Etyka życia codziennego
Jeśli sądzisz, że wybory moralne pojawiają się w Twoim życiu wyjątkowo lub że „moja moralność to moja sprawa”, przeczytaj tę książkę
Etyka bywa postrzegana jako dziedzina abstrakcyjna, która o zwykłych, życiowych sprawach niewiele ma do powiedzenia. Na co dzień unikamy języka moralności i myślenia w kategoriach etycznych. Bardziej obchodzi nas zgodność naszych czynów z prawem niż ich status moralny. Ponadto wolimy nikogo nie potępiać, a zamiast tego staramy się zrozumieć psychologiczne powody czyjegoś destrukcyjnego postępowania. Paradoksalnie – zauważa Autor – doszło do tego, że „moralizowanie i ocenianie uchodzi dzisiaj niemalże za niemoralne”.
ETYKA ŻYCIA CODZIENNEGO pokazuje, że to wielki błąd. Analizując dziesiątki konkretnych, życiowych sytuacji, Jan Hartman udowadnia, że zdolność do trzeźwego moralnego osądu własnego i cudzego zachowania jest kluczowa zarówno dla funkcjonowania społeczeństwa, jak i osobistego rozwoju. Książka omawia niezwykle szeroki zakres tematów, od bardziej błahych – jak jazda tramwajem „na gapę”, aż po niezwykle poważne – jak aborcja. Choć Autor formułuje własne oceny, jego celem nie jest orzekać, jak należy postępować, lecz pokazać, jak poprawnie rozpoznać etyczny wymiar sytuacji, z którymi konfrontuje nas życie. Czyni to bez nadmiernego teoretyzowania i akademickich dyskusji, za to z dużą dawką zdrowego rozsądku, szczerości i życzliwości.
„Ta książka nie jest, jak widać, poradnikiem dobrego życia, lecz wprowadzeniem do umiejętności dokonywania analizy moralnej w realnych sytuacjach, jakie niesie życie. Tę umiejętność chciałbym czytelnikom przekazać, a raczej pokazać, i zachęcić ich do jej dalszego samodzielnego kształtowania. Będę oczywiście odwoływał się tu i ówdzie do teorii etycznych (filozoficznych), lecz zasadniczo moim zamiarem jest trzymać się jak najbliżej realiów życia – osobistego i społecznego. Będziemy więc rozważać typowe i nietypowe, lecz realnie przytrafiające się ludziom sytuacje, zastanawiając się nad tym, jak należy się w nich i wobec nich zachować, aby było to moralnie dobre, a przynajmniej przyzwoite”.
Z tekstu
Wstęp 7
Czy istnieje postęp moralny? 19
Ja i inni, czyli zasady moralne 27
A może wystarczy być przyzwoitym? 38
„Znaleźne” się należy? 46
Jeden przystanek bez biletu? 51
Dlaczego nie karać śmiercią za wszystko? 59
Jaka cena jest uczciwa? 64
Czy dać żebrakowi jałmużnę? Czy nierówności społeczne są usprawiedliwione? 69
Jak czcić wojennych bohaterów? 79
Czy były kolaborant może zostać bohaterem? 89
Nikt nie ma prawa mnie oceniać? 95
Gdy za ścianą słychać krzyki 100
Jak donosić pięknie? 107
Odwaga cywilna 113
A gdyby wszyscy tak robili? 121
Pomagam, bo jutro sam mogę potrzebować pomocy? 128
Czy mamy przyjmować uchodźców? 133
Czy wystarczy być wystarczająco dobrym? 140
Czy wolno mi więcej? Czy „cel uświęca środki”? 147
Bycie sobą. Czy mam prawo do szczęścia i jakim kosztem? 155
Czy mamy obowiązek opiekować się złymi rodzicami? 164
Dlaczego dobrzy ludzie usypiają zwierzęta, a ludzi nie? 171
Czy samobójstwo to moja sprawa? 176
Co mi się należy za to, że żyję? 181
Honor i zemsta 186
Wybaczać czy odpłacać? 197
Hańba. Czy można człowieka „skreślić” lub uśmiercić? 207
Czy molestowanie seksualne kompromituje na resztę życia? 212
Kim jest człowiek z klasą? 216
Jakie są granice prawdomówności i szczerości? 221
Czy wolno oszukiwać złe państwo i brać sprawy w swoje ręce? 229
Kiedy wolno złamać prawo? 236
Nie ma krzywdy, nie ma grzechu? Czy można skrzywdzić kogoś, kto o tym nie wie? 244
Czy warto ufać ludziom? 254
Ile kosztuje ludzkie życie? 259
Czy można korzystać z prostytucji? 266
Kiedy wolno dokonać aborcji? 270
Czy warto mieć dzieci w złym świecie? 276
Czy płeć można sobie wybrać? 281
Marketing, konsumpcja, manipulacja: dokąd zmierzamy? 288
Kto odpowie za sztuczną inteligencję? 296
Indeks 303
