Efektywność inwestycji w odnawialne źródła energii – analiza kosztów i korzyści
W książce przedstawiono podstawy teoretyczne oraz przykłady praktyczne (analizy studium przypadku) z zakresu inwestowania w odnawialne źródła energii. Może być pomocna inwestorom na dynamicznie rozwijającym się w Polsce rynku odnawialnych źródeł energii. Może również służyć jako pomoc edukacyjna studentom kierunków ekonomicznych w zakresie przeprowadzania analizy kosztów i korzyści przedsięwzięć inwestycyjnych oraz wyceny dóbr nierynkowych.
Wychodząc od analizy finansowej inwestycji - przeprowadzanej z punktu widzenia inwestora, omówiono przekształcenia rachunku, jakich należy dokonać aby przejść do analizy ekonomicznej - przeprowadzanej z punktu widzenia społecznego. Są to: usunięcie ze strumieni pieniężnych elementów transferów, wyeliminowanie zniekształceń cen rynkowych dóbr i usług oraz oszacowanie cen dób nierynkowych, korekta stopy dyskontowej. Ocena opłacalności ekonomicznej została przedstawiona za pomocą analizy kosztów i korzyści (Cost-Benefit Analysis, CBA), która wymagana jest przy sporządzaniu wniosków o dofinansowanie inwestycji ze środków pomocowych Unii Europejskiej.
Wiele uwagi poświęcono wycenie korzyści środowiskowych inwestycji z obszaru energetyki odnawialnej. Przedstawiono wyniki badań literaturowych z tego zakresu oraz wyniki przeprowadzonego na potrzeby publikacji badania pierwotnego w Polsce metodą wyceny warunkowej. Badanie dotyczyło jakości powietrza w Polsce. Wyceniano odrębnie wpływ jakości powietrza na śmiertelność ludzi, zapadalność na choroby, widoczność, materiały budowlane, zabytki oraz ekosystemy i rolnictwo. Zasadniczym celem badania było oszacowanie średniej miesięcznej kwoty gotowości do zapłaty (willingness to pay, WTP) gospodarstwa domowego dodatkowo za energię elektryczną w celu poprawy jakości powietrza. Badanie ankietowe ostatecznie posłużyło do oszacowania uniwersalnego wskaźnika jednostkowych korzyści środowiskowych produkcji energii z OZE w Polsce.
Książka składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale zostały przedstawione teoretyczne podstawy analizy kosztów i korzyści przedsięwzięć inwestycyjnych. Dokonano rozróżnienia pomiędzy analizą finansową przedsięwzięcia inwestycyjnego a jego analizą ekonomiczną, która co do istoty jest tożsama z analizą kosztów i korzyści. Przedstawiono przyczyny występowania różnic pomiędzy efektywnością ekonomiczną a finansową projektów i możliwe skutki podjęcia nieprawidłowych decyzji inwestycyjnych. Przedstawiono pojęcie efektywności ekonomicznej, która jest definiowana w sensie kryterium Kaldora-Hicksa oraz koncepcję kosztów i korzyści projektu w CBA. W odniesieniu do wyników zastosowanie znajduje koncepcja tzw. gotowości do zapłaty (willingness to pay, WTP) lub też gotowości do przyjęcia rekompensaty (willingness to accept, WTA), natomiast do wyceny nakładów projektu stosuje się podejście kosztów alternatywnych. Dokonano przeglądu metod wyceny pieniężnej tych elementów kosztów i korzyści projektów, które nie mają cen rynkowych, lub, których ceny rynkowe są zniekształcone - w kontekście inwestycji w energetykę odnawialną chodzi przede wszystkim o wycenę zewnętrznych kosztów i korzyści środowiskowych projektów. W celu uporządkowania metodyki CBA przedstawiono osiem podstawowych etapów, na jakie można podzielić proces przeprowadzania analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych oraz schemat rachunku kalkulacyjnego.
Rozdział drugi stanowi omówienie teorii metody wyceny warunkowej, jako metody wybranej do wyceny efektów środowiskowych inwestycji w odnawialne źródła energii. Przedstawiono metodykę przeprowadzania badania wyceniającego, skupiając się na wybranych, najistotniejszych aspektach, takich jak: wybór miary wartości przyjętej w badaniu, sposoby zadawania pytania wyceniającego, zagadnienia wiarygodności oraz poprawności wyników badania, wraz z omówieniem głównych źródeł potencjalnych błędów systematycznych typowych dla wyceny warunkowej oraz ich typologii. Przedstawiono także obecne zalecenia dotyczące przeprowadzania badań metodą CVM.
