Socjalizm
Zdewastowana przestrzeń publiczna i miotająca się w niej – od chorobliwego neoliberalizmu do nacjonalistyczno-katolickich wizji represywnego państwa wyznaniowego – świadomość obywatelska oddziałują niszcząco na racjonalną komunikację społeczną i kreują swoisty magiczny realizm walki politycznej – nieczytelnej i paradoksalnej.
Taki stan rzeczy jest szczególnie niebezpieczny dla lewej strony sceny politycznej. Prowadzi wręcz do jej nieobecności i przechwytywania treści politycznych tradycyjnie związanych z lewicą, przez skrajną prawicę. W tym też sensie odbudowa tradycyjnej, klasowo zorientowanej polityki lewicowej, mającej swoje piękne karty w historii Polski, leży nie tylko w interesie polskiej lewicy. Powinna nią być zainteresowana każda demokratycznie i realistycznie myśląca siła polityczna, zdająca sobie sprawę z tego, że zagrożenie faszyzującą skrajną prawicą nie skończyło się w historii Europy wraz z upadkiem Hitlera.
Książka, którą przedstawiam, jest próbą zakreślenia pewnych fundamentalnych zasad teoretycznych rozumienia historii i okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu. Zawiera systematyczny wykład tych zagadnień z pozycji materializmu historycznego i w ramach szeroko rozumianej tradycji, odwołującej się do Kapitału Karola Marksa i Manifestu komunistycznego. W tym też znaczeniu jest próbą przybliżenia współczesnemu czytelnikowi tej tradycji, a jednocześnie realizacją zadania jej aktualizacji, a nawet eksperymentalnego, i czasem ryzykownego, wykorzystania do analizy różnych zagadnień postmodernistycznej rzeczywistości, swoistego matriksa dwudziestego pierwszego wieku.
Jerzy Kochan
(z Przedmowy)
Zdaniem Kochana upadek realnego socjalizmu w istocie sprawie socjalizmu służy, gdyż zrywa jej związek z cywilizacyjnym zacofaniem, przywraca jej wymiar globalny w miejsce peryferyjnego i nadaje status uniwersalny w miejsce partykularnego. Europejska transformacja, kładąc bowiem kres podziałowi Europy, wskrzesiła po upływie stu lat ideę Socjalistycznych Stanów Zjednoczonych Europy, stworzyła też przesłanki redefinicji polskiej lewicowości, naznaczonej w czasach PRL-u stygmatem orientalizacji, identyfikowanej z poparciem dla totalitaryzmu i narodową zdradą. Według Kochana zwolennicy socjalizmu dysponują dziś o wiele mocniejszymi argumentami niż kiedykolwiek dotąd w historii, jako że w świecie kapitalistycznym zachodzą przemiany w kierunku uspołecznienia, centralizacji i planowania, które ujawniają historyczne granice tej formacji.
Z recenzji wydawniczej
Profesor Haliny Walentowicz (Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego)
Jerzy Kochan – profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, doktor habilitowany, kierownik Zakładu Filozofii Kultury, absolwent historii i filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego. W swych zainteresowaniach badawczych koncentruje się na filozofii kultury, filozofii społecznej i filozofii polityki. Źródłem jego inspiracji jest zaś klasyczna filozofia niemiecka, twórczość Karola Marksa, szkoła frankfurcka, althusserowski marksizm strukturalistyczny i różnego rodzaju ruchy kontestacyjne i kontrkulturowe (m.in. sytuacjonizm, feminizm). Autor wielu prac poświęconych problematyce wolności, teorii klas społecznych, alterglobalizmu i krytyce kapitalizmu, w tym m. in. książek Wolność i interpelacja (2003), Życie codzienne w matriksie (2007), Studia z teorii klas społecznych (2011). Redaktor naczelny czasopisma filozoficznego Nowa krytyka (www.nowakrytyka.pl). Pisuje i publikuje wiersze.
Przedmowa 9
1. Socjalizm 15
Pomieszanie języków 17
Socjalistyczny sposób produkcji 25
Kwestia przemocy 38
Różne socjalizmy, różne komunizmy 43
Okres przejściowy 52
Uspołecznienie realne i formalne 60
Kapitalizm 71
Stosunki własnościowe 72
Stosunki podziału 73
Klasy społeczne i stosunki klasowe 76
Miejsce i znaczenie państwa 82
Socjalizm 87
Stosunki własności w socjalistycznym sposobie produkcji 87
Stosunki podziału w socjalizmie 91
Stosunki klasowe 99
Miejsce i znaczenie państwa w socjalizmie 102
Komunizm 107
Stosunki własności 107
Stosunki podziału 110
Stosunki klasowe 111
Państwo 111
„Socjalizm albo barbarzyństwo” 115
Socjalizm jako projekt 115
Kryzys kapitalizmu 119
Socjalizm 2.0. 124
2. Zbliżenia 133
Johann Gottlieb Fichte jako prekursor nowoczesnej koncepcji własności 135
Czy utopia jest utopią? 147
Konsumpcja: między terroryzmem a znawstwem 163
Orientalizacja i studia neokolonialne po polsku 174
Warszawa Wschodnia 174
Klasy w przeciągu 187
Gramatyka miłości. Reaktywacja 196
Zakochany Marks 196
Świat w objęciach 201
Niemiłość markiza de Sade 204
Uczucia elementarne 207
Marksizm, neomarksizm, postmarksizm 213
Rewolucja w Rosji 216
Solidarność i „upadek realnego socjalizmu” 219
TINA i „koniec historii” 223
„Co robić?” 227
Summary 233
Literatura cytowana 239
