Wszystko co wiemy
WSPÓŁCZESNA NAUKA SZYBKO SIĘ ZMIENIA: wczorajsze odkrycia pojutrze zostaną podważone lub tak szczegółowo uzupełnione, że o wcześniejszych doniesieniach niewielu będzie już pamiętać. Te same zjawiska wyjaśnia się za pomocą wielu konkurencyjnych hipotez lub teorii, konstruowanych w ramach rywalizujących paradygmatów, z których raz te, a raz inne zyskują największe poparcie. A nowe, coraz doskonalsze metody badawcze co rusz zmuszają do rewizji poglądów przyjmowanych dotąd niemal za oczywiste.
By za tym pędzącym korowodem odkryć nadążyć, paradoksalnie, warto czasem zwolnić lub się zatrzymać. Dlatego w szóstym specjalnym wydaniu „Tygodnika Powszechnego”, które oddajemy w Państwa ręce, zebraliśmy artykuły, które nie dotyczą konkretnych, pojedynczych odkryć, ale proponują szersze, przekrojowe spojrzenie, zahaczają o filozoficzne zagadnienia (a te, jak wiadomo, nie starzeją się od ponad dwóch tysięcy lat) lub odwołują się do historii nauki.
Zgromadzone tutaj teksty ukazywały się na łamach działu Nauka (wcześniej: Cywilizacja), w Temacie „Tygodnika”, w dodatkach z serii „Wielkie Pytania”, przygotowywanych w ramach projektów realizowanych przez Centrum Kopernika, i w katalogach Copernicus Festival. Rzecz jasna fragmenty artykułów, które się nieco zdezaktualizowały, przeredagowaliśmy. Przynajmniej w chwili oddania tego wydania do druku wszystkie teksty opierały się na najbardziej aktualnej wiedzy naukowej. Mam nadzieję, że także to uzasadnia tytuł tomu: „Wszystko, co wiemy”.
Teksty te wyszły spod pióra znakomitych autorów – uczonych i popularyzatorów, wśród których wymieńmy kosmologa ks. Michała Hellera, filozofa Bartosza Brożka, biologa Adama Łomnickiego i członka naszej redakcji Łukasza Lamżę – a zostały wzbogacone przemyśleniami wyjątkowych rozmówców, m.in. neurobiologa Jerzego Vetulaniego, antropologa Bogusława Pawłowskiego, fizyka Krzysztofa Meissnera czy psychologa Jonathana Haidta.
Piszemy o wszechświecie – skąd się wziął i jaki jest (czy istnieje odwiecznie, w nieskończonym ciągu cykli? Jeśli tak, to nic dziwnego, że się… nudzi – jak zauważa Łukasz Lamża). O człowieku – naszej ewolucyjnej historii i narosłych z jej powodu różnicach międzypłciowych i międzykulturowych, oraz o tym, dlaczego mimo tych różnic (często) potrafimy się dogadać. O umyśle – tym najbardziej wyróżniającym się (geniuszy czy sawantów) i tym zwyczajnym, naznaczonym nieporadnym majsterkowaniem doboru naturalnego. O tym, jak cywilizacja zmienia nas, nasze umysły i naszą planetę. O przełomowych ideach w historii nauki i o świecie wartości moralnych, który nauka coraz zachłanniej stara się zrozumieć i wyjaśnić. Przybliżamy też sylwetki współczesnych przewodników na drogach naukowego poznania – kilkoro wyjątkowych gości Copernicus Festival.
Zawstydzająco mało piszemy o zwierzętach (różnych od człowieka). Po prostu uznaliśmy, że zasługują na osobne wydanie specjalne.
Łukasz Kwiatek, redaktor wydania specjalnego „Wszystko, co wiemy”
Spis treści:
PRZYPADEK
- Michał Heller Ewolucja i przypadek
- Łukasz Lamża: O tym, co możliwe, konieczne i rzeczywiste
CZŁOWIEK
- Bartosz Brożek Klasa Bradmana
- Joanna Bagniewska: Płeć ma kapitalne znaczenie
- Michał Kuźmiński: Przez żołądek do człowieka
- Kasper Kalinowski: Zarazki i wartości
- Łukasz Lamża: Stu Polaków, którzy umrą
- Co praczłowiek miał na myśli – rozmowa z prof. Bogusławem Pawłowskim
- Tomasz Płazak: Sto lat kosmologii
- Łukasz Lamża: Na początku była biała kartka
- Sebastian J. Szybka: Ciemne Wieki
- Michał Eckstein: Jak uwierzyłem w cykliczny wszechświat
- Anna Łosiak: Budowa życiodajnej planety – poradnik
- Nie-boska cząstka – rozmowa z prof. Krzysztofem Meissnerem
UMYSŁ
- Magdalena Śmieja Mądrzy inaczej
- Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol: Umysł ucieleśniony. Czyli jaki?
- Justyna Hobot, Michał Wierzchoń: Rebelia zmysłów
- Aleksandra Głos Żart rozbrojony
- Łukasz Kwiatek: Fałszywe wspomnienia
- Mirosław Szreder: Rachunki rozsądku
- Samotność liczb pierwszych – rozmowa z Danielem Tammetem
CYWILIZACJA
- Jakub Mejer Pierwsi rolnicy
- Michał Kuźmiński: Arka dla ziaren
- Łukasz Lamża Zaczęło się
- Adam Robiński: Niebo bezgwiezdne nade mną
- Internet to stan ciągłego pijaństwa – rozmowa z Ethanem Zuckermanem
NA RAMIONACH GIGANTÓW
- Michał Heller Zasady sir Izaaka
- Łukasz Lamża: Alchemia jako ćwiczenie duchowe
- Tomasz Miller: Nauka wyprowadzona w pole
- Anna Bartosik: Życie pod mikroskopem
- Magdalena Richter: Rewolucja w medycynie
- Adam Łomnicki: Przygody biologii ewolucyjnej z dziedzicznością
MORALNOŚĆ
- Bartłomiej Kucharzyk: Dwa tory
- Michał Heller: Mózg i wartości
- Łukasz Kwiatek: Co nas obrzydza
- Jacek Prusak: Nikt nie rodzi się Robin Hoodem
- Smak dobra i zła – rozmowa z Jonathanem Haidtem
PRZEWODNICY
- Julian Barbour: Fizyk, który ma dość czasu
- Karen Wynn: Jacy przychodzimy na świat
- Anna Wierzbicka: Dlaczego potrafi my się porozumiewać
- John Barrow: Dlaczego powstał człowiek
- Jerzy Vetulani: Co mózg mówi o człowieku
INFOGRAFIKI
- Coraz bardziej ożywiona kropelka
- Wielkie pytania
- Małe wielkie pytania
- Jaki jest twój -izm? Psychotest
- Rodzice założyciele
BŁĘDY POZNAWCZE
- Dlaczego reklamy na nas działają?
- Skąd niechęć do innych?
- Mądry Polak po szkodzie
- Dlaczego boimy się latać?
- Dlaczego pamięć jest wytwórcza?
- Szklanka w połowie pusta
MIĘDZY CIAŁEM A UMYSŁEM
- Homunculus
- Fantomowe kończyny
- Zespół Cotarda
- Życie bez ciała
- Eksterioryzacja
- Histeria