W rozdziale trzecim dokonano charakterystyki sektora energetyki odnawialnej w Polsce. Zostały przestawione przesłanki oraz prognozy światowego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, zasoby energii odnawialnej, a także stan obecny oraz prognozy rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce. Szczególnie istotne z punktu widzenia CBA jest szczegółowe przedstawienie krajowego otoczenia polityczno - prawnego rozwoju rynku odnawialnych źródeł energii.Dwa ostatnie rozdziały pracy mają charakter badawczy. Rozdział czwarty stanowi opis i analizę badania empirycznego wyceny korzyści z poprawy jakości powietrza przeprowadzonego metodą wyceny warunkowej. Badanie zostało przeprowadzone na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków, we współpracy z ośrodkiem badawczym. Jako wynik badania uzyskano miesięczną średnią kwotę gotowości do zapłaty (WTP) gospodarstwa domowego w Polsce za poprawę jakości powietrza atmosferycznego.
Dwa ostatnie rozdziały pracy mają charakter badawczy. Rozdział czwarty stanowi opis i analizę badania empirycznego wyceny korzyści z poprawy jakości powietrza przeprowadzonego metodą wyceny warunkowej. Badanie zostało przeprowadzone na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków, we współpracy z ośrodkiem badawczym. Jako wynik badania uzyskano miesięczną średnią kwotę gotowości do zapłaty (WTP) gospodarstwa domowego w Polsce za poprawę jakości powietrza atmosferycznego.
W rozdziale piątym została przeprowadzona analiza studium przypadku - ocena ekonomicznej efektywności wybranych przedsięwzięć inwestycyjnych z obszaru energetyki odnawialnej (parku wiatrowego oraz ciepłowni biomasowej) według opracowanej metody, uwzględniającej wartość pieniężną korzyści środowiskowych przedsięwzięć.
Wstęp
1. Analiza kosztów i korzyści
1.1. Analiza kosztów i korzyści jako wytyczna w procesie podejmowania decyzji gospodarczych
1.2. Pojęcie efektywności w analizie kosztów i korzyści
1.3. Etapy przeprowadzania analizy kosztów i korzyści
1.4. Pomiar korzyści netto w analizie kosztów i korzyści
1.4.1. Koncepcja kosztów projektu jako kosztów alternatywnych i korzyści projektu jako gotowości do zapłaty
1.4.2. Korekty niedoskonałości rynku w CBA - koncepcja cen cienia
1.4.3. Koncepcja całkowitej wartości ekonomicznej
1.4.4. Metody wyceny kosztów i korzyści środowiskowych projektu
1.5. Aspekt czasu w analizie kosztów i korzyści - koncepcja społecznej stopy dyskontowej
1.5.1. Przesłanki dyskontowania
1.5.2. Zastrzeżenia do dyskontowania
1.5.3. Wnioski i rekomendacje praktyczne
1.6. Schemat rachunku kalkulacyjnego
2. Metoda wyceny warunkowej
2.1. Metoda wyceny warunkowej w analizie kosztów i korzyści
2.2. Rys historyczny metody wyceny warunkowej
2.3. Etapy przeprowadzania badania
2.4. Wybór miary dobrobytu
2.5. Sposoby zadawania pytania wyceniającego
2.6. Wiarygodność i poprawność wyników badania
2.6.1. Wiarygodność wyników badania
2.6.2. Poprawność wyników badania
2.6.3. Wielowymiarowy charakter poprawności badania
2.7. Wnioski i wskazówki odnośnie praktycznego zastosowania metody
3. Charakterystyka sektora energetyki odnawialnej w Polsce
3.1. Przesłanki oraz prognozy światowego rozwoju energetyki odnawialnej
3.2. Źródła energii odnawialnej oraz ich wykorzystanie w Europie
3.3. Odnawialne zasoby energii w Polsce
3.4. Otoczenie polityczno - prawne rozwoju rynku odnawialnych źródeł energii
3.5. Stan obecny rozwoju sektora energetyki odnawialnej
3.6. Prognozy rozwoju rynku energii ze źródeł odnawialnych
4. Wycena warunkowa korzyści z poprawy jakości powietrza
4.1. Badanie fokusowe oraz pilotażowe
4.2. Badanie główne
4.2.1. Podstawy metodyczne badania
4.2.2. Szacunek wartości średnich gotowości do zapłaty w poszczególnych komponentach i łącznie
4.2.3. Deklaracje zerowe
4.2.4. Zależności pomiędzy wartościami gotowości do zapłaty a zmiennymi socjo-ekonomicznymi
4.3. Podsumowanie szacunków wartości średnich gotowości do zapłaty
5. Ocena ekonomicznej efektywności wybranych inwestycji z sektora energetyki odnawialnej
5.1. Podstawy przeprowadzenia oceny efektywności
5.2. Szacunek korzyści środowiskowych produkcji jednostki energii ze źródeł odnawialnych z wykorzystaniem wyników badania empirycznego metodą wyceny warunkowej
5.3. Alternatywne szacunki korzyści środowiskowych
5.4. Studium przypadku - park wiatrowy
5.5. Studium przypadku - ciepłownia biomasowa
Podsumowanie i wnioski
Literatura
Załącznik nr 1
Załącznik nr 2
