowej (EUS) 287
19.2.7. Pozytonowa tomografia komputerowa (positron emission tomography, PET-TK) lub PET-MR 287
19.3. Choroby trzustki w badaniach obrazowych 288
19.3.1. Ostre zapalenie trzustki (OZT) 288
19.3.2. Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) 290
19.3.3. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki (autoimmune pancreatitis, AIP) 291
19.3.4. Nowotwory trzustki 292
19.3.5. Nowotwory torbielowate trzustki 295
20. Jelito cienkie Joanna Podgórska 301
20.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 301
20.2. Metody obrazowania jelita cienkiego 301
20.2.1. Radiografia rentgenowska (RTG) 302
20.2.2. Rentgenowskie badania kontrastowe 303
20.2.3. Tomografia komputerowa (TK) 303
20.2.4. Ultrasonografia (USG) 304
20.2.5. Rezonans magnetyczny (MR) 304
20.3. Choroby jelita cienkiego 305
20.3.1. Zapalenia jelita cienkiego (enteritis, enterocolitis) z przykładami 305
20.3.2. Zapalenia popromienne 306
20.3.3. Nowotwory jelita cienkiego 306
20.3.4. Wybrane rzadsze choroby jelita cienkiego 308
21. Jelito grube Joanna Pieńkowska, Edyta Szurowska 311
21.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 311
21.2. Metody obrazowania jelita grubego 311
21.2.1. Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej 311
21.2.2. Tomografia komputerowa (TK) 311
21.2.3. Kolonografia TK 311
21.2.4. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 312
21.2.5. Pozostałe metody obrazowe 312
21.3. Choroby jelita grubego w badaniach obrazowych 313
21.3.1. Polipy jelita grubego 313
21.3.2. Rak jelita grubego (RJG) 314
21.3.3. Uchyłki jelita grubego 316
21.3.4. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) 317
21.3.5. Choroba Leśniowskiego–Crohna (ChC) 318
21.3.6. Niedokrwienne zapalenie jelita grubego 320
22. Ostry brzuch Luiza Grzycka-Kowalczyk, Andrzej Cieszanowski 323
22.1. Uwagi ogólne 323
22.2. Ból o charakterze rozlanym 328
22.2.1. Perforacja przewodu pokarmowego 328
22.2.2. Niedrożność jelit 329
22.2.3. Niedokrwienie jelit 332
23. Układ moczowy Andrzej Cieszanowski 337
23.1. Metody obrazowania układu moczowego 337
23.1.1. Ultrasonografia (USG) 337
23.1.2. Tomografia komputerowa (TK) 337
23.1.3. Rezonans magnetyczny (magnetic resonance, MR) 338
23.1.4. Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej 338
23.1.5. Urografia 339
23.1.6. Cystografia mikcyjna 340
23.1.7. Uretrografia 340
23.2. Wady rozwojowe i wady budowy 340
23.2.1. Nerki zrośnięte 340
23.2.2. Anomalie dotyczące kształtu i budowy nerek 340
23.2.3. Wady kielichów, miedniczek i moczowodów 341
23.3. Choroby torbielowate nerek 343
23.3.1. Torbiel prosta 343
23.3.2. Torbiele powikłane 343
23.3.3. Torbielowatość nerek typu dorosłych 345
23.3.4. Torbielowatość nerek nabyta 345
23.3.5. Choroby, w których występują torbiele nerek 345
23.4. Choroby zapalne nerek 345
23.4.1. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek 345
23.4.2. Ropień nerki 346
23.4.3. Ropowica przynerkowa 346
