Stalking i inne formy przemocy emocjonalnej
Autorka podejmuje temat uporczywego nękania (
stalkingu) oraz innych form prześladowania emocjonalnego (mobbingu,
bullyingu i molestowania seksualnego). Prezentuje wyniki ogólnopolskich, reprezentatywnych badań aktowych dotyczących stalkingu. Przedstawia usystematyzowane definicje psychologiczne i kryminologiczne zjawisk zaliczanych do przemocy emocjonalnej, a ponadto także ich historię i uwarunkowania kulturowe oraz informacje o skali występowania w Polsce i na świecie.
Szczegółowo analizuje przepisy państw Unii Europejskiej kryminalizujące stalking oraz polskie przepisy karne i wykroczeniowe dotyczące uporczywego nękania, a także regulacje dotyczące mobbingu, molestowania seksualnego i bullyingu.
Opisuje sylwetki sprawcy i ofiary przemocy emocjonalnej, ze szczególnym uwzględnieniem typologii sprawców i ofiar stalkingu. Odnosi się do reakcji (formalnej i nieformalnej) na stalking i inne czyny o charakterze przemocy emocjonalnej.
W kryminologii [książka Dagmary Woźniakowskiej-Fajst] jest jedną z najlepszych prac w ostatnich latach. Autorka jest osobą kompetentną w swojej dziedzinie – kompetentna jako kryminolog, znawczyni polityki kryminalnej, dobry analityk zagadnień prawno-dogmatycznych. Prof. dr hab. Irena Rzeplińska Co niezmiernie ważne, lektura książki może także przyczynić się do rozszerzenia działań wspomagających osoby pokrzywdzone, ułatwić dotarcie do ofiar stalkingu czy innych form nękania emocjonalnego. Może jednocześnie inspirować do przeciwdziałania tego rodzaju przemocy, co ma szczególnie istotne znaczenie we współczesnej rzeczywistości społecznej. (Dr hab. Beata Gruszczyńska, em. prof. UW)
*********
Stalking and other types of
emotional violence: A criminological study
The author addresses the topic of stalking and other forms emotional harassment (mobbing, bullying and sexual abuse). She presents the results of Polish research on stalking court records, systematized psychological and criminological definitions of phenomena classed as emotional violence, their history and cultural determinants, as well as information on the scale of occurrence of these phenomena in Poland and in other parts of the world.
The author analyses regulations of EU countries criminalizing stalking and Polish criminal and misdemeanour laws concerned with stalking, as well as regulations concerned with mobbing,
sexual harassment and bullying. She describes the profiles of perpetrators and victims of emotional violence, in particular taking into consideration the typology of stalking perpetrators and victims.
*********
Dagmara Woźniakowska-Fajst – doktorka nauk prawnych, kryminolożka. Adiunktka w Katedrze Kryminologii i Polityki Karnej Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW. Sekretarzyni Zarządu Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. Prof. Stanisława Batawii. Członkini Europejskiego Towarzystwa Kryminologicznego i Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Nauczycielka akademicka w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW, specjalistka w dziedzinie edukacji prawnej. Zajmuje się problematyką nękania na tle emocjonalnym, wiktymologią, zachowaniami dewiacyjnymi nieletnich i kobiet, medialnym prezentowaniem przestępczości, przestępczością cudzoziemców oraz polityką wymiaru sprawiedliwości.
Wykaz skrótów 9
Podziękowania 11
WSTĘP 13
1. PROBLEMY I HIPOTEZY BADAWCZE ORAZ ZAGADNIENIA METODOLOGICZNE 21
1.1. Problemy i hipotezy badawcze 21
1.2. Zagadnienia metodologiczne 23
1.3. Porównanie wyników badań 32
2. STALKING I INNE FORMY PRZEMOCY EMOCJONALNEJ – DEFINICJE, HISTORIA, SKALA ZJAWISK 35
2.1. Stalking, mobbing, molestowanie seksualne i
bullying – definicje zjawisk, ich podobieństwa i
różnice 35
2.1.1. Stalking, czyli uporczywe nękanie 37
2.1.2. Mobbing 41
2.1.3. Molestowanie seksualne 46
2.1.4. Bullying, czyli mobbing rówieśniczy 48
2.1.5. Cyberprzemoc, czyli nękanie za pomocą
narzędzi cyfrowych 51
2.1.6. Kradzież tożsamości jako szczególna forma
cyberprzemocy 56
