Architekt-urzędnik w służbie rosyjskiej
Książka jest próbą zrekonstruowania dorobku architektonicznego i teoretycznego Antoniego Jabłońskiego, przede wszystkim zaś prześledzenia funkcjonowania w środowisku warszawskim tego budowniczego, który całe życie zawodowe pracował na stanowiskach urzędniczych w strukturach rosyjskiej służby publicznej. Najważniejsze realizacje architektoniczne – w tym gmachy Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Anatomo-Patologicznego i Poczty Głównej – wykonywał na zlecenie instytucji państwowych.
Książka o Jabłońskim to nie tyle opowieść o stylach, formach i bryłach, ile o człowieku współtworzącym Warszawę przede wszystkim dzięki swojej sprawności organizacyjnej i umiejętnościom budowania porozumienia
z Rosjanami. To opowieść o architekcie, który przez całe
życie zawodowe zajmował stanowiska urzędnicze w rosyjskim systemie władzy: ponad 30 lat był etatowym budowniczym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego,
przez 25 lat pracował zaś w służbach nadzoru budowlanego podległych w państwie rosyjskim Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Korzystał z wynikających z tego przywilejów, płacąc jednak cenę niechęci środowiska
zawodowego. To także opowieść o roli urzędników
budowlanych i oddziaływaniu przepisów na kształtowanie pejzażu architektonicznego Warszawy oraz o skomplikowanych zależnościach decyzyjnych prowadzących
do realizacji wybranych projektów.
Książka, jako pozycja interdyscyplinarna, ma szanse skierować na nowe tory badania nad budownictwem w Warszawie końca XIX i początku XX wieku, a także w znaczący sposób wzbogacić i uzupełnić wiedzę o sytuacji Polaków w zaborze rosyjskim w tym czasie.
(Z recenzji prof. dr. hab. Wojciecha Bałusa)
[…] książka Małgorzaty Omilanowskiej-Kiljańczyk o Antonim Jabłońskim to […] stojąca na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, świetnie zakomponowana i jeszcze lepiej napisana, niezwykle interesująca całość, której lektura wciąga […].
(Z recenzji prof. dr. hab. Lechosława Lameńskiego)
*********
An Architect and an Official in the Russian Service. Antoni Jabłoński Jasieńczyk (1854–1918)
The book does not only attempt to reconstruct the architectural and theoretical oeuvre of Antoni Jabłoński, but it also explores how Jasieńczyk, who spent his whole professional life working for Russian state institutions, operated in his Warsaw environment. Jasieńczyk’s most important architectural projects, including the buildings of the University of Warsaw Library, the Anatomopathological Institute and the Main Post Office in Warsaw were commissioned by state institutions.
*********
Prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk (ORCID 0000-0001-9766-0424) – historyczka sztuki, profesorka zwyczajna na Uniwersytecie Gdańskim i profesorka nadzwyczajna w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Specjalizuje się w problemach architektury XIX, XX i XXI wieku, przede wszystkim Warszawy, Gdańska oraz pobrzeża Bałtyku, a także dziejów ochrony zabytków i życia artystycznego. Stypendystka kilkunastu europejskich instytucji naukowych. W latach 2012-2014 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w latach 2014-2015 minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Autorka ponad 100 artykułów naukowych i kilkunastu książek, m.in. "Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej" (2004), "Architekt Stefan Szyller 1857-1933" (2008), "Nadbałtyckie Zakopane. Połąga w czasach Tyszkiewiczów" (2011), "Budowanie na obcej ziemi" (2016), "Kreacja, konstrukcja, rekonstrukcja. Studia z architektury XIX–XXI wieku" (2016), "Budowanie nad Bałtykiem. Studia z architektury i sztuki Gdańska, Pomorza i Żmudzi" (2017) – za tę publikację otrzymała nagrodę Splendor Gedanensis.
Wstęp 7
Rozdział 1. Potomek i uczeń 17
Rozdział 2. Uczestnik konkursów architektonicznych i wspólnik Stefana Szyllera 23
Rozdział 3. Budowniczy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego 36
Rozdział 4. Budowniczy Warszawskiego Okręgu Naukowego 107
Rozdział 5. Budowniczy Rządu Gubernialnego Warszawskiego 145
Rozdział 6. Projektant inwestycji miejskich 165
Rozdział 7. Budowniczy poczt i telegrafów 177
Rozdział 8. Architekt wolno praktykujący 192
Rozdział 9. Architekt inwestor 209
Rozdział 10. Wykładowca, publicysta, teoretyk i dydaktyk 216
Rozdział 11. Mąż, ojciec i działacz społeczny 228
Rozdział 12. Inny architekt 233
Podsumowanie 237
Aneks. Spis projektów i realizacji 244
Bibliografia 255
Indeks osobowy 267
Spis ilustracji 274
Summary 281
