Modernizm między budynkami
Współczesne spojrzenie na
modernizm z punktu widzenia architektury krajobrazu, wzbogacone o ciekawy materiał ilustracyjny. Autorki opisują ten nurt na tle poglądów dzisiejszych jego odbiorców: teoretyków, twórców i studentów związanych z kształtowaniem przestrzeni, a także „konsumentów” modernistycznych miast, dzielnic i osiedli, wskazując na relatywną niejednoznaczność jego fenomenu. Podejmują też próbę odpowiedzi na pytanie o przyszłość modernizmu.
Celem badań było wskazanie w kontekście współczesnego odbioru modernizmu tych jego idei, form i treści, które mogą być przydatne w optymalnym kształtowaniu przestrzeni między budynkami. W publikacji wykorzystano kompilację metod badawczych z dziedziny architektury krajobrazu, urbanistyki, psychologii środowiskowej, socjologii, sztuki oraz komunikacji społecznej i mediów. Książka skierowana jest do osób zajmujących się problematyką przestrzeni publicznej, do szerokiej rzeszy sympatyków modernizmu w Polsce oraz wszystkich zainteresowanych kompozycją miejskich krajobrazów.
Środowiskiem zawodowym autorek jest Lublin, domem – Warszawa. Reprezentują trzy pokolenia, które w odmienny sposób „dotknęły” modernizmu. Pierwsze doświadczyło go na własnej skórze i było świadkiem jego odejścia. Drugie było wychowywane przez aktywnych twórców modernistycznych, ale dorastało już w innej rzeczywistości państwowej i w innej doktrynie stylistycznej. Trzecie, najmłodsze, postrzega modernizm jako świat zastany a intrygujący, jak opowieść o żelaznym wilku. Wszystkie trzy patrzą w jednym kierunku, wskazując na to, co w modernizmie było cenne. Różnorodność spojrzenia sprawia, że dostrzegają owe wartości na różnych płaszczyznach, dając wielowymiarowy obraz fenomenu, jakim był polski modernizm w przestrzeni okołoarchitektonicznej.
[…] pełen lekkości i swady tekst pomaga w zrozumieniu opisu studiów przypadku na płaszczyźnie fenomenologicznej. […] Czytając [tę pracę], niejednokrotnie zwraca się uwagę na to, jak cenny stanowi ona materiał źródłowy dla środowiska naukowego, studentów i doktorantów. (Z recenzji dr hab. arch. kraj. Beaty J. Gawryszewskiej)
Za szczególnie wartościowe należy uznać przeprowadzenie i przedstawienie wyników badań dotyczących dziedzictwa modernizmu i jego percepcji w określonych grupach respondentów, zakończonych autorskimi wnioskami. (Z recenzji dr. hab. inż. arch. Andrzeja Motaka, prof. PK)
*********
Modernism Between Buildings
A contemporary look at modernism from the perspective of
landscape architecture, superbly illustrated. The authors describe modernism considering its today’s viewers: theoreticians, architects and students who create space as well as the “consumers” of modernist cities, districts and
housing estates, pointing at the relative ambiguity of the phenomenon. They also attempt to answer the question concerning the future of modernism.
The aim of the conducted research was to show – in the context of contemporary reception of modernism – its ideas, forms and meaning which can be of use in creating the optimal space between buildings. The authors employed various research methods, used in landscape architecture, urbanism, environmental psychology, sociology, art, social communication and media.
*********
Agnieszka Kępkowicz (ORCID 0000-0003-2972-2309) – czynny zawodowo architekt krajobrazu, projektant, naukowiec, wykładowca. Ukończyła studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zajmowała się projektowaniem i realizacją terenów zielni i ogrodów (firma EKO-VISION, później KRAJOBRAZY). Współpracowała z Katedrą Sztuki Krajobrazu na SGGW w Warszawie oraz Wydziałem Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu na Uniwersytecie Przyrodniczym (UP) w Lublinie. Obecnie pracuje jako adiunkt w Zakładzie Studiów Krajobrazowych i Gospodarki Przestrzennej na UP w Lublinie. W badaniach koncentruje się na zagadnieniach związanych z waloryzacją krajobrazu i kształtowaniem przestrzeni publicznej. Autorka wielu artykułów naukowych z dziedziny architektury krajobrazu oraz gospodarki przestrzennej, a także publikacji książkowej "Identyfikacja typów przestrzeni publicznej" (WUW, Warszawa 2020), w której łączy problematykę rozwoju suburbiów z kształtowaniem przyjaznej przestrzeni prospołecznej. Współpracuje ze społecznymi ruchami na rzecz tworzenia dobrych przestrzeni publicznych.
