Obraz i ślad
Pojęcie „ślad", w różnych znaczeniach i kontekstach, pojawia się coraz częściej we współczesnej humanistyce, zwłaszcza w filozofii, historii i badaniach nad pamięcią. Niniejsza książka wpisuje się w te dziedziny badań, ale sytuuje zagadnienie śladowości nieco inaczej, a mianowicie w obszarze problematyki reprezentacji. Eksponuje też zagadnienia ontologiczne i epistemologiczne związane z pojęciem śladu, a przede wszystkim z zaznaczoną w tytule relacją śladu i
obrazu. Ta zasadnicza relacja — ujęta zarówno w perspektywie historycznej, jak i w kontekście współczesnych dyskusji dotyczących reprezentacji, przedstawienia, mimetyczności — została pokazana w trzech podstawowych wariantach: obrazu bez śladu, obrazu przeciwstawionego śladowi oraz obrazu jako śladu.
Książkę kończy apendyks, wskazujący na możliwości wykorzystania filozoficznego potencjału pojęcia „ślad" w estetyce i refleksji nad literaturą.
„Książka Andrzeja Zawadzkiego stanowi pierwszą, jak można zasadnie sądzić, monografię jednego z najbardziej fundamentalnych problemów w dziejach myśli Zachodu: obrazu i śladu. Głównym tematem rozprawy jest relacja pomiędzy śladem a obrazem (problematyką przedstawienia), przy czym w pozycji uprzywilejowanej sytuuje autor — zgodnie z duchem uprawianej przezeń ponowoczesnej humanistyki — ślad".
Z recenzji dr. hab. Michała Januszkiewicza, prof. UAM w Poznaniu
Wstęp 7
Część pierwsza - Idolatria: obraz bez śladu 11
1. Nihilizm, antropologia, hermeneutyka 14
Bez-mysł antropologii i dziedzictwo Kartezjusza. Przyczynek do krytyki rozumu antropologicznego 15
Krótka rozprawa pomiędzy antropologiem a hermeneutą (radykalnym) 20
2. Nihilizm, symulakryzacja, idolatria 24
Nihilizm osłabienia i nihilizm przejrzystości 25
Nihilizm, nasz chleb powszedni 29
Dygresja: Vattimo, Baudrillard, Houellebecq 32
O idolatrii, czyli „Krótka rozprawa między nihilistą, ikonoklastą a ikonofilem” 37
Część druga - Ikonoklazm: ślad contra obraz 45
1. Ślad, obecność, przedstawienie 47
2. Ślad zapomnianej różnicy odciśnięty w języku: Heidegger 52
3. Ślad zapomnianej Rzeczy: Freud i Lacan 58
4. Ślad przeszłego Innego: Levinas 64
5. Ślad nieobecnego początku: Derrida 73
Ślad a różnica i różnia 74
Ślad a czasowość i pamięć 76
Ślad a inność 80
Ślad a początek 82
Ślad a pismo i tekst 83
Część trzecia - Ikonofilia: obraz jako ślad 87
1. Obrazy i teologia 89
Obrazy „naturalne” i obrazy „prawdziwe” 91
Podobieństwo, niepodobieństwo, ślad. Pseudo-Dionizy Areopagita 97
Partycypacja, podobieństwo, ślad. Jan z Damaszku, Nikefor, Teodor Studyta 102
Mimesis „obrazu prawdziwego” 121
2. Koniec obrazu, początek ikony? 125
Światoobraz i przedstawienie. Heidegger i Foucault 125
„Dziwne” obrazy 128
Ikona i idol. Jean Luc-Marion 136
Obraz otwarty. George Didi-Huberman 153
Część czwarta - Apendyks: Estetyka i poetyka śladu 163
1. Ślad sztuki, sztuka śladu. Wokół estetycznych koncepcji Jeana-Luca Nancy’ego, Gianniego Vattima i Georgesa Didiego-Hubermana 165
Ślad, idea, bycie. Nancy i Vattimo 165
Odcisk, podobieństwo, dotyk. Didi-Huberman 171
2. Pęknięty obraz. Od metafory do śladu 179
Metafora we wnętrzu metafizyki. Heidegger i Różewicz 179
Od-wrót metafory. Derrida, Ricoeur, Różewicz 188
„Ikoniczny moment metafory” 193
Poetyki śladu 199
Bibliografia 215
Indeks nazwisk 221
Indeks rzeczowy 227
