Duchowe życie mózgu
Na planecie zamieszkałej przez 6,9 miliarda ludzi 6 miliardów praktykuje jakąś formę religii.
Chrześcijanie, muzułmanie, hindusi stanowią dwie trzecie wszystkich wierzących. Pozostałe 1,4 miliarda to wyznawcy buddyzmu, shinto, sikhizmu, judaizmu, bahaizmu i rozmaitych religii ludowych. Łącznie 87% ludzkości wierzy w jakąś siłę nadprzyrodzoną. Ta liczba robi wrażenie.
Rozmaite grupy ludzi nadają suwerennemu bóstwu imiona i przypisują mu najróżniejsze atrybuty. Niektóre bóstwa są antropomorficzne, inne bardziej abstrakcyjne. W tradycjach mistycznych głównych światowych religii – systemów wierzeń, które uznajemy za duchowe – pojawia się wspólny wątek obecny w odmiennych i zdecydowanie odległych kulturach: to idea, że niepoznawalny Bóg jest wszędzie i jest wszystkim, również nami.
Które sieci neuronowe w mózgu są najaktywniejsze, gdy żarliwie się modlimy, błagamy Boga, śpiewamy w świątyni, zachwycamy się biblijną historią, bronimy naszych religijnych przekonań lub robimy inne rzeczy związane z naszą wiarą? A które nie wykazują aktywności? Co robi nasz mózg, kiedy doświadczamy mistycznych lub transcendentnych przeżyć? Które układy mózgowe uczestniczą w naszej religijności i duchowości? W jaki sposób odczuwamy i przeżywamy to, co zdaje się wykraczać poza nas samych? Co jest wspólne w doświadczeniu religijnym osób różnych wyznań?
Ta książka jest właśnie o tym, jak to wszystko się dzieje – jak mózg umożliwia ludziom bycie istotami religijnymi i duchowymi.
Wykaz rycin 9
Przedmowa 11
1. Wprowadzenie. Świat wierzących 17
Naturalne i wszędobylskie? 17
Siedlisko Boga: w poszukiwaniu siedziby duszy 20
Nowe spojrzenie na siedlisko Boga: neuroobrazowanie funkcjonalne 25
2. Wiara. Jak kształtują się nasze mózgi i jak zakorzeniają się wierzenia 33
Łatwowierny młodzieńczy mózg 33
Tworzenie wspomnień 36
Tworzenie niezapomnianych wspomnień sensorycznych 41
3. Więcej niż Ja. Jak odczuwamy i czujemy to, co wykracza poza nas samych 49
Rozumienie intencji innych ludzi 49
Lustereczko, powiedz przecie... 50
Kto to zrobił? 54
Co jest na górze, a co na dole? Co jest tutaj, a co tam? 56
Metafora przestrzenna 56
Co jest na górze, a co na dole 62
Co jest tam, a co tu? 63
Wnioski? 64
Miejsce niebios? 65
4. Lewy mózg, prawy mózg. Religijny... duchowy... i więcej 67
W poszukiwaniu przyczyny 67
Logika lewego mózgu 69
Prawy mózg, uwaga globalna i teoria umysłu 74
Modlitwy, muzyka i to, co znamy na pamięć 75
Musisz to mieć 82
5. Zawieszenie niewiary. Aby móc wierzyć 87
Chodzenie do kina 87
Wybierzmy sobie nasze przekonania 90
A jednak nagroda? 91
6. Mózg robi parę dziwnych rzeczy. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i religijność 93
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne 93
W rodzinie? 97
Pod wpływem wnętrza i zewnętrza. Niesamowite płaty czołowe 98
Paskudny wypadek 100
Przymus czy wolność? 105
Podporządkowywanie się i lęk 108
Rozwój uzależnienia 110
7. Zewrzeć szyki. Depresja, strach i agresja 115
Jakość życia 115
Teoria psychodynamiczna 116
Teoria neuroprzekaźnikowa 117
Układ nagrody: brzuszne prążkowie 117
Badania osób z uszkodzeniem mózgu 118
Depresja, religia i zdrowie 120
Tam na zewnątrz grasują wilki: strach i agresja 121
8. Geniusz a fundamentalizm 129
Kwestionowanie, dziwienie się, wątpienie 129
Rozwiązywanie problemów: dwa bardzo różne podejścia 131
Przykład z medycyny 134
To płaty czołowe! 137
Bezwarunkowe podporządkowanie religijnemu fundamentalizmowi 139
Twórczy geniusz i fundamentalizm religijny 141
9. Nasza duchowość. Poza tobą 147
Doświadczenie poza materią 147
Znowu płaty czołowe: widzenie tego, czego nie ma 150
Niewidzenie może prowadzić do uwierzenia 151
Dążenie czy unikanie – skupienie czy rozmywanie granic? 156
Nicnierobienie: sieć domyślna 162
Napady padaczkowe i duchowość: doświadczenia religijne 166
10. Najpotężniejszy strach 173
Bibliografia 179
Przypisy 189
Indeks osób i postaci 193
Indeks rzeczowy 199
O Autorach 205
