Wokół pojęcia fantazji

• Druk: Warszawa, 2018
• Autor: Damian Włodzimierz Makuch
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Książka poświęcona rekonstrukcji kulturowej historii pojęcia fantazji na podstawie tekstów myślicieli związanych z polskim idealizmem filozoficznym południa XIX wieku. Metodologię zaczerpniętą z historii pojęć Autor wykorzystuje do zaprezentowania interdyscyplinarnych sporów i dyskusji toczonych wokół fantazji w latach 40.-70. XIX stulecia. Opisuje trzy grupy myślicieli – mistrzów filozofii narodowej, nauczycieli Szkoły Głównej i ich pozytywistycznych wychowanków – aby w kontekście przemian polskiego idealizmu podać w wątpliwość zasadniczą odmienność ich programów.

Przedstawione w ten sposób południe XIX wieku okazuje się niezwykle ważnym okresem w historii polskiej kultury, kiedy to spotykały się ze sobą różne sposoby myślenia o świecie przed wyraźnym podziałem na wyspecjalizowane dyscypliny, przeciwstawne światopoglądy i zwaśnione stronnictwa. W omawianym czasie fantazja była silnie związana z różnymi dziedzinami wiedzy kształtującymi dopiero swoją naukową odrębność, np. z krytyką literacką, filozofią, psychologią, socjologią czy polityką. Znaczenie pojęcia powstawało na przecięciu wszystkich tych sposobów opisywania świata, dlatego stanowi ono dobrą podstawę do zademonstrowania przeobrażeń ówczesnych dyskursów i modeli człowieka.

Rozprawa Wokół pojęcia fantazji [...] jest cennym studium kulturowym, przynoszącym nowatorskie ujęcie problematyki filozoficznej, antropologicznej, psychologicznej i krytycznoliterackiej w połowie XIX wieku. (Z recenzji prof. Tomasza Sobieraja)

Jest to [...] rozprawa ożywcza dla badań i zarazem nowatorska, przekonująco i twórczo nawiązująca do stosunkowo niedawno ugruntowanych kategorii periodyzacyjnych, takich jak dziewiętnastowieczność i południe wieku XIX. (Z recenzji prof. Maciej Glogera)

Autor pokazuje południe XIX wieku, czas wzięty w kleszcze dwóch epok, jako okres niesłychanie ważny dla pejzażu naszej nowoczesności. Pejzaż ten wyznaczały: spotkanie z nowymi trendami w filozofii, silny fundament polskiego idealizmu, a także sytuacja polityczna, w której polska fantazja zyskiwała swoisty wymiar. (Z recenzji prof. Ewy Paczoskiej)

*********

On the Concept of Fantasy. The Mid-19th Century and Transformations of Idealism

The book discusses the cultural reconstruction of the history of the concept of fantasy on the basis of the texts of thinkers connected to Polish philosophical idealism of the mid-19th century. The author employs the methodology taken from the history of concepts to present interdisciplinary disputes and discussions on fantasy in the 1840s–1870s. The publication describes three groups of thinkers – masters of national philosophy, teachers of the Main School, and their positivist students – presenting the most important philosophical inspirations and dominant theoretical disciplines, which are the basis to demonstrate the transformations of the contemporary discourses and models of man.

*********

Dr Damian Włodzimierz Makuch – doktor nauk humanistycznych, absolwent filologii polskiej i kulturoznawstwa, od 2016 roku zatrudniony na Wydziale Polonistyki UW, związany z Zakładem Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX wieku, od 2018 roku laureat Stypendium Cieszkowskiego. W swoich artykułach publikowanych m.in. na łamach "Wieku XIX", "Przeglądu Humanistycznego" i "Prac Filologicznych. Literaturoznawstwo" prezentuje postacie kluczowe dla polskiego rynku idei, łącząc kompetencje historyka literatury z zainteresowaniami filozofią narodową i dziejami antropologii. W 2017 roku został uhonorowany Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską Wokół pojęcia fantazji.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
• ISBN: 978-83-235-3343-6
• ISBN druku: 978-83-235-3335-1
• Liczba stron: 368

Pobierz spis treści»

DIAGNOZY 7
Synteza dwóch światów 9
Uporządkować chaos 18
Fantazja o nowym człowieku 24

CZĘŚĆ I
MISTRZOWIE 35
Rozdział 1. Poprzednicy i innowatorzy 37
Rozdział 2. Antropologia idealistyczna 48
   2.1. Bronisław Trentowski – pedagog 48
   2.2. Karol Libelt – systematyk 52
   2.3. Józef Kremer – estetyk 56
Rozdział 3. Estetyka idealistyczna 60
Podsumowanie 77

CZĘŚĆ II
NAUCZYCIELE 79
Rozdział 1. Przemiany idealizmu 81
Rozdział 2. Aleksander Tyszyński 94
   2.1. Krytyka powszechna 94
   2.2. Kryzysy fantazji 104
Rozdział 3. Henryk Struve 116
   3.1. Szukanie miejsca 116
   3.2. (Nie)logika systemu 122
   3.3. Estetyka psychologiczna 130
Rozdział 4. Franciszek Krupiński 139
Rozdział 5. Wiktor Szokalski 150
   5.1. Na pograniczu 150
   5.2. Fantazyjne objawy zmysłowe 154
Rozdział 6. Lekarze i ich spory 169
Podsumowanie 193

CZĘŚĆ III
WYCHOWAŃCY 197
Rozdział 1. Walka o głos 199
   1.1. Lekcja poprzedników 199
   1.2. Poezja, polityka i psychopatologia 208
Rozdział 2. Eliza Orzeszkowa 238
   2.1. Zmagania z językiem idealizmu 238
   2.2. Fantazja jako zagrożenie 251
Rozdział 3. Piotr Chmielowski 260
   3.1. (Współ)czujący historyk literatury 260
   3.2. Uwolnić romantyzm od idealizmu 276
   3.3. Poszukiwanie genezy fantazji 282
Rozdział 4. Julian Ochorowicz 296
   4.1. Dyskusje z filozoficznymi autorytetami 296
   4.2. Trudna próba charakteru 311
   4.3. Estetyka psychologiczna po raz drugi 322
Podsumowanie 333

Wnioski i pytania 337

Podziękowania 342
Bibliografia 344
Wykaz ilustracji 359
Summary 360
Indeks 362