Dekada ołowiu na ekranie
Filmy o tematyce historycznej uruchamiają specyficzny tryb analizy, którą można by nazwać „analizą faktograficzną”. Polega ona na weryfikacji danych zawartych w tekście filmu w celu sprawdzenia wiarygodności komunikatu. Mimo wszystko film nigdy nie stanie się dokładną repliką tego co się zdarzyło. Przekonanie to wyraża się w prowokacyjnym paradoksie: „Na ekranie historia musi być fikcyjna po to, by była prawdziwa”. Włochy w latach 70. były areną wielu aktów terroru, najczęściej motywowanych lewacką ideologią. Już wtedy kino stało się portrecistą i komentatorem tych wydarzeń, niekiedy krytycznie oceniającym reakcje władz. W niniejszej książce autorka opisuje i analizuje ten wycinek niedawnej historii włoskiego filmu. Oprócz teoretycznych rozważań na temat kina politycznego oraz obszernych omówień fabuł o „dekadzie ołowiu”, książka zawiera dwa rozdziały analityczne, dotyczące śmierci anarchisty Giuseppe Pinellego oraz zabójstwa Alda Moro – lidera chadecji i byłego premiera Włoch. Autorka widzi kino przede wszystkim w perspektywie historycznej i kulturowej, pamiętając, że opisywane wydarzenia miały duże znaczenie dla włoskiej tożsamości i pamięci zbiorowej. „Dekada ołowiu…” jest w związku z tym publikacją nie tylko o kinie Włoch, ale i o ich kulturze i historii.
Wstęp 7
Rozdział 1. Film – historia – polityka. Uwagi teoretyczne 11
Film historyczny a film inspirowany faktami 14
Filmy o polityce i filmy polityczne 18
Rozdział 2. Znaczenie anni di piombo dla kultury politycznej Włoch 27
Rozdział 3. Lata 1969–1978: od „gorącej jesieni” do zabójstwa Alda Moro 37
Portrety rodzinne (Drogi Michele Mario Monicellego, Portret rodzinny we wnętrzu Luchino Viscontiego) 40
Giallo-politico (Śledztwo w sprawie obywatela poza wszelkim podejrzeniem Elio Petriego, Szacowni nieboszczycy Francesco Rosiego, Boję się Damiano Damianiego i inne) 44
Komedie, czyli anni di piombo pół żartem, pół serio (Kocham Cię, Berlinguer Giuseppe Bertolucciego, List otwarty do redakcji dziennika wieczornego Francesco Masselliego, Szaleństwo małego człowieka Mario Monicellego i inne) 64
Dokumentalny footage w kinie politycznym (Chcemy pułkowników Mario Monicellego, Zamach stanu Luciano Salcego, Dajcie sensację na pierwszą stronę Marco Bellocchia i inne) 69
Alegorie polityczne (Święty Michał miał koguta i Allonsanfan braci Tavianich, Bitwa o Algier Gilla Pontecorvo, Garść dynamitu Sergio Leone) 81
Rekonstrukcje wydarzeń autentycznych (San Babila, godzina 20 Carlo Lizzaniego) 91
Rozdział 4. „Przypadkowa śmierć anarchisty”. Sprawa Pinellego i jej fabularyzacja we włoskich tekstach kultury 93
Trzy wersje śmierci (Przypadkowa śmierć anarchisty Dario Fo, Dokumenty na temat Pinellego Elio Petriego i Nelo Risiego, 12 grudnia Pier Paolo Pasoliniego) 95
Na małym ekranie (Historia Włoch według Indro Montanellego Enrico Zampiniego, Noc republiki Sergia Zavoli, Granatowa noc Carla Lucarelli) 99
W kostiumie thrillera (Proces przyspieszony Lucia De Caro, Policja ma związane ręce Luciana Ercoli) 101
Fabuła aluzyjna (Sacco i Vanzetti Giuliana Montaldo) 102
Rozdział 5. Lata 1979–2012: rozliczenia i wspomnienia 107
Anni di piombo jako tło (Diabeł wcielony Marco Bellocchia, Trzej bracia Francesco Rosiego) 108
Wykorzystanie materiałów archiwalnych (Radio Alice Guido Chiesy, Nasze najlepsze lata Marco Tulio Giordany, Na pierwszej linii Renato De Marii) 115
Z perspektywy współczesnej (Przymierze z Claudią Franco Berniniego, Idźcie ofiara spełniona Nanniego Morettiego, Pod wieczór Franceski Archibugi) 125
Amnestia dla eks-terrorystów (Żyjąc w zawieszeniu Marco Tulio Giordany, Pierwszy raz Mimmo Caloprestiego, Moje pokolenie Wilmy Labate, Ugodzić w serce Gianniego Amelio) 129
Dwa pokolenia (Drogi Tato Dino Risiego, Tragedia śmiesznego człowieka Bernardo Bertolucciego; Sekrety, Sekrety Giuseppe Bertolucciego) 137
Mocny akord (Próba orkiestry Federico Felliniego) 148
Rozdział 6. Fabularyzacje zabójstwa Alda Moro we włoskim filmie fabularnym 155
Na pierwszym planie (Sprawa Moro Giuseppe Ferrary i Plac pięciu księżyców Renzo Martinellego) 159
Na dalszym planie (Rok pod znakiem karabinu Johna Frankenheimera, Opowieść kryminalna Michela Placido, Boski Paola Sorrentino) 165
Z innej perspektywy (Przeklęci, kochałem was Marco Tulio Giordany, Ogro Gilla Pontecorvo) 169
Dojrzałe spojrzenie z dystansu (Witaj, nocy Marco Bellocchia) 174
Zakończenie 187
Bibliografia 195
Filmografia 203
Indeks filmów 207
Indeks nazwisk 215