23.4.4. Roponercze 347
23.4.5. Gazotwórcze odmiedniczkowe zapalenie nerek 347
23.4.6. Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek (POZN) 347
23.4.7. Gruźlica nerek 348
23.5. Guzy nerek 348
23.5.1. Rak nerkowokomórkowy (RNK) 348
23.5.2. Rak przejściowokomórkowy 350
23.5.3. Angiomyolipoma (AML) – naczyniakomięśniakotłuszczak 351
23.5.4. Onkocytoma 352
23.5.5. Chłoniak 353
23.5.6. Przerzuty 353
23.6. Kamica nerkowa 353
23.7. Choroby pęcherza moczowego 354
23.7.1. Zapalenie pęcherza 354
23.7.2. Guzy pęcherza 355
23.7.3. Uchyłki pęcherza 355
23.7.4. Przetoki pęcherza 355
23.7.5. Kamica pęcherza moczowego 356
24. Nadnercza Andrzej Cieszanowski 359
24.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 359
24.2. Metody obrazowania nadnerczy 360
24.2.1. Tomografia komputerowa 360
24.2.2. Rezonans magnetyczny 361
24.2.3. Pozostałe metody obrazowe (USG, PET-TK, scyntygrafia, cewnikowanie żył nadnerczowych) 361
24.3. Choroby nadnerczy w badaniach obrazowych 362
24.3.1. Gruczolak kory nadnerczy 362
24.3.2. Rak kory nadnerczy 363
24.3.3. Guz chromochłonny (pheochromocytoma) 364
24.3.4. Inne zmiany: przerost kory nadnerczy 364
25. Żeńska miednica mniejsza Monika Bekiesińska-Figatowska 367
25.1. Metody obrazowania 367
25.2. Choroby żeńskiej miednicy mniejszej w obrazie MR 368
25.2.1. Torbielowate zmiany w jajnikach 368
25.2.2. Rak jajnika 372
25.2.3. Włókniak/włókniakootoczkowiak (fibroma/fibrothecoma) 374
25.2.4. Skręt jajnika 374
25.2.5. Wodniak/ropniak jajowodu (hydrosalpinx/pyosalpinx) 376
25.2.6. Ropień jajnikowo-jajowodowy (tubo-ovarian abscess, TOA) 376
25.2.7. Endometrioza pozajajnikowa (gruczolistość zewnętrzna) 377
25.2.8. Mięśniaki macicy (leiomyoma, fibroid) 378
25.2.9. Rak błony śluzowej trzonu macicy 379
25.2.10. Rak szyjki macicy 380
26. Miednica męska Edyta Szurowska, Katarzyna Skrobisz, Oliwia Kozak 383
26.1. Gruczoł krokowy 383
26.1.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 383
26.1.2. Metody obrazowania gruczołu krokowego 384
26.1.3. Choroby gruczołu krokowego w badaniach obrazowych 384
26.2. Diagnostyka obrazowa pęcherzyków nasiennych 387
26.2.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 387
26.2.2. Metody obrazowania pęcherzyków nasiennych 387
26.2.3. Choroby pęcherzyków nasiennych w badaniach obrazowych 388
26.3. Diagnostyka obrazowa żylaków powrózka nasiennego 389
26.4. Moszna 389
26.4.1. Anatomia i uwagi ogólne 389
26.4.2. Diagnostyka niepłodności męskiej 389
26.4.3. Diagnostyka stanów nagłych moszny 389
26.4.4. Wodniak jądra 390
26.4.5. Mikrolitiaza 390
26.4.6. Nowotwory jąder 391
27. Kręgosłup (kanał kręgowy i rdzeń kręgowy) Marek Sąsiadek, Joanna Bladowska 393
27.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 393
27.2. Metody obrazowania kręgosłupa i kanału kręgowego 394
27.2.1. RTG 394
27.2.2. Tomografia komputerowa 394
27.2.3. Rezonans magnetyczny 395
27.2.4. Pozostałe metody obrazowe (USG, scyntygrafia, PET-TK, angiografia rdzeniowa, mielografia/mielografia TK, dyskografia/dyskografia TK) 395
