Obraz świata w podręcznikach szkolnych do klas początkowych

• Druk: Gdańsk, 2013
• Autor: Ewa Zalewska
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Podręcznik „wrósł” na dobre w krajobraz polskiej szkoły. Stanowi najważniejszy element wyprawki małego ucznia, przekraczającego po raz pierwszy szkolne progi, wyznacza rytm i treści jego działań. W ciągu trzech pierwszych lat nauki dziecko wykona tysiące poleceń, ćwiczeń i zadań zawartych w podręczniku; z jego pomocą nauczy się czytać, pisać i liczyć. Polecenie „Otwórzcie podręczniki!” stanie się fundamentalnym składnikiem codziennego szkolnego rytuału, w którym dziecko uczestniczyć będzie aż do ukończenia edukacji.
Pytanie o to, jaki obraz świata (czy obrazy świata) prezentują dziecku współczesne podręczniki dla najmłodszych uczniów, jest równocześnie pytaniem o ich potencjał socjalizacyjny, na który składają się rekomendowane systemy wartości, wzorce ról społecznych, postaw i interpersonalnych relacji, zakres podejmowanej tematyki oraz sposób jej konceptualizacji; ponadto istotne są modele organizacji procesu uczenia się związane z obudową metodyczną podręcznika, bowiem poprzez dobór ćwiczeń, poleceń i zadań zostają określone granice uczniowskiej autonomii poznawczej i etycznej.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7865-110-9
• Liczba stron: 314

Wprowadzenie	9

Część I Podręcznik szkolny jako medium społeczne i edukacyjne	15

Rozdział 1. Podręcznik szkolny w świetle teoretycznej refleksji	17

1.1. Podręcznik szkolny do edukacji początkowej – geneza i współczesne wyzwania	23
1.2. Konwencjonalna perspektywa badań nad podręcznikiem szkolnym	31
1.2.1. Teoria podręcznika szkolnego	32
1.2.1.1. Podręcznik szkolny – wymiary definicyjne	34
1.2.1.2. Funkcje podręcznika szkolnego	36
1.2.1.3. Założenia konstrukcyjne, struktura i procedury tworzenia podręcznika	40
1.2.1.4. Treści podręczników szkolnych – status i charakterystyka	45
1.2.1.5. Kryteria analizy i oceny podręcznika	49
1.2.2. Metodologia badań podręcznika szkolnego – procedury i metody badań	52
1.2.3. Kontrowersje wokół przesłanek konwencjonalnej perspektywy badań nad podręcznikiem szkolnym	63
1.3. Dyskursywno-analityczna perspektywa badań nad podręcznikiem szkolnym	65
1.3.1. Podręcznik szkolny jako Konstruktorium	70
1.3.2. Funkcje podręcznika w perspektywie dyskursywno-analitycznej	73
1.3.3. Wiedza w podręczniku – kondensacja dyskursów władzy	74
1.3.4. Metody badań podręcznika szkolnego – analiza dyskursu	78
1.4. Podręcznik szkolny do edukacji początkowej – stan i perspektywy badań	88

Rozdział 2. Współczesne konteksty funkcjonowania podręcznika do klas początkowych	108

2.1. Dyskursy społeczne, polityczne i kulturowe jako wyzwania dla podręcznikowego obrazu świata	109
2.2. Społeczna i integracyjna funkcja podręcznika szkolnego do klas I–III	123
2.3. Szkolne ramy procesu socjalizacji	130
2.3.1. Socjalizacja: funkcje, etapy i mechanizmy	131
2.3.2. Socjalizacja w klasach I–III w ujęciu współczesnych teorii socjalizacji	135

Część II. Obraz świata w podręcznikach szkolnych do edukacji początkowej – analiza badań własnych	141