2.1.7. Typy przemocy emocjonalnej – próba
systematyzacji 58
2.2. Przemoc emocjonalna – historia zjawiska i
uwarunkowania kulturowe 62
2.3. Stalking i inne formy nękania emocjonalnego –
skala zjawisk w Polsce i na świecie 70
2.3.1. Stalking 70
2.3.2. Mobbing 76
2.3.3. Molestowanie seksualne 78
2.3.4. Bullying 80
2.4. Skutki przemocy emocjonalnej, czyli o potrzebie
reagowania 83
3. STALKING I INNE FORMY PRZEMOCY EMOCJONALNEJ
– REGULACJE PRAWNE W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ
ORAZ W POLSCE 85
3.1. Stalking: modele prawne w Europie i na świecie
87
3.1.1. Zachowanie sprawcy 93
3.1.2. Intencje sprawcy 94
3.1.3. Skutek działania sprawcy 95
3.1.4. Typ kwalifikowany i uprzywilejowany 96
3.2. Prawne sposoby walki ze stalkingiem w Polsce 100
3.2.1. Przedmiot ochrony 105
3.2.2. Podmiot i przedmiot czynności wykonawczej
107
3.2.3. Strona przedmiotowa 110
3.2.4. Strona podmiotowa 119
3.2.5. Typ kwalifikowany przestępstwa stalkingu
120
3.2.6. Stalking jako czyn ciągły? 121
3.2.7. Zbieg przepisów ustawy 126
3.2.8. Działania niebędące stalkingiem 132
3.3. Mobbing w prawie europejskim i polskim 133
3.4. Molestowanie seksualne w prawie obcym i polskim
144
3.5. Bullying w prawie polskim 149
3.6. Reakcja prawna na przemoc emocjonalną dziś i
jutro 151
4. SPRAWCA STALKINGU I INNNYCH FORM PRZEMOCY
EMOCJONALNEJ 154
4.1. Typy sprawców uporczywego nękania 154
4.1.1. Stalker odrzucony 157
4.1.2. Stalker zagrożony 160
4.1.3. Poszukiwacz bliskości 163
4.1.4. Nieudolny admirator 164
4.1.5. Stalker urażony i pragnący odwetu 165
4.1.6. Stalker drapieżny 167
4.2. Sprawcy innych form przemocy emocjonalnej 171
4.2.1. Sprawcy bullyingu 171
4.2.2. Sprawcy mobbingu i molestowania seksualnego
177
4.3. Motywy i sposoby działania sprawców przemocy
emocjonalnej 179
4.3.1. Motyw działania 179
4.3.2. Sposób działania sprawców 182
4.3.3. Czas trwania nękania 190
4.4. Sylwetka sprawcy i sprawczyni przemocy
emocjonalnej 193
4.4.1. Płeć sprawców 193
4.4.2. Wiek sprawców 194
4.4.3. Związki sprawców 195
4.4.4. Wykształcenie i zawód sprawców 195
4.4.5. Wpływ alkoholu i substancji odurzających na
zachowania sprawców 198
4.4.6. Poprzednia karalność sprawców uporczywego
nękania 199
4.5. Sprawca nękania a choroby psychiczne i
zaburzenia osobowości 201
4.5.1. Nieprawidłowe style przywiązania 203
4.5.2. Zaburzenia osobowości 206
4.5.3. Inne typy zaburzeń osobowości 213
4.5.4. Zaburzenia psychiczne 217
4.6. Stalking jako forma przemocy w bliskich
związkach 218
4.7. Kobiety jako sprawczynie uporczywego nękania 224
4.7.1. Kobiety jako sprawczynie stalkingu 224
4.7.2. Dziewczęta jako sprawczynie byllyingu 228
5. OFIARA STALKINGU I INNYCH FORM PRZEMOCY EMOCJONALNEJ 231
5.1. Sylwetka ofiary przemocy emocjonalnej 231
5.1.1. Sylwetka ofiary uporczywego nękania 233
5.2. Charakterystyka ofiar innych typów przemocy
emocjonalnej 247
5.2.1. Płeć i tożsamość płciowa ofiar przemocy
emocjonalnej 250
5.3. Skutki przemocy emocjonalnej 252
5.3.1. Skutki uporczywego nękania 252
5.3.2. Skutki mobbingu 258
5.3.3. Skutki molestowania seksualnego 259
5.3.4. Skutki bullyingu i cyberbullyingu 259
5.4. Uporczywe nękanie znanych osób 261
5.5. Problematyka fałszywych zgłoszeń przestępstwa
stalkingu 266
5.6. Podsumowanie 268
6. REAKCJA NA STALKING I INNE CZYNY O CHARAKTERZE
PRZEMOCY EMOCJONALNEJ 269
6.1. Wsparcie ofiar przemocy 269
6.2. Reakcja na uporczywe nękanie: postawy osób
pokrzywdzonych 273
6.3. Społeczne i polityczne aspekty stalkingu w
Polsce, czyli o uzasadnieniu kryminalizacji
uporczywego nękania 283
6.4. Przestępstwo uporczywego nękania – interwencje
terapeutyczne 291
6.5. Uporczywe nękanie – polityka karania na świecie
i w Polsce 297
6.6. Uporczywe nękanie – praktyka sądowego wymiaru
kary w Polsce 305
6.7. Reakcja na mobbing i molestowanie seksualne 320
6.8. Reakcja na bullying i formy zapobiegania
bullyingowi 330
6.9. Kryminalizacja przemocy emocjonalnej i jej
granice 335
WNIOSKI KOŃCOWE 337
Bibliografia 349
Filmy 363
Akty prawne 363
Orzecznictwo 364
Strony internetowe 365
Indeks nazwisk 367
Spis tabel i wykresów 370