27.3. Choroby kręgosłupa w badaniach obrazowych 396
27.3.1. Wady rozwojowe 396
27.3.2. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa 398
27.3.3. Zmiany urazowe kręgosłupa 400
27.3.4. Nowotwory kręgosłupa i kanału kręgowego 402
27.3.5. Inne choroby kręgosłupa i kanału kręgowego 404
28. Diagnostyka obrazowa układu mięśniowo-szkieletowego Piotr Palczewski, Krzysztof Piłat 407
28.1. Uwagi ogólne i anatomia radiologiczna 407
28.2. Obrazowanie układu mięśniowo-szkieletowego 410
28.2.1. RTG 410
28.2.2. Tomografia komputerowa 411
28.2.3. Ultrasonografia (USG) 412
28.2.4. Rezonans magnetyczny 413
28.2.5. Medycyna nuklearna 414
28.3. Choroby układu mięśniowo-szkieletowego w badaniach obrazowych 415
28.3.1. Odmiany i wady budowy 415
28.3.2. Urazy 418
28.3.3. Choroby metaboliczne 425
28.3.4. Zmiany niedokrwienne kości 431
28.3.5. Zmiany w kościach indukowane radioterapią 432
28.3.6. Choroby stawów (artropatie) 433
28.3.7. Zapalenie kości i stawów 439
28.3.8. Guzy i zmiany guzopodobne kości i tkanek miękkich 441
28.4. Radiologia interwencyjna w ortopedii 448
29. Urazy wielonarządowe Katarzyna Karmelita-Katulska 451
29.1. Uwagi ogólne 451
29.2. Metody obrazowe 452
29.2.1. Ultrasonografia FAST/eFAST 452
29.2.2. Radiografia konwencjonalna (RTG) 452
29.2.3. Tomografia komputerowa 452
30. Choroby układu naczyniowego Grzegorz Małek, Krzysztof Lamparski, Olgierd Rowiński 461
30.1. Aorta 461
30.1.1. Anatomia – podstawowe informacje 461
30.1.2. Wybrane odmiany anatomiczne i wady wrodzone 461
30.2. Naczynia odchodzące od łuku aorty 465
30.2.1. Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej 465
30.2.2. Zespół podkradania 466
30.2.3. Choroba Takayasu 467
30.3. Tętnice trzewne 467
30.3.1. Ostre niedokrwienie jelita 467
30.3.2. Przewlekłe niedokrwienie jelita 468
30.4. Tętnice nerkowe 468
30.4.1. Zwężenie tętnicy nerkowej 468
30.4.2. Dysplazja włóknisto-mięśniowa (fibromuscular dysplasia, FMD) 468
30.4.3. Niedokrwienie kończyn dolnych 469
30.5. Układ żylny: ultrasonografia dopplerowska 470
30.6. Podstawowe zastosowania kliniczne 471
30.6.1. Tętnice szyjne i kręgowe 471
30.6.2. Tętnice kończyn dolnych 473
30.6.3. Aorta i tętnice biodrowe 474
30.6.4. Tętnice nerkowe 474
30.6.5. Tętnice trzewne 475
30.6.6. Naczynia żylne kończyn 477
31. Radiologia onkologiczna Andrzej Cieszanowski, Jakub Pałucki 479
31.1. Uwagi ogólne 479
31.2. Metody obrazowania 479
31.2.1. Radiografia klasyczna 479
31.2.2. Tomografia komputerowa 479
31.2.3. Rezonans magnetyczny (tomografia rezonansu magnetycznego) 480
31.2.4. Ultrasonografia 483
31.3. Zastosowanie badań obrazowych w diagnostyce nowotworów w poszczególnych obszarach anatomicznych 484
31.4. Ocena stopnia zaawansowania nowotworów. Zastosowanie technik diagnostyki obrazowej (TK i MR) w ocenie TNM 485
31.5. Ocena odpowiedzi na leczenie onkologiczne 485
31.5.1. Podstawowe założenia RECIST 1.1. 485