Rozdział 3. Koncepcja i metody badań własnych	143

3.1. Przedmiot, cel i problematyka badawcza	143
3.2. Analiza dyskursu jako metoda badań własnych	146
3.3. Zasady analizy materiału empirycznego	148
3.4. Charakterystyka badanych podręczników	150

Rozdział 4. Prezentacja wyników badań	153

4.1. Dogmat prorozwojowego potencjału podręcznika – status podręcznika w opinii autorów	154
4.2. Horyzontalny i wertykalny wymiar podręcznikowego obrazu świata	157
4.3. Oblicza dzieciństwa – obraz szczęśliwego dzieciństwa i próby jego demistyfikacji	161
4.3.1. Dorosły i dziecko jako uczestnicy międzypokoleniowej komunikacji: od autorytaryzmu do partnerstwa	162
4.3.2. Różne wymiary podręcznikowego dzieciństwa: od dzieciństwa idyllicznego do dzieciństwa zagrożonego	168
4.3.3. Nieformalna grupa rówieśnicza – od konfliktu do przyjaźni	171
4.4. Szkoła i rodzina w podręczniku – dyskurs tradycji versus dyskurs nowoczesności	177
4.4.1. Szkoła tradycyjna – szkołą idealną	178
4.4.1.1. Dlaczego warto chodzić do szkoły? – instytucja w służbie dziecka	178
4.4.1.2. Nauczyciel-ideał i uczeń z deficytem; podręcznikowe wykładnie instytucjonalnych ról	183
4.4.1.3. Rodzice i szkoła – sojusz dla dobra dziecka	190
4.4.1.4. Klasa szkolna – społeczność prawie wzorcowa	193
4.4.2. Różne oblicza podręcznikowej rodziny – od rodziny wielopokoleniowej do rodziny rozbitej	200
4.4.2.1. Stereotypizacja i idealizacja – podstawowe wymiary konstrukcyjne dominującego wzorca rodziny	201
4.4.2.1.1. Wspaniałych rodziców mam – mama i tata z podręcznika	202
4.4.2.1.2. U babci jest słodko – dziadkowie w służbie wnuków	209
4.4.2.1.3. Dobrze mieć brata, czyli kochające się rodzeństwo	212
4.4.3. Rodzina wobec zmian społecznych i wyzwań codzienności: dysfunkcje w życiu rodzinnym	215
4.5. Społeczeństwo: organizacja, struktura i system wartości	219
4.5.1. Miasto i wieś w podręczniku – niwelowanie różnorodności	220
4.5.2. Społeczny podział i wartość pracy; praca zawodowa a prestiż społeczny	225
4.5.3. System wartości jako fundament relacji interpersonalnych: dualistyczny model ludzkich postaw	231
4.6. Dziecko w obliczu trudnych sytuacji życiowych	235
4.6.1. Zdrowie i choroba. Patetyczny i naturalistyczny obraz śmierci	236
4.6.2. „Inny” w poszukiwaniu akceptacji „normalnych” – podręcznikowy wariant programu „przeciw społecznemu wykluczeniu”	240
4.7. Kultura wysoka i kultura popularna: centrum i antypody kulturowej edukacji ucznia	247
4.8. Dyskurs religijny jako dyskurs religii chrześcijańskiej	255
4.9. Nauka i technika w służbie postępu	259
4.10. Sport jako szlachetne współzawodnictwo	263
4.11. Edukacja obywatelska – między glokalizacją a globalizacją	268
4.11.1. Ojczyzna i jej symbole – patetyczność jako formuła prezentacji	270
4.11.2. Różne oblicza patriotyzmu	274
4.11.3. Wielcy Polacy, czyli pióra, pędzle i retorty na usługach Ojczyzny	275
4.11.4. Kultura ludowa – między skansenem a oberkiem	281
4.11.5. Podręcznikowa historia Polski, czyli martyrologiczna wizja dziejów	283
4.11.6. Polska w Unii Europejskiej – jedność ponad podziałami	290

Wnioski końcowe	294
Bibliografia	303