Małgorzata Sosnowska (ORCID 0000-0002-9651-7746) – architekt i urbanista, związana wcześniej z Wydziałem Architektury Politechniki Lubelskiej oraz Wydziałem Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie, obecnie – z Zakładem Studiów Krajobrazowych i Gospodarki Przestrzennej UP w Lublinie. Współpracuje jako ekspert m.in. z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Warszawie i w Lublinie, Biurem Miejskiego Architekta Zieleni w Lublinie, Urzędem Miasta Lublin. Autorka publikacji, projektów oraz dokumentacji eksperckich z zakresu architektury, urbanistyki, kształtowania krajobrazu, planowania przestrzennego oraz ochrony dziedzictwa kulturowego. Aktywnie angażuje się w działania lokalne m.in. jako ekspert w procesie tworzenia Strategii Rozwoju Lublina 2030. Z zamiłowania rysownik.
Ilona Woźniak-Kostecka (ORCID 0000-0002-3778-3227) – absolwentka kierunku Gospodarka Przestrzenna, doktorantka w Zakładzie Studiów Krajobrazowych i Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Współorganizatorka i koordynatorka wydarzeń naukowo-kulturalnych, takich jak: Festiwal „Lubelskie Dni Modernizmu”, Międzynarodowe Warsztaty Architektoniczno-Urbanistyczne Urban Summer School – Open Form 2019 czy Ogólnopolskie Spacery Architektoniczne. Pracowała w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki jako specjalista ds. projektów zewnętrznych i wystaw. Obecnie koordynator ogólnopolskiego projektu Forum Kultury Studenckiej w Akademickim Centrum Kultury UMCS Chatka Żaka. Działa na rzecz społeczności lokalnych, prowadząc konsultacje społeczne, warsztaty i szkolenia.
Rozdział 1. Między budynkami 9
Dlaczego modernizm 9
Modernizm a kształtowanie przestrzeni – stan badań 14
Układ i metoda pracy 19
Rozdział 2. Początki 29
Geneza pojęcia 29
Idea modernizmu w kulturze i sztuce przełomu XIX i XX
wieku 30
Modernizm w architekturze światowej 32
Rozdział 3. Rozwój modernizmu w Polsce 41
Nowe idee, nowi ludzie, nowe domy 41
Wille w ogrodzie, osiedla willowe 47
Budynki – ikony 50
Wielorodzinne osiedla mieszkaniowe 62
Ośrodki uzdrowiskowe i wczasowe 76
Tereny parkowe, edukacyjne i sportowe 80
Nowe miasta, nowe dzielnice 90
Rozdział 4. Zapamiętany/zapomniany fenomen 97
Ponad granicami 98
Dogoniliśmy świat 99
Fantazja i fantasmagoria 101
Odrzucone wczoraj 110
Wszechwładna ideologia 112
Słońce, przestrzeń, zieleń 115
Wysoki i niski 120
Rozdział 5. Modernizm po modernizmie 125
Hasło „modernizm” 125
Zdefiniowany na nowo 126
Cenne dziedzictwo 128
Rozdział 6. Obiekty, które przeszły próbę czasu 133
Układy miejskie 134
Tereny mieszkaniowe 145
Przestrzenie wypoczynkowe 160
Kampusy uczelniane 180
Rozdział 7. Grzechy główne 185
Zdaniem publicystów 185
W opinii respondentów 188
Osiem grzechów modernistycznych twórców 190
Rozdział 8. Modernizm żyje! 193
We współczesnych projektach i realizacjach 193
W publicystyce 200
W literaturze popularyzatorskiej 201
W społecznościach lokalnych 204
We wzornictwie 206
W sztuce 208
Rozdział 9. Uniwersalizm i nośność modernistycznych idei 217
Wskazania do kształtowania przestrzeni oparte na
cechach stylu, ideach i standardach, które
zdecydowały o sukcesie wyróżnionych obiektów i
zjawisk 217
Wskazania do kształtowania przestrzeni oparte na
„wartości dodanej”, którą wniósł modernizm 224
Podsumowanie 227
Podziękowania 233
Piśmiennictwo 235
Źródła internetowe 244
Źródła ilustracji 255
Załączniki 269
Indeks nazwisk 277
O autorkach 283