31.5.2. Inne kryteria oceny odpowiedzi na leczenie onkologiczne 486
31.5.3. Skrining 486
32. Radiologia pediatryczna Elżbieta Jurkiewicz, Jarosław Mądzik, Monika Bekiesińska-Figatowska 489
32.1. Wady wrodzone ośrodkowego układu nerwowego (OUN) 489
32.1.1. Przepuklina oponowo-rdzeniowa (myelomeningocele, MMC) 489
32.1.2. Agenezja ciała modzelowatego (agenesis of the corpus callosum, ACC) 490
32.1.3. Zaburzenia migracji neuronów 490
32.2. Wrodzone choroby istoty białej 492
32.3. Choroby płuc u dzieci 492
32.3.1. Metody obrazowania 492
32.3.2. Odrębności obrazu klatki piersiowej u noworodków i niemowląt 493
32.3.3. Choroby układu oddechowego w okresie noworodkowym 493
32.3.4. Wady rozwojowe układu oddechowego 495
32.3.5. Zapalenie płuc 498
32.3.6. Zachłyśnięcie się ciałem obcym 500
32.4. Choroby serca i dużych naczyń u dzieci 502
32.4.1. Uwagi ogólne 502
32.4.2. Metody obrazowania 502
32.4.3. Typy wad 502
32.4.4. Najczęściej występujące wady wrodzone serca 502
32.5. Wybrane patologie przewodu pokarmowego występujące u dzieci 504
32.5.1. Uwagi ogólne 504
32.5.2. Metody obrazowania 504
32.5.3. Patologie występujące w okresie noworodkowym 504
32.5.4. Patologie występujące u niemowląt i dzieci młodszych 508
32.6. Urazy 511
32.7. Choroby układu moczowego u dzieci 514
32.7.1. Metody obrazowania 514
32.7.2. Anomalie rozwojowe i wady wrodzone układu moczowego 515
32.7.3. Inne wybrane patologie układu moczowego 518
32.8. Najczęstsze nowotwory występujące u dzieci 519
32.8.1. Wiadomości ogólne 519
32.8.2. Najczęściej występujące nowotwory złośliwe u dzieci do 15. roku życia 519
32.8.3. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) 521
32.8.4. Inne wybrane nowotwory 527
33. Radiologia interwencyjna Grzegorz Rosiak, Krzysztof Korzeniowski, Olgierd Rowiński 537
33.1. Wstęp do zabiegów wewnątrznaczyniowcyh w pracowni angiograficznej 537
33.2. Wybrane zabiegi radiologii interwencyjnej 538
33.2.1. Embolizacja żyły wrotnej (portal vein embolization, PVE) 538
33.2.2. Przezszyjna przezwątrobowa przetoka wrotno-systemowa (transjugular intrahepatic portosystemic shunt, TIPSS) 539
33.2.3. Embolizacje guzów 539
33.2.4. Embolizacje w chorobach naczyń i krwawieniach 541
33.3. Wewnątrznaczyniowe leczenie zwężeń i niedrożności tętnic obwodowych 541
33.3.1. Przyczyny zwężeń i stosowane techniki leczenia 541
33.3.2. Leczenie zwężenia tętnicy szyjnej 543
33.4. Wewnątrznaczyniowe leczenie zwężeń i niedrożności naczyń żylnych 544
33.5. Wewnątrznaczyniowe leczenie tętniaków aorty 544
33.6. Przezskórne interwencje na drogach żółciowych 544
33.7. Neuroradiologia interwencyjna 545
33.7.1. Badania diagnostyczne 545
33.7.2. Wybrane zabiegi radiologii interwencyjnej 545
33.8. Zabiegi pod kontrolą tomografii komputerowej 546
33.8.1. Biopsja 546
33.8.2. Drenaż ropnia 547
33.8.3. Ablacja 548
33.8.4. Leczenie przeciwbólowe 548
34. Wskazania do badań obrazowych Joanna Podgórska, Andrzej Cieszanowski 551
Skorowidz 557